اتحادخبر - مجید دهقانی: «کتاب چرا ملت ها شکست می خورند ؟» کتابی است ارزشمند از دارون عجم اغلو  و جیمز .ای. رابینسون از نشر روزنه است که شش اقتصاد دان برنده جایزه نوبل و شماری از دانشمندان آن  را تحسین نموده اند .

نویسندگان این کتاب سیاست های موسوم اقتصادی کلان از هر نوعی که باشد راموضوعی ثانویه و موضوع اصلی توسعه را رابطه دولت با ملت می دانند . در واقع نویسندگان این اثر به رابطه تنگاتنگ اقتصاد و سیاست و اثر گذاری این دو بر یکدیگر در کشورها و جوامع مختلف در بستر تاریخی پرداخته و بر این نکته مهم انگشت می گذارند که مشکل سیاستمدار عموما کمبود علم و دانش نیست مشکل دوراهی حفظ  قدرت سیاسی از طریق قربانی کردن منافع عمومی یا تامین منافع عمومی  و از دست دادن تدریجی قدرت سیاسی  است.

و این «دو راهی سیاستمدار» است که سرنوشت کشور را تعیین می کند این کتاب نشان می دهد که هر کجا شکوفایی اقتصاد به بار نشست الیگاشی از بین رفت و هر کجا اقتصاد زمین خورد الیگاشی حاکم می گردد.

تجربه کشورهای مختلف از اروپای شرقی و شوروی سابق گرفته تا آفریقا وآمریکای لاتین مسجل ساخته است که نمی توان در حکومت های اندک سالار با سرمایه گذاری و حمایت از صنایع داخلی و خصوصی سازی ...اقتصاد بهتری ساخت.
این کتاب با پیش درآمدی در مورد انقلابات تونس و مصر داستان خود را آغاز می کند و ضمن پرداختن  به  ریشه های اقتصادی انقلابات اخیر وارد بحثی طولانی در مورد ریشه های فقر و ثروت می گردد . کتاب در پانزده فصل بعد خود به رابطه سیاست و اقتصاد و چرخه های حاصل از این دو و تاثیرات آنها با بررسی شواهد تاریخی می پردازد.
یکی از بهترین رویدادهایی که کتاب مورد بررسی قرار می دهد تحولات تاریخی دو کشور انگلستان و اسپانیا است . این دو کشور اروپایی در حالی وارد عصر اکتشافات و استعمار شدند که بلحاظ سیاسی تفاوت اندکی با یکدیگر داشتند . تفاوت  اندکی که خود محصول اتفاقات مختلفی در قرون وسطی بود  .

اسپانیا  درحالی اقدام به استعمار آمریکای مرکزی و جنوبی  می کند که انگلستان بدلیل ورود دیرهنگام به این عرصه به سهم کم و بی ارزشی در امریکای شمالی می رسد. تفاوت توزیع منافع در نیمه شمالی و جنوبی قاره و رفتار متفاوت بومیان و مستعمره نشینان در نهایت منجر به اشکال متفاوت استعمار می گردد . بهره کشی از بردگان و بومیان در کنار غارت منابع طبیعی آمریکای لاتین در نهایت به تقویت نظام موناشی حاکم در اسپانیا می شود.

در مقابل بدلیل فقر منابع و رفتار متفاوت مستعمره نشینان  و عدم تمکین و فراربومیان از بهره کشی در نهایت منجر به ایجاد طبقه جدیدی از صاحبان ثروت در آمریکای شمالی و بازرگانان صاحب ثروت جدید در انگلستان می گرددد. اتفاقی که در تحولات سیاسی بعدی نقشی مهم ایفا می کند. در ادامه کتاب به نکته مهمی در تحولات تاریخی انگشت می گذارد و آن وجود برهه های حساس است که توازن نیروهای سیاسی و اقتصادی در کشورهای مختلف می تواند به دگرگونی های متفاوتی ختم  گردد.

