علیرضا خلیفه زاده:*

در دوره ی اول و دوم مجلس که همزمان با سال های آخر کلانتری حاج حسن خان لیراوی بود، هم منطقه کهگیلویه و بهبهان و لیراوی هم منطقه بوشهر و بنادر نماینده مستقلی در مجلس شورای اسلامی نداشتند.
در این سال ها بلوک لیراوی رسماً جزو خاک کهگیلویه بود، ولی تلاش های دامنه داری به دنبال تجزیه و جدایی آن از کهگیلویه و الحاق به حکومت بنادر بود.
نماینده بهبهان و کهگیلویه و لیراوی در مجلس سوم سید امان الله بهبهانی بود و نماینده بوشهر و بنادر دیلم گناوه، ریگ، دیر و کنگان نیز حاج آقا محمد بوشهری (معین التجار) و میرزا محمدعلی خان ملک التجار بود، البته معین التجار به نمایندگی از طرف تجار تهران در دوره اول به مجلس راه یافته بود.
مجلس چهارم: این مجلس بعد از فروکش کردن تشنجات جنگ جهانی اول، پس از شش سال توقف، در 1/4/1300 افتتاح شد. در این سال بلوک لیراوی و بندر دیلم هر دو جزو حکومت بنادر بودند و نماینده بوشهر بنادر و دشتستان 1ـ میرزا علی کازرونی 2ـ محمود بهبهانی (پوررضا)
این مجلس در 30/3/1302 در مهلت قانونی به کار خود پایان داد.
مجلی پنجم: این مجلس در 22 بهمن 1302 افتتاح شد.نمایندگان بوشهر  میرزا احمدخان اخگر و میرزا علی کازرونی (مجدداً) بودند. این مجلس به انقراض سلسله ی قاجار رسماً رأی داد و سلطنت را به دودمان پهلوی سپرد.
اختتامیه این مجلس اوایل پادشاهی رضا پهلوی و در 22/11/1304بود.
مجلس ششم: این مجلس نیز در 9/4/1305 آغاز به کار کرد، نمایندگان بوشهر و بنادر (دیلم و لیراوی و...)
1ـ شیخ علی دشتی 2ـ میرزا محمدعلی خان نظام مافی بودند.
میرزا محمدعلی خان یا نظام السلطنه سوم، مالک املاک شبانکاره بود. پایان کار مجلس ششم در 22/5/1307 بود.
مجلس هفتم شورای ملی ایران: آغاز آن 14/7/1307 و اختتام آن 14 آبان 1309 بود و نماینده بوشهر، بنادر و جزایر و همچنین بندر دیلم و بلوک لیراوی علی دشتی (مجدداً) و محمدرضا شیرازی بودند.
مجلس هشتم: از 24 آذر 1309/ 24 رجب 1349 تا 24 دی ماه 1311/ 17 رمضان 1351 این دوره به طول انجامید.
مجدداً علی دشتی و برای اولین بار آقا محمد بهبهانی (حاج محمدرضا پوررضا) نمایندگی بوشهر، بنادر و... را بر عهده داشتند.
مجلس نهم: در این دوره نیز علی دشتی و آقا محمد بهبهانی از 24/12/1311 تا 24/1/1314 نمایندگی مردم بوشهر و... را بر عهده داشتند و همچنین در بهبهان نیز سلطان علی خان سلطانی (شیخ الاسلامی) از این دوره تا دوره ی هجدهم، نه دوره ی متوالی نمایندگی بهبهان را بر عهده داشت.
این نماینده بهبهان  در برخی از جریانات و اتفاقات ناحیه لیراوی معمولاً طرف اعتماد خوانین لیراوی بوده است.
مجلس دوره ی دهم: حاج محمدرضا بهبهانی وشکرا... صفوی در این دوره از 15/4/1314 تا 22/3/1316 نمایندگی بوشهر و سایر مناطق را که امروزه دراستان بوشهر قرار دارند، برعهده گرفتند.
مجلس یازدهم: از 20 شهریور 1316 تا 27 شهریور 1318 نمایندگان حوزه ی بوشهر، شکرا... صفوی و محمود عزیزی بودند. این دوره مصادف با تبعید و درگشت آقاخان لیراوی بود.
مجلس دوازدهم: از 3/8/1318 تا 9/8/1320 به طول انجامید. نمایندگان دوره ی قبل (صفوی وعزیزی) در حوزه بوشهر و... مجدداً برگزیده شدند.
یکی دو ماه آخر این مجلس، مصادف با برکناری رضاشاه و آغاز پادشاهی محمدرضا پهلوی شد.
دوره ی سیزدهم مجلس: از 22/8/1320 تا 1/9/1322ادامه داشت. صفوی و عزیزی برای سومین بار متوالی برگزیده شدند.
مجلس چهاردهم: از 7/12/1322 تا 21/12/1324 مشغول به فعالیت بود و نمایندگان بوشهر و سایر مناطق مربوط به آن ناحیه 1ـ شکرا... صفوی 2ـ خلیل دشتی بود.
