اتحادخبر: کودک پرشور و پرحرفتان را به مدرسه می فرستید و در عین حال مطمئن هستید با سابقه ارتباط های خانوادگی و اجتماعی بیرون از خانه می تواند در مدرسه هم با محیط و همسالانش ارتباط برقرار کرده و دوستانی هم برای خودش دست و پا کند اما با گذشت چند روز از شروع مدرسه از مدرسه به شما اطلاع می دهند کودکتان در مدرسه لام تا کام حرف نمی زند و هرچه علم و دیگر عوامل مدرسه تلاش می کنند، زبان باز نمی کند که نمی کند.

این موقعیت قطعا برای شما عجیب و غیرقابل باور است چون به محض اینکه کودک وارد خانه می شود، شروع به صحبت می کند و روند عادی زندگی همچنان ادامه دارد. این اتفاقی است که ممکن است در اثر اضطراب ناشی از موقعیت ناشناخته یا شرایط دیگر در کودکان بروز کند و به آن اختلال لالی انتخابی یا سکوت انتخابی می گویند.

لالی از نوع انتخابی

لالی انتخابی یا سکوت انتخابی به ناتوانی مستمر در تکلم در موقعیت های اجتماعی خاص مانند مدرسه گفته می شود که در این موقعیت ها از کودک انتظار می رود صحبت کند. معمولا کودک از صحبت کردن در موقعیت هایی مثل مدرسه، اجتماع و با بزرگسالان خارج از خانه اجتناب می کند. با وجود آنکه در خانه با خواهر و برادرها و حداقل با یکی از والدین به راحتی صحبت می کند.

این اختلال معمولا زمانی مورد توجه اطرافیان قرار می گیرد که زندگی عادی کودک را تحت تاثیر قرار می دهد و حتی آن را مختل می کند و مانع پیشرفت آموزشی، تحصیلی یا ارتباطی کودک می شود. توجه به این نکته مهم است که در بدو ورود به مدرسه یا مهد کودک یا پیش دبستانی نیز ممکن است بچه ها مدتی را در سکوت بگذرانند و در این حالت نمی توان چنین موقعیتی را به لالی انتخاب نسبت داد و این اختلال دست کم یک ماه باید طول بکشد تا بتوان تشخیص لالی انتخابی را روی آن گذاشت. این اختلال در اصل ناشی از نبود معلومات یا ناراحتی در مورد کاربرد زبان تکلمی نیست و زمانی تشخیص لالی انتخابی در مورد کودک به کار می رود که عدم تکلم توجیه بهتری نداشته باشد و درواقع ناشی از لکنت زبان، اختلال نافذ رشد، اسکیزوفرنی یا سایر اختلال های روانی نباشد.

دخترها بیشتر مبتلا می شوند

سن بروز این مشکل معمولا 4 تا 6 سالگی است و اغلب بیرون از خانه تظاهر پیدا می کند و در موارد نادری کودک در خانه ساکت است و بیرون از خانه صحبت می کند. جالب اینجاست که دخترها بیشتر از پسرها دچار اختلال لالی انتخابی می شوند. در بسیاری از موارد که کودکان در دوره گذار مثل ورود به مهد کودک یا مدرسه هستند ممکن است حالا خفیفی از این اختلال در آنها دیده شود که خود به خود طی چند ماه بهبود می یابد. این کودکان معمولا مستعد اضطراب و کمرو هستند و استعداد ابتلا به افسردگی را هم دارند. در مواردی که علائم خفیف است معمولا با یا بدون درمان بهبود کامل و زودهنگام اتفاق می افتد و هر چه سن ابتلا پایین تر و طول مدت ابتلا کوتاه تر باشد بهبودی بهتر خواهد بود.

چرا ساکت می شوند؟

این اختلال جزو اختلال های اضطرابی محسوب می شود بنابراین همان عوامل مسبب اختلال های اضطرابی و به خصوص اضطراب اجتماعی باعث به وجود آمدن این اختلال هم می شود. ژنتیک در بروز این اختلال هم مانند اختلال های اضطرابی نقش بسیار موثری دارد. والدین باید توجه داشته باشند هرکس که این عامل ژنتیکی را داشته باشد لزوما به اختلال لالی انتخابی مبتلا نمی شود اما وجود اضطراب در مادر و والدین، وابستگی زیاد و افسردگی در خانواده بستر را برای بروز این اختلال مهیا می کند.

