گروه های متعددی با نام های «خودرو صفر ممنوع» و «خودرو نخرید تا ارزان شود» فعالیت خود را برای ترغیب مردم به عدم خرید خودروی صفر کیلومتر آغاز کردند و تا حدودی توانستند در این راه کاربران زیادی را با خود همراه کنند.

از دیگر سو، عده ای از کارشناسان صنعت خودرو این اقدام یکباره در فضای مجازی را ناشی از عدم کیفیت خودروهای داخلی می دانند و معتقدند بعد از لغو تحریم ها، مردم منتظرند تا با خودروهای با کیفیت روبرو شوند، در نتیجه چنین کمپینی راه انداخته اند اما عده ای دیگر معتقدند که چنین عملی باعث ضربه به تولید ملی می شود و عده زیادی از کارگران و کارخانه های خودروسازی را با مشکل روبرو می کند.

اما نقطه اوج بحران کمپین نخریدن خودرو صفر اظهارات وزیر صنعت و معدن در نشست خبری اش بود. محمدرضا نعمت زاده این کمپین و حمایت از آن را خیانتی به منافع ملی عنوان کرد و گفت: «ایجاد این کمپین خلاف و گناه است و کار ضد انقلاب است که به ضرر اقتصاد داخل خواهد بود.»

اما در مقابل این حرف وزیر صنعت، کمپین دیگری با نام عذرخواهی وزیر صنعت و معدن و تجارت از مردم راه اندازی شد و این قضیه چنان پیش رفت که خبرگزاری مهر خبر از تذکر رییس جمهور به وزیر صنعت داد. دستیار ارشد رییس جمهور گفت: «دکتر روحانی در خصوص اظهارات اخیر وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره تحریم کنندگان خرید خودروهای صفر کیلومتر داخلی به وی تذکر داده است. رییس جمهور به آقای نعمت زاده تذکر داده است که باید رفتار ما با منتقدان محترمانه باشد.»

تاثیر کمپین نخریدن خودرو بر رکود بازار

آیا کمپین نخریدن خودرو تاثیری بر بازار گذاشته است؟ این سوالی است که این روزها بسیار پرسیده می شود. در همین زمینه و تاثیر کمپین بر رکود بازار خودرو احمد نعمت بخش، دبیر انجمن خودروسازان می گوید: «این کمپین تاثیر زیادی بر بازار نداشته است. مردم به قدری عاقل هستند که خودشان تصمیم بگیرند و به این شکل نیست که صبح بیدار شوند و بروند ببینند فضای مجازی برایشان چه تصمیمی گرفته است. به هر تقدیر سرانه خودرو در حال حاضر کم است. در واقع بسیاری از خانواده ها خودرو ندارند و دولت 15 میلیون وام در نظر گرفته برای خریداران خودرو تا مردم دارای خودرو شوند. بسیاری از خانواده ها خودرو ندارند و چون قدرت خرید مردم کم است، دولت تسهیلاتی را برایشان در نظر گرفته است. بنابراین کسی که خودرو بخواهد و نیاز داشته باشد، کاری به این کمپین ها ندارد. آن درصدی از جامعه که به این کمپین ها توجه می کنند، خودشان ضرر می کنند.»

خودروسازان گاهی با مردم بدرفتاری کردند

اگر پای صحبت مردم بنشینید، عده ای معتقدند رکود در بازار وجود دارد و می گویند ماشین نمی خریم تا ارزان شود اما نعمت بخش در پاسخ به سوال که این کمپین ها بعد از لغو تحریم ها به وجود آمده است یا این جو علیه خودروسازان همیشه وجود داشت؟ می گوید: «ما اذعان داریم که خودروسازان مقداری با مردم بدرفتاری کرده اند. مثلا زمانی که برای خودرو ثبت نام می کنند، به موقع محصول را تحویل نمی دهند یا در خدمات پس از فروش مردم اذیت می شوند و قطعه پیدا نمی شود و مردم ناراضی هستند اما این به شرایط کسب و کار کشور بازمی گردد که غیرعادی است. در واقع مدیران قصد ندارند مردم را اذیت کنند. ما به مردم حق می دهیم که تا حدودی به صنعت خودرو بدبین باشند ولی کارهای فضای مجازی را هم به صلاح مملکت نمی دانیم. به فرض غیرمحال اگر مردم خودرو نخرند، دودش در نچشم خودشان می رود چون بالاخره کشور نیاز به یک میلیون دستگاه خودرو سواری دارد و برای یک میلیون خودرو سواری به طور متوسط 15 هزار دلار ارز در نظر بگیریم، در حدود 15 میلیارد دلار باید در واقع هزینه خرید یک میلیون دستگاه خودرو صرف کند. نرخ ارز به شدت بالا می رود و تا پنج، شش هزار تومان هم می رسد چون اثر تورمی اش باز دودش در چشم خود مردم می رو. دولت اگر بخواهد وارد هم نکند، همین خودروهای داخلی گران می شود چون نیاز وجود دارد. یکی از دلایلی که خودرو گران نشده یا بازار به سمت کارخانه نزدیک شده است، به این دلیل است که سال گذشته 50 درصد افزایش تولید داشتیم و امسال هم حدود 17-16 درصد در چهار ماهه اول سال افزایش تولید داشته ایم.»


