من این روزگاران اسارت بزرگ را، نه در نوحه سرایی بر ویرانه‌ها و طلب مصرانه یاری از آسمان‌ها، بلكه در گردآوری و آمار برداری دارایی