اتحاد جنوب ـ دکتر فضل الله لک*: امروزه برای دستیابی به سطح بالاتری از رشد تولید و درآمد باید به صنایع پیشرفته مبتنی بر دانش اتکا نمود. دیگر حجم منابع طبیعی یا سرمایه های یک کشور عامل تفاوت قدرت اقتصادی کشورها نیستند بلکه عامل اساسی تمایز بین جوامع در سطح دانش آن ها و نحوه استفاده از این دانش در تولید و تجارت است.

کشور ما با نگاهی منصفانه اگرچه تمام ابزار تولید شدن به یک قدرت اقتصادی را دارد اما در عمل با رشد منفی و وضعیت نامناسب دست به گریبان است. علم انباشته شده در کشور که از لحاظ علمی اصلاً کم نیست یا به بیرون از کشور منتقل می شود یا در همان پستوی ذهن دانشمندان باقی می ماند. عدم ارتباط مناسب بین این دانش  با صنایع کشور بسیاری از کارخانجات ما را که روزی در نوع خود بی نظیر بوده اند، به نابودی کشانده است.

رهبر انقلاب بارها رشد اقتصادی حقیقی را در گروی تولید ثروت از طریق دانش و علم بیان نموده اند و راه عبور از شرایط فعلی را اقتصاد مقاومتی می دانند و موثرترین مولفه این نوع اقتصاد را شرکت های دانش بنیان معرفی کرده اند. باید دولت در کوتاه مدت از این شرکت ها حمایت کند و به تدریج با آشکار شدن منافع آن و تمایل بخش خصوصی به سودآوری و موفقیت، این حمایت کاهش یابد. در حال حاضر صنایع کشور بر صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی است پس باید ترتیبی اتخاذ شود تا تحقیقیات با وزن بیشتری به این سمت متمایل شود. اگر هدف، رشد بهره برداری از معادن است باید از تحقیقات در این زمینه استقبال شود. اگر همچنان پس از سال ها تاکید می شود که صنعت خودرو سازی داشته باشیم درب این صنعت را به روی محققان حقیقی باز کنیم و به جای حمایت بی چند و چون بیت المال از این صنایع فربه و زیان ده کسانی را دریابیم که به شیوه ای علمی و کاربردی طرح های تحقیقاتی توجیه دار در این رمینه ارائه می دهند. در حقیقت هدفمندی بیشتر از اینکه در یارانه های نقدی تجلی یابد، باید در تحقیقات و در تحقیق و توسعه متجلی باشد. نکته مهم و واضح این است که همواره حمایت مسقیم از تحقیقات در هر زمینه ای بسیار اثر بخش تر از حمایت مستقیم ظاهری از یک صنعت یا کالاست زیرا در مورد اول سرمایه گذاری بلند مدت رخ می دهد که عوایدش به تدریج و متراکم افزوده خواهد شد اما در حالت دوم همواره با اثرات منفی خارجی همچون افزایش نقدینگی و کاهش قدرت رقابتی و موارد مشابه دست به گریبان است.

یکی از مهمترین تفاوت اقتصاد دانش بنیان با انواع سنتی آن در استفاده از عوامل مختلف تولید است. در اقتصاد مبتنی بر کشاورزی زمین، منابع طبیعی و نیروی کار محور رشد محسوب می شوند و در اقتصاد صنعتی بر پایه سرمایه و مدیریت است اما در اقتصاد دانش بنیان فناوری، نوآوری و کار آفرینی این وظایف را به عهده دارند. اقتصاد دانش محور اقتصادی است که در آن تولید و بهره برداری از دانش نقش کلیدی در رشد اقتصادی و خلق ثروت ایفا می کند.

رابطه ای ناگسستنی میان ارتقاء دانش و بهبود عملکرد در سیستم اقتصاد و بالطبع رفاه عمومی برقرار است. افزایش مشارکت اجتماعی و افزایش ارتباطات بین صنعتی از مزایای دیگر اقتصاد بر پایه دانش است.

باید دقت نمود که توسعه دانش در محیط نامناسب اقتصادی محقق نمی شود. عوامل اقتصادی با زیرکی هر چه تمام تر تلاش می کنند تا ساده ترین راه برای کسب ثروت برگزینند اگر فضای اقتصاد چنان سازماندهی شود که برای کسب ثروت راهی جز کسب دانش و مهارت و انجام نوآوری باقی نماند فعالان اقتصادی  به اجبار تن به مشقت های خطیر نوآوری می دهند. اقتصاد دانش بنیان ، اقتصادی است که برای ثروتمند شدن فقط یک شاهراه باقی می گذارد و راه های دیگر را مسدود می کند. این شاهراه کسب دانش و به کارگیری آن است . توسعه اقتصادی دانش بنیان نیارمند بازار فراگیر است تا تحقیق و توسعه را به لحاظ اقتصادی توجیه کند.

دانشگاه ها و پژوهشگاه ها باید برای بقای خود نیازمند بودجه ها و پروژه های صنعتی باشند و صنایع برای حفظ مزیت های رقابتی باید خود را محتاج تحقیقیات دانشگاهی و پژوهشگاهی بدانند. اصلاح ساز و کارهای مالی با هدف ترویج و توسعه تجاری سازی یکی از این الزامات است.

قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی یکی از این الزامات است. قانون حمایت از شرکت ها و موسسات دانش بنیان و تجاری سازی نو آوری ها و اختراعات، تلاشی در همین راستا به شمار      می رود.

امروزه وقت آن رسیده است که دانشگاهها گزارشی از چگونگی تجاری سازی پژوهش های خود و برنامه هایشان در این زمینه منتشر نمایند و اعلام کنند بودجه های عمومی مصرف شده در پژوهش را چگونه هزینه نموده اند،

در کل باید انقلابی صورت گیرد دو رکن مهم یعنی دانشگاه و صنعت برای  پیشرفت جامعه متقارن و موازی شوند . البته به این معنا نیست که علوم دانشگاهی ما که پیشرفته و به روز تر از صنایع هستند خود را متوقف کنند. تا با صنعت که دچار عقب ماندگی است  متقارن شود.

باید طرحی ریخته شود که اهل فن و صنعت  در دانشگاه ها و اساتید و دانشجویان در صنایع با برنامه ریزی مداوم حضور یابند. باید صنعت گران و فن آوران به دانشگاه ها دعوت شوند و کلاس های مرتبط با فعالیت خود را برای ساعتی اداره نمایند. اگر شرایطی فراهم شود که واحد های صنعتی، پژوهشکده ها و دانشگاه ها را بخشی از سازمان خود دانسته و مانند سایر بخش ها هژینه نگهداری آنها را بپردازند و در عوض دانشگاه ها رشد و کیفیت صنایع را نتیجه فعالیت خود دانسته و در راهی حرکت کنند تا به کمک علمی به صنایع موجب کسب درآمد بیشتر شوند آنگاه است که این پیوند ناگستنی خواهد بود .

*عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر و رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی استان بوشهر