بعد از لغو تحریم ها مردم در انتظار ارزان شدن قیمت خودرو هستند، یعنی این باور مردم که صبر کنند به زودی خودروهای جدید وارد می شود و قیمت ها ارزان می شود، درست است؟

دبیر انجمن خودروسازان، در این باره می گوید: «حداقل دو سال طول می کشد تا این اتفاقات بیفتد. نیلی مشاور اقتصادی رییس جمهور گفته اند خوشبینانه ترین حالت این است که از ابتدای سال آینده تحریم ها برداشته شود. وزیر خارجه انگلیس به ایران آمد و اعلام کرد از بهار آینده تحریم ها برداشته می شود. پس از آن تازه باید شریک خارجی مان را انتخاب کنیم و ببینیم کدام شریک خارجی بیشترین امتیاز را به ما می دهد. در خوشبینانه ترین حالت ممکن، دو سال تا دو سال و نیم زمان برای ارزان شدن خودرو و وارد شدن خودروی خارجی نیاز است.»

وام 25 میلیونی برای مردم یا خودروسازان؟

در نشست تبیین بسته سیاست های دولت برای تسریع در رونق اقتصادی، صنعت خودرو نیز بی بهره نماند. رییس کل بانک مرکزی، از شرایط ویژه ای برای خرید اقساطی خودرو خبر داد و گفت: «با این روشی که بانک مرکزی در پیش خواهد گرفت، در نهایت مصرف کنندگان این امکان را خواهند داشت که تا 80 درصد قیمت خودرو و حداکثر تا 25 میلیون تومان را در یک دوره هفت ساله پرداخت کنند.»

با توجه به این که بازار در رکود به سر می برد، این شبهات به وجود می آید که آیا چنین تسهیلاتی تحرک را به بازار خودرو برمی گرداند و باعث پایان رکورد در این صنعت خواهد شد؟

بانک مرکزی تصمیم گرفته تا 80 درصد قیمت خودروهای داخلی را وام بپردازد. البته سقف 25 میلیون تومانی را هم برای این وام در نظر گرفته است. با یک حساب سرانگشتی، یک پراید را می توان با چهار میلیون تومان صاحب شد. خبرهای پرداخت وام 25 میلیون تومانی خودرو در حالی است که این صنعت در فصل سرد رکود به سر می برد.

کارشناسان معتقدند این تسهیلات، تحرک را به بازار خودرو برمی گرداند و با افزایش تقاضا روبرو خواهیم شد. وام خودرویی در بسته اقتصادی پیشنهادی دولت قرار گرفته است؛ بسته اقتصادی که دولت برای خروج از رکود ارزیابی کرده است. در دورانی که با تصویب برجام و لغو تحریم ها روبرو هستیم، این سوال پیش می آید که بسته اقتصادی چه تاثیری بر جامعه می گذارد؟

ابوذر ندیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفتگو با ما درباره بسته اقتصادی دولت و اینکه چه میزان در دوران پساتحریم این بسته موثر است و چه اثرات روانی بر جامعه خواهد گذاشت، می گوید: «موضوع مهم رونق تامین مالی و امید است. از دو بعد روحی و مادی اول باید مردم به آینده امیدوار باشند و سرمایه گذاری صورت بگیرد. در حال حاضر رویکرد کشور پس از تصویب برجام و امضاهایی که در اروپا و آمریکا در این مورد انجام شده، بیانگر این است که مردم با امید بیشتری در آینده امکان و میل به سرمایه گذاری دارند و این موضوع مهمی است چون بخش عمده ای از مردم نگران فردایی بودند که ابهام داشت. ابهام جنگ و تشدید محاصره اقتصادی اما در مورد موضوع برجام و پسابرجام، مصوبه مجلس و تایید شورای نگهبان و نیز لغو تحریم هایی که از سوی اروپا و آمریکا در حال انجام است، امید افزایش پیدا کرده است که خودش یک موضوع مهم در سرمایه گذاری است.»