این دوره مصادف با درگیری های مهم منطقه لیراوی در حصار (1323) و در گره و بوالفتح (1324) بوده و در جریان انتخابات سال 22 صفوی و دشتی مورد حمایت خوانین حیات داوود بودند. اما طرف اعتماد اهالی لیراوی سلطانعلی سلطانی نماینده بهبهان بود در این دوره نامزد مورد حمایت لیراویان، احمد فرامرزی بود که از راهیابی به مجلس بازماند.
مجلس پانزدهم: از 25/4/1326 تا 6/5/1328 نمایندگان بوشهر و بندر دیلم، بلوک لیراوی و... 1ـ شکرا... صفوی (برای ششمین بار متوالی) 2ـ احمد فرامرزی مدیر مسئول روزنامه خاور بود.
احمد فرامرزی در این دوره نیز از جانب محمدعلی خان لیراوی و اهالی لیراوی مورد حمایت قرار گرفته بود. روزنامه خاور که اولین شماره آن در 31 فروردین 1324 انتشار یافت، سرشار از مقالاتی در انتقاد از خوانین حیات داود بود ولی در برابر محمدعلی خان موضعی جانبدارانه داشت.
دوره شانزدهم: از 20/11/1328 تا 29/11/1330 دو نماینده بوشهر و دیگر نقاط هم حوزه 1ـ شکرا... صفوی (برای هفتمین بار) و 2ـ دکتر حسن علوی بودند.
دوره هفدهم: از 7/2/1331 تا 28/8/1332 که همزمان با دوره ی نخست وزیری دکتر محمد مصدق بود، نمایندگان بوشهر و دشتستان، دیر، کنگان، دشتی، بندر گناوه، بندر ریگ، بندر دیلم و لیراوی این دو تن بودند:
1ـ میرزا احمدخان اخگر (مجدداً بعد از دوره پنجم در این دوره انتخاب شد).
2ـ احمد فرامرزی (مجدداً بعد از دوره پانزدهم در این دوره انتخاب شد) این دو نماینده هم با محمدعلی خان لیراوی و هم با روشنفکران و فعالان سیاسی لیراوی روابط خوبی داشته اند.
دوره هجدهم: از 27/12/1332 تا 26/1/1335 نمایندگی مردم را در حوزه بوشهر و... :
1ـ محمدباقر بوشهری
2ـ احمد فرامرزی (برای سومین بار) بر عهده داشتند.
دوره نوزدهم: از 10 خرداد 1335 تا 29 خرداد 1339 1ـ باقر بوشهری (دوباره) 2ـ عبدا... دشتی
نمایندگی مردم حوزه بوشهر و بنادر و... را بر عهده داشتند. این دوره اولین دوره ی چهارساله مجلس است.
دوره ی بیستم: در این دوره برای اولین بار استان کنونی بوشهر به دو حوزه ی، شامل مناطق مستقل تقسیم شد که یک حوزه بوشهر، گناوه، دیلم، لیراوی و بنادر دیر و کنگان و حوزه دیگر حوزه دشتستان و دشتی بود.
از حوزه بوشهر و ... برای سومین بار، باقر بوشهری برگزیده شد و از حوزه ی دشتستان عبدا... دشتی انتخاب شد. شروع این دوره 2/12/1339 بود ولی مجلس بیستم در 9/02/1340 به دستور نخست وزیر امینی جهت تسهیل در اصلاحات ارضی منحل شد.
دوره ی بیست و یکم: از 14 مهر 1342 تا 13 مهر 1346، از حوزه بوشهر و... هم محمدباقر بوشهری و از حوزه دشتستان رسول پرویزی برگزیده شد. این دو سال های بعد در شمار سناتورهای مجلس سنا قرار گرفتند.
دوره ی بیست و دوم: از 14 مهر 1346 تا 9 شهریور 1350 (هنگام برگزاری جشن های 2500 ساله) همچون دوره ی قبل، بوشهری و پرویزی نمایندگی حوزه بوشهر و حوزه دشتستان را بر عهده داشتند.
دوره ی بیست و سوم: از 9/6/1350 تا 16/6/1354 مجدداً بوشهری (برای ششمین دوره متوالی) و پرویزی (برای سومین بار متوالی) نمایندگی دو حوزه ی مزبور را بر عهده داشتند.
دوره ی بیست و چهارم مجلس شورای ملی: در این دوره نمایندگان استان بوشهر سه نفر شدند.
در حوزه بوشهر دو نفر: آقایان محمدصادق صفری پور (که اعتبارنامه اش در کمیسیون تحقیق مسکوت ماند) و دکتر سیدحسین طبیب انتخاب شدند.
از حوزه دشتستان، ابراهیم ماحوزی برگزیده شد. دکتر طبیب شکایات گشتاسب گشتاسبی، کدخدای روستای دهک لیراوی را علیه هادی خان نره ای حمایت و پیگیری کرد و از جدا کردن اراضی سامان شمالی لیراوی و الحاق آن ها به استان کهگیلویه و بویراحمد جلوگیری نمود.
مجلس 24 آخرین مجلس شورای رژیم پهلوی بود که در 22 بهمن 1357 با به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی به این مجلس پایان داده شد.

*نویسنده کتاب هفت شهر لیراوی و بندر دیلم