در انگلستان انقلاب موسوم به انقلاب شکوهمند سال  1688آن برهه حساسی بود که  منجر به تحولات آتی  مهمتری گردید. انقلابی که خود منشا گرفته از با توزیع ثروت در سالهای قبل انقلاب بود منجر به تقویت طبقات سیاسی  جدیدی در مقابل  الیگاشی قدرت گردید .تغییراتی که  به تقویت مجلس در برابر دربار و در نهایت افزایش حمایت دولت و حاکمیت از حقوق اقتصادی فردی و نو آوری گردید که سرانجام زمینه را برای وقوع انقلاب صنعتی در انگلستان و باز توزیع مجدد ثروت و در نهایت قدرت سیاسی و گذار به یک دموکراسی کامل را فراهم نمود.  ایالات متحده  نیز که خود مستعمره انگلستان بود نیز بدلیل دارا بودن یک نظام نسبتا فراگیر اقتصادی پس از استقلال از بریتانیا به یک نظام سیاسی باز گذار می کند نظام سیاسی که در نهایت ضامن اقتصاد باز در سالهای بعد   و جلوگیری وقوع انحصار در اقتصاد می گردد. و در نهایت منجر به تبدیل شدن انگلستان وایالات متحده به قدرت های بزرگ جهان گردید. همچنین  کتاب بطور نمونه انحصار اقتصادی حاصل از شرکت «استاندارد اویل» در ایالات متحده  و لایحه« ضد تراست »را مثال می آورد که در نهایت منجر به تجزیه  تراست نفتی و جلوگیری ار انحصاری شدن اقتصاد می گردد.و در واقع بر نقش مثبت نظام یک نظام سیاسی باز بر اقتصاد انگشت می گذارد.

  در مقابل در آمریکای لاتین بدلیل ساختار استثماری و بهره کشانه اقتصادی و نظام بهره کشانه سیاست حاصل از آن در نهایت منجر به بسته شدن راه نو آوری و پیشرفت اقتصادی در اسپانیا و امریکای لاتین و عقب ماندگی اقتصادی هر دو می گردد. میراث شوم حاصل از چنین ساختاری پس از تحولات سیاسی در اسپانیا و استقلال درکشورهای آمریکای لاتین همچنان بر اقتصاد و نظام سیاسی آن سایه افکنده است .

  کتاب ما  با بررسی انقلاب کبیر فرانسه و تاثیر آن بر فروپاشی ساختار های  فرسوده سیاسی اروپای  غربی به تاثیر  آن در جهت فراهم ساختن زمینه گسترش انقلاب صنعتی در اروپا می پردازد و نشان می دهد که چگونه مقاومت دول اتریش ، عثمانی و روسیه در برابر تغییرات ناشی از مدرنیته و انقلاب صنعتی بدلیل ترس  آنها از بوجود آمدن طبقات جدید اجتماعی و صاحبان ثروت و فروپاشی ساختار های کهنه جوامع  و همچنین ترس عثمانی از صنعت چاپ در قرون قبلی در نهایت منجر به ضعف و فروپاشی این دول در ابتدای قرن بیستم گردید.  همچنین در فصول بعد کتاب با بررسی وضعیت قاره آفریقا به ریشه یابی فقر مضاعف این قاره می پردازد و ریشه ها را در ایجاد نظام های اقتصادی بهره کشانه و سرکوبگر اقتصادی دوران استعمار در کنار عدم و جود نظام سیاسی متمرکز که امنیت کافی را برای ایجاد فعالیت های اقتصادی جستجو می کند.
کتاب مورد بحث ما با بررسی نظام اقتصادی و تحولات اتحاد جماهیر شوروی به بررسی ظاهر فریبنده  توسعه های اقتصادی آمرانه و بهره کشانه دولتی و الیگاشی حاکم در این کشور می پردازد و نشان می دهد که شاید شیفت دادن سرمایه ها از کشاوزی به صنعت در ابتدای حاکمیت این نظام منجر به توسعه اقتصادی محدود گردید اما بدلیل مشکلات ساختاری سیاسی شوروی و بدلیل در جا زدن نوآوری که خود حاصل مشکلات نظام سیاسی حاکم و عدم به رسمیت شناختن مالکیت خصوصی افراد و اقتصاد انحصاری دولتی بهره کشانه بود در نهایت منجر به توقف رشد اقتصادی و فروپاشی اقتصاد و نظام سیاسی شوروی گردید.کتاب مزبور همچنین نشان می دهد که عقب ماندگی سرنوشت محتوم  کشورها نیست و در کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی  این ملت ها هستند که در برهه های حساس سرنوشت خود را رقم می زنند.
 در پایان کوتاه سخن می توان گفت این کتاب کتابی است که درک شما را از جهان دگرگون می سازد./ص