وضعیت بدتر از گذشته نیست

از دیگر سو، ندیمی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم درباره شبهاتی که در جامعه نسبت به این وام وجود دارد و مردم که معتقدند قیمت تمام شده خودرو و سودش بسیار زیاد است، می گوید: «وام همیشه به همین شکل بوده و سودی داشته است. تا به حال کسی وام چهار درصدی برای خودرو ندیده است! که فکر کنیم در حال حاضر اتفاق خاصی افتاده است. همیشه وام خودرو با وام عادی بوده و در پاره ای موارد یک و نیم، دو برابر بیشتر هم بوده است. بنابراین اتفاق بدی نیفتاده است. برای اینکه دولت از موجودی یارانه که نمی تواند سود را پرداخت کند چون معنایش این است که دولت باید بخشی از سود را خودش بدهد، چرا باید دولت این کار را انجام بدهد؛ چون هزاران حرفه و صنعت دیگر هم وجود دارند که نیازمند کمک هستند. بنابراین دولت نباید این کار را انجام بدهد و اگر این کار را انجام بدهد، مورد شماتت صنایع دیگر هم قرار می گیرد. مثلا کالای خانگی هم همین شرایط را دارد؛ در نتیجه این موضوع که بدون سود وام گرفتن هرگز عملی نیست و هیچ نگرانی و شبهه ای هم برای مردم وجود نداشته باشد چون وضعیت بدتر از گذشته نیست.»


طولانی شدن زمان تحویل خودرو از عوامل تحریم خرید خودروی داخلی

اما اهدای وام و کمپین تمام ماجرای خودرو و مردم نیست. خدمات پس از فروش هم یکی از معضلات مردم برای نخریدن خودرو است. خدمات پس از فروش تبدیل به معضل این روزهای شرکت های خودروسازی شده است. از دیگر سو، تحویل دیرهنگام خودرو به مشتریان که با قراردادی زمان تحویل را مشخص کرده است، مغایرت دارد.

همین مسئله و مسائلی از این دست موجب شده است تا مردم نسبت به خودروسازی داخلی بدبین شوند. اگر پای درد دل مردم بنشینید، به شما خواهند گفت که خواستار ضرر ملی در زمینه خودروسازی با تشکیل کمپین نخریدن خودروی سفر نیستند اما صبرشان هم سر آمده است. سامان م. می گوید: «از سایپا یک پراید نقد خریده بودم. ماشین را دو ماه دیر تحویل دادند. مبلغ غرامت دیرکرد را از آنچه لازم بود پرداخت کنند، بسیار کمتر پرداخت کردند. سوال کردم، گفتند «روزهای تعطیل» جزو دیرکرد حساب نمی شود و از آن کسر شده است. در صورتی که طبق قرارداد سایپا در تحویل خودرو دیرکرد داشت و خودرو را دو ماه دیرتر از زمانی که وعده شده بود، تحویل دادند.»

قضیه دیر تحویل دادن خودروهای خریده شده از سوی شرکت های خودروسازی مسئله جدیدی نیست. در کنار این موضوع، عدم کیفیت خودروهای داخلی نیز تبدیل به معضلی شده است. خریداران خودروهای صفر این روزها از عدم کیفیت قطعات داخلی خودروها شکایت دارند.

محمد. س می گوید: «در آذرذماه یک خودروی تیبای صفر از نمایندگی خریداری کردم. سه ماه طول کشید تا خودرو را تحویل دادند، در صورتی که در قرارداد ذکر شده بود در صورت خرید نقدی، تحویل خودرو یکماهه است. از همان ابتدا در جلو به خوبی بسته نمی شد. دستگیره ها یک به یک از جا کنده شدند و دستگیره بالابر هم باز شد. وقتی برای گارانتی مراجعه کردم، اعلام کردند که باید خودت قطعه را پیدا کنی و استدلال شان برای این موضوع این بود که به دلیل تحریم ها قطعات دسته چندم چینی وارد می شود. در واقع خرید خودروی صفر داخلی با کار کرده، هیچ تفاوتی نداشت.»

زمان دقیق تحویل خودرو به خریدار

کمپینی که در راستای نخریدن خودروی صفر داخلی به راه افتاد، در کنار حواشی اش نشان دهنده مشکلاتی بود که در زمینه صنعت خودرو داخلی وجود داشت. پایین آمدن تقاضا برای خرید خودروی داخلی عوامل گوناگونی داشت که باید به آن، عدم کیفیت خودروها و زمان تحویل را افزود تا جایی که هیات دولت اصلاحیه آیین نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو را در دست بررسی نهایی قرار داده است تا پس از تصویب، ابلاغ و اجرایی شود.

بر اساس یک قانون جدید، خودروسازان و واردکنندگان خودرو ملزم به قید زمان دقیق تحویل خودروی فروخته شده و همچنین در صورت هرگونه تاخیر در تحویل خودرو، ملزم به جبران خسارت وارده و جلب رضایت خریدار خواهند داشت.

تاخیر در تحویل خودروی فروخته شده از مشکلات رایج خریداران این محصولات در ایران است؛ به همین دلیل در اصلاحیه آیین نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو، تمام عرضه کنندگان خودرو ملزم به جبران خسارت در این موارد شده اند. در تبصره ماده سه این قانون آمده است: «در صورت بروز مشکل در فرآیند رعایت استانداردهای مصوب و تاخیر در تحویل خودرو، مسئولیت جبران خسارت وارده و کسب رضایت مصرف کنندگان بر عهده عرضه کننده خودرو است.»

همچنین در این قانون تصریح شده که شرکت فروشنده خودرو ملزم به درج تاریخ دقیق تحویل خودرو در قرارداد فروش است. بر اساس ماده چهار این قانون، «عقد قرارداد فروش با مشتریان الزامی است. در قرارداد فروش درج مشخصات خودروی مورد نظر مشتریان، قیمت فروش، نرخ سود مشارکت و جریمه تاخیر در تحویل، رنگ و تاریخ تحویل خودرو (به ماه و هفته)، فهرست وسایل جانبی و نام کلیه تجهیزات درخواستی (آپشن) مشتریان الزامی بوده و عرضه کننده موظف به تحویل خودروی مورد نظر در زمان تعیین شده در قرارداد با رعایت استانداردهای تعیین شده است.»

این موارد در حالی است که هم اکنون بیشتر خودروسازان و واردکنندگان خودرو زمان دقیق تحویل خودروی فروخته شده را در قرارداد قید نکرده و بازه زانی معمولا یک ماهه را در این زمینه اعلام می کنند که این یک ماه تا سه ماه هم طولانی شده است.

خودروی بی کیفیت، باعث کاهش تقاضا شده

پژویان، استاد دانشگاه، درباره وام 25 میلیون تومانی نیز می گوید: «همانطور که عده ای اعتقاد دارند، وام راه حل اساسی و جدی برای حل مشکلات صنعت خودرو ایران نیست. صنعت خودروی ایران مشکل بسیار جدی دارد و آن این است که ماشین بی کیفیت و گران تولید می کند. مردم به واسطه تمام این حمایت هایی که مشخص نیست دولت چرا انجام می دهد و سد گمرکی که در مقابل قرار گرفته، این خودروها را خریداری می کردند و احیانا همچنان خرید می کنند ولی همین کمپینی که برای نخریدن خودروهای داخلی شروع شده است، نشان این است که مردم به ستوه آمده اند و مأیوس شده اند تغییر اساسی در صنعت خودرو رخ بدهد. در صورتی که 60 سال وزارت صنایع و صنعت خودروسازی زمان داشتند تا بتوانند خودروهای مناسب تولید کنند. چرا ما باید فکر کنیم چین، هندوستان، مالزی و حتی کره زمانی که ما صنعت خودرو داشتیم، فاقد صنعت خودرو بودند و در حال حاضر به هیچ وجه با اخم قابل مقایسه نیستند یا حداقل کشورهای دیگری که در جوار ما هستند و اخیرا به صنعت خودروسازی رو آورده اند، خودروهایی به مراتب بهتر و ارزان تر از ما تولید می کنند. این نشان دهنده این است که یک اشکال جدی و اساسی در مدیریت صنعت خودرو وجود دارد که تا آن رفع نشود، این راهکارها، راهکارهایی نخواهد بود که اثر جدی و اساسی داشته باشد.»

بازار خودرو راکد است. همان خودرویی که هر جوان دلش می خواهد یکی داشته باشد و راحت سر کار برود، هر خانواده ای دلش می خواهد یکی داشته باشد تا راحت رفت و آمد کند، هر فردی دوست دارد با افتخار به نام خودروی ملی و داخلی گردنه های پر پیچ و خم جاده چالوس را در هوای بارانی طی کند ولی نکته اینجاست که مردم ترسیده اند، از عدم کیفیت خودروی داخلی و گرانی اش به ستوه آمده اند و حتی با خبر وام هم هنوز در بازار خودرو حرکتی دیده نمی شود. شاید که هنوز جان عزیزتر از هر لذتی در این دنیا باشد و عدم امنیت، چشم ایرانی ها را از خودروی داخلی ترسانده است./ج

هفته نامه چلچراغ