واژه ی یوتوپیا که آن را ناکجاآباد، هیچستان و آرمانشهر ترجمه کرده اند نخستین بار توسط «توماس مور» در قرن پانزده میلادی مطرح شد. او شهر یا جامعه ای را به توصیف کشید که پس از چند سده، محور مباحث و الگوی بهشت زمینی در جهان غرب گردید و راهی را نمایان ساخت که در قرن بیستم آن را توسعه نامیدند. توسعه با همه ابعاد و شاخص های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اش، روزگاری آرمانشهر جوامع اروپایی بود. این آرمان زمینی به تدریج از مفاهیم و اهداف اولیه خود که معادل رشد اقتصادی و تاکید بر منابع و ثروت طبیعی بود عبور کرد و به شاخص انسانی و کیفی پیچیده تری دست یافت. نکته قابل بحث در اینجا این است که توسعه مورد توجه در جهان غرب، علی رغم الگو شدنش نمی تواند یک آرمان نجات بخش برای جوامع توسعه نیافته و کمتر توسعه یافته باشد. دلیل این ادعا، نقدهای شالوده شکنانه ای می باشد که وجود کاستی ها و معایب اساسی در بنیانهای این آرمانشهر را تایید می کند. در این وضعیت است که اگر توسعه ی یوتوپیایی را به تبعیت از جهان غرب پیگیری نماییم، همواره باید آماده رویارویی با اثرات ناموجه و پذیرش عقب ماندگی دائمی درپی آنها باشیم. در پیشگیری و دوری از کاستی های موجود است که در این نوشتار،توسعه ی یوتوپیایی را از جنس بایدهای بدیل و تکمیل کننده در نظر گرفته ایم. البته ذکر معایب و تاکید بر بایدهای جایگزین در این مقاله به معنای انکار وجود حرکت چند خطی جوامع نبوده و بنابراین اصراری بر تک خطی بودن آنها نمی باشد. از جمله ی معایب ریشه ای توسعه ی متولد شده در دامن جهان اجتماعی غرب، سمت و سوی آسایشی آن می باشد که رشد باوری و زیست مداری را بر تکامل گرایی و معنویت متصل به وحی ترجیح می دهد. در این الگوی توسعه، پاسخی فرازیستی در مورد چرایی حیات انسان وجود ندارد و به همین دلیل یکی از تکنیک های پایدار و نو شونده آن ایجاد سرگرمی های بسیار متنوع و رنگارنگ است تا بلکه از این طریق مجال اندیشیدن به هدف زندگی را از اذهان بیرون کشیده و انسانها را به حیات حداقلی و زمینی قانع سازد. این نوع توسعه که بند نافش به سیستم سودجوی سرمایه داری متصل است، انسانهای تحت مدیریت خود را به فراتر از نیازهای اساسی و حقیقی می کشاند و هر لحظه طرحی نو را برای ایجاد نیازهای ثانویه با هدف مصرف بیشتر و نتیجتا سود فراوان تر به منصه ظهور می رساند. رشد یا بندگی نیازهای کاذب، تابع اصل رفاه طلبی و آسایش مداری است که هرچقدر فزونی یابد باعث نزول آرامش و نیز موجب تک بعدی شدن انسان می شود. جریان تک بعدی شدن بدین صورت است که بعد زیستی انسان به طور بادکنکی متورم می گردد اما ابعاد دیگرش مجال بروز و رشد نمی یابند و همزمان به لایه های پنهان و تاریک ذهن رانده می شوند. با توجه به این آثار و نتایج نامطلوب توسعه ی زیستی و زمینی بر انسان و جامعه ی بشری و نیز بر اساس شاخص ها و خروجی های مغفول مانده در مباحث مربوط به مفهوم توسعه باید گفت که هیچ جامعه ی توسعه یافته ای را نمی توان یافت و لذا باید جوامع به اصطلاح توسعه یافته را نیز در حال توسعه دانست. دلیل فراگیری مفهوم «درحال توسعه» در میان همه جوامع، فریبنده بودن مقایسه آنها بر اساس شاخص های موردنظر تئورسین های توسعه (مانند شاخص رفاه، سلامت، عدالت، دموکراسی و هویت یابی)است. این مقایسه ما را به یک مفهوم فریب دهنده تحت عنوان جهان توسعه یافته در مقابل دنیای توسعه نیافته و کمتر توسعه یافته و یا در حال توسعه هدایت می کند. با وجود اینکه تقسیم بندی مذکور بیانگر یک نسبیت و مقایسه در وضع موجود کشورهاست اما ناخودآگاه ذهن را به یک رتبه بندی مطلق و بسته می کشاند و ما را از یک مفهوم جریانی و مستمر به نام«یوتوپیای توسعه»که همه می توانند به سوی آن در حرکت باشند غافل می سازد. توسعه یافتگی مسیر پایان ناپذیری است که در هر زمان شاخص و الگوی نوینی را پیش روی انسان قرار می دهد. این شاخص ها آنقدر متعدد و فزاینده هستند و توسعه را دوردست و بعید جلوه می دهند که یوتوپیا بودنش را باور خواهیم کرد. بنابراین یوتوپیای توسعه، همه جوامع را در حال توسعه می بیند و از پایان تاریخ و ادعای توسعه یافتگی در مورد هر جامعه ای تبری می جوید. یوتوپیابودن توسعه فقط به دلیل جریان داشتن دائمی و تکاملی بودنش نیست بلکه گستردگی و جهانی بودن نیز وجه دیگر آن در این زمینه می باشد. بدین معنی که توسعه و انتخاب چگونگی آن حق همه ملتهاست و نباید آنگونه باشد که توسعه خودمان را به قیمت عقب افتادگی دیگران در نظر بگیریم و یا توسعه دیگران را در حدی جستجو کنیم که همیشه درجه ای از وابستگی(یا توسعه وابسته و ابزاری) را برایشان تکرار کنیم. بنابراین... پیگیری پروژه توسعه ی تکاملی، مستلزم یک نگاه جهانی و یک رابطه غیراستعماری در صحنه بین الملل است. همانطور که بیان گردید، تکاملی بودن توسعه، ما را به مفهوم در حال توسعه بودن همه جوامع رهنمون می سازد. جامعه ی در حال توسعه به معنا و هدفی که بیان گردید مستلزم وجود افراد تربیت شده و در حال رشد است.این افراد باید به چهار رابطه در گذر زندگی فردی و اجتماعی خود واقف باشند، یکی رابطه ی با خود، دوم رابطه با دیگران، سوم با طبیعت و چهارم با خالق هستی. در هر چهار رابطه، حقوق طرفین محور اصلی و تنظیم کننده آنها می باشد. بر این مبنا اگر فرد حقوق شناخته شده اش را در مورد خود رعایت نماید (باید و نبایدهای اخلاقی مربوط به قلمرو شخصی) آنگاه تحقق کمال شخصیتی وتعادل رفتاری در او دور از انتظار نبوده ودراین صورت است که آمادگی لازم را برای رعایت حقوق در سه رابطه ی دیگر از جمله در رابطه با انسانها به دست خواهد آورد و نیز منجر به اخلاقی شدن جامعه و افزایش سرمایه اجتماعی(اعتماد، امنیت و مشارکت)می گردد. در فضای اعتماد و مشارکت است که افراد آمادگی لازم را برای خودگردانی و مدیریت سیاسی و اجتماعی به دست آورده و باعث کاهش کنترلهای حکومتی و عکس آن باعث افزایش دموکراسی مشارکتی و نه صرفا انتخاباتی خواهد شد. اگر در رابطه خود با طبیعت نیز نگاهی حقوقی داشته باشیم و از بینش استثمارگرایانه نسبت به آن پرهیز کنیم آنگاه حفظ محترمانه اش را در برنامه زندگی قرار خواهیم داد. این شکل رابطه با طبیعت، بخشی از مفهوم توسعه پایدار است که توجه به نسلهای آینده را به طور خودجوش و اتوماتیک وار عملیاتی می نماید. در پایان باید تاکید نمود که تنظیم و ترویج این روابط سه گانه به وجود رابطه چهارم یعنی رابطه ی میان فرد با مرکز هستی باز می گردد. رابطه ی مذکور هم ضمانت اخلاقی و اجرایی سایر روابط است و هم جهان زندگی را با تمسک به معنویت موجود در آن و توجه به امور فرازمینی، واجد معنا و هدف می سازد. بنابراین اگر انسان بتواند همراه با توسعه ی ابعاد زیستی و مادی حیات خود که سلامت، آسایش و رفاه می باشد به جنبه های دیگر آن نیز بپردازد و نگاه چندبعدی را در طرح توسعه در نظر داشته باشد آنگاه می توان سخن از پیشروی به سوی آرامش و تکامل فردی و اجتماعی و نیز شدن انسان یا همان یوتوپیای توسعه به میان آورد. به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقیست. با تقدیم سپاس و تشکر صمیمانه به همه دست اندرکاران نشریه ی وزین اتحادجنوب، خصوصاجناب حاج اکبرصابری.