جالب است بدانید 95 درصد از این کودکان اضطراب اجتماعی دارند و به همین دلیل است که گفته می شود این اختلال نوعی فرعی اضطراب اجتماعی است. از آنجا که ممکن است کودکان به دلیل این اختلال توسط همسالانشان مورد تمسخر قرار بگیرند 29 درصد احتمال دارد که این اختلال با اختلال رفتار مقابله ای همراه شود. تخمین زده می شود یک سوم از این کودکان مستعد اختلال های اضطرابی و افسردگی همراه با این اختلال باشند.

نکته مهم اینجاست که این اختلال بیشتر نتیجه است تا علت و در اصل بر اثر اختلال های اضطرابی بروز پیدا می کند. پیش تر گفته می شد این اختلال به دلیل ضربه جسمی یا هیجانی بروز می کند اما در حال حاضر این نظریه چندان معتبر نیست.

درمان با دخالت های رفتاری

متاسفانه یافته ها و مطالعات درباره درمان این اختلال کم است اما مداخلات رفتاری جزو اصلی درمان است. انواع مداخلات رفتاری در درمان این اختلال استفاده می شود مانند آموزش خانواده، درمان شناختی رفتاری به خصوص درمان های رفتاری. توصیه می شود این کودکان حتما به مهد کودک بروند. اگر مداخلات رفتاری موثر واقع نشود از دارو هم کمک گرفته می شود. همان طور که گفته شد 95 درصد این کودکان اضطراب اجتماعی دارند و معمولا استفاده از یک گروه از داروها به نام SSRI مثل فلوکستین که در درمان اضطراب اجتماعی استفاده می شود در درمان لالی انتخابی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

در سنین پایین تر این اختلال چند هفته تا چند ماه طول می کشد اما اگر تا 10 سالگی درمان نشود سیر درمان طولانی تر خواهد شد. از جمله عوارض این بیماری آن است که وقتی بهبود حاصل نمی شود کودک به دلیل مشکلات که در مدرسه پیدا می کند و مورد آزار و اذیت همسالان قرار می گیرد، پرخاشگر و لجباز می شود یا حتی ممکن است کودک از رفتن به مدرسه امتناع کند. کودکان مبتلا به اختلال لالی انتخابی معمولا وقتی که بزرگ می شوند در جاهایی این اضطراب را از خود نشان می دهند و مثلا در سخنرانی کردن دچار استرس می شوند.

والدین باید آموزش ببینند

در اختلال های اضطرابی سهم ژنتیک بالاست و معمولا این کودکان افسردگی، اضطراب و وابستگی به مادر را نشان می دهند. در اصل مادرانی که اختلال اضطرابی دارند و محافظت افراطی از کودک نشان می دهد زمینه بروز این اختلال را در کودکی که مستعد ابتلاست فراهم می کنند. به همین دلیل آموزش والدین در روند درمان نقش تعیین کننده ای دارد. در سنین پایین تر لازم است والدین پا به پای درمانگر کار کنند تا روند درمان به خوبی پیش برود.

سکوتی که از اضطراب است

این قبیل کودکان یا کاملا ساکت هستند یا خیلی کم صحبت یا زمزمه می کنند و از کلمات تک هجایی مثل «اوهوم» استفاده و بیشتر تلاش می کنند از طریق ارتباطات غیرکلامی منظور و نیازشان را به دیگران برسانند. آنها گاهی از زبان اشاره یا حتی تماس چشمی برای برآوردن نیازشان استفاده می کنند. کودکان دچار اختلال لالی انتخابی بیشتر در موقعیت های پراسترس دچار عدم تکلم می شوند و زمانی که در محیط بدون استرس قرار دارند اتفاقا تکلمشان خوب است و مشکلی ندارند.

از آنجا که در محیط های اجتماعی و پراسترس کودک دچار عدم تکلم می شود این اختلال را نوعی جمعیت هراسی در نظر می گیرند. این اختلال زیرگروهی از اختلال های اضطرابی است بنابراین ممکن است کودکان سایر نشانه ها یا اختلال های اضطرابی را هم نشان دهند، به عنوان مثال اضطراب جدایی.

سابقه تاخیر در شروع تکلم یا ناهنجاری های تکلمی در این افراد دیده می شود که در اغلب موارد این مشکلات خفیف است. وقتی به سابقه کودک توجه می شود نشانه هایی از کمرویی، چسبیدن به مادر و عدم تکلم در حضور افراد غریبه را هم می توان دید./ج

کارشناس: دکتر مریم پورشمس، روان پزشک

تنظیم: نسرین خسروشاهی

/ج