حسن مجاهد

فرهنگ امروز ما خصوصا در میان قشرهایی از آن دچار پنج ویژگی نابهنجار و به تعبیری پنج تومور پیش رونده گردیده است. این نابهنجاریها بسان کوهانهایی برشانه های فرهنگمان خودنمایی می کند تا نشان از یک بیماری غریب و سرطان گونه و نیز بر هم زننده تعادل وجود آن باشد. نخستین کوهان بدخیم که زاینده دیگر ویژگی های بی هنجار این فرهنگ است"امواجی" بودنش می باشد.
در دنیای امروز که یکی از نامهایش عصر ارتباطات می باشد، پرتاب گسترده امواج الکترومغناطیسی از مبداء فرهنگ غالب، توانسسته است پدیده نامیمونی را به نام"فرهنگ امواجی"به دنیای مغلوب خود، عرضه(بخوانیدتحمیل)نماید. موجی شدن فرهنگ یعنی پرتاب برنامه ریزی شده ی عناصر"نافرهنگ" به سمت کسانی که یامنفعل شده اند و باید انفعالشان تداوم یابد یا قرار است به مقام انفعال نائل شوند. این موج سواری نافرهنگ که در مقصد خود به فرهنگ امواجی بدل می گردد، چنان جذبه و اعتباری را در اذهان مخاطبان رده پایین (ازحیث سن وآگاهی) ایجاد نموده است که کار را از مرحله اقتاع و تهاجم گذرانده و به عضوگیری جادوگرانه از طریق تاکتیک های چشم پرکن و تحریک ساز در جهت تاثیرگذاری بلندمدت بر جامعه مقصد همت می گمارد!!!.
یکی از نتایج فرهنگ امواجی، برزخی شدن فرهنگ جامعه ی مورد هجمه می باشد. "فرهنگ برزخی" که برای جامعه مقصد بی ریشه وغیر خودجوش است باعث ایجاد فضایی می گردد که نه بریدن کامل از خود را بر می تابد و نه پذیرفتن غیر را. این بریدن و آن پذیرفتن، برخی را در یک تردید و دوگانگی وارد می سازد بطوری که نه گذشته را در می یابند و نه به اکنون پایبندی کامل دارند. این وضعیت حکایت افرادی است که نه می خواهند برچسب سنتی را بر خود داشته باشند و نه انگ متجدد را بپذیرند. در این بین، برخی تکه ای از این و پاره ای از آن را گرفته و معجونی را خلق کرده تا شاید بتوانند از رنج تردید و دودلی خلاص شوند. علاوه بر این برزخی شدن فرهنگ برای عده ای موجب تحقق دو اصل "نه این ونه آن" و برای برخی"هم این وهم آن"گردیده است. البته اصل دومی دو شق فرعی یعنی "کمی این و بیشتر آن "و" بیشتر این و کمی آن"هم دارد.   
فرهنگ برزخی به علت اینکه خودش شکل و شمایل مشخص و نرمالی ندارد الزاما در شکل دادن به هویت افراد نیز ناموفق عمل خواهد کرد، لذا در چنین جامعه ای ضعف و چندگانگی خویشتن انسانها به صورتی نسبتا فراگیر نمایان می شود که باید نام بی شکلی و بدقوارگی هویتی و به تعبیری، بدهویتی را بر آن گذاشت.
برزخی شدن فرهنگ، احساس "طفیلی بودن" را نیز در آدمها تزریق می کند. اگر این فرهنگ تابع قاعده ی "بیشتر آن یا همه آن" (یعنی دیگران غالب در صحنه جهانی) گردد آنگاه نگرش طفیلی و حاشیه ای بودن را مزید بر بدقوارگی هویتی می سازد تا فرآیند دگرستایی، دگربزرگ بینی وعکس آن، خودتحقیری و خود کوچک بینی نیز در روانشناسی اجتماعی توده عملیاتی شود.
نتیجه نهایی اینکه یک فرهنگ چنانچه دچار چهار غده ی بدخیم کوهان گونه گردد دیگر نباید انتظار تمدن سازی از آن داشت. زایش و خیزش یک تمدن، مستلزم وجود فرهنگی غیرامواجی، غیربرزخی، متشکل، متعادل وغیرطفیلی یا غیرحاشیه ای می باشد. درغیر این صورت به جای تمدن سازی باید نظاره گر "تمدن سوزی" باشیم.
سوختن به جای ساختن، سرنوشت امروز جوامعی است که فرهنگ پنج کوهانه نصیبشان شده و از بد روزگار علاوه براینکه توان تمدن سازی خود را از دست داده اند به آلزایمر تاریخی هم گرفتار آمده و تا حد زیادی سابقه آن را نیز از یاد برده اند. اکنون در این وضعیت تمدن سوزی، جا دارد خطاب به خودمان بگوییم: "فرهنگ ساز باشیم تا بتوانیم تمدن سازشویم". تحقق این شعار راهبردی را باید از طریق یک گفتمان ترقی گرا و نواندیش یعنی بازگشت به گفتمان"بازگشت به خویشتن"که هم فرهنگ وهم تمدن سازی را در خود دارد جستجو نمود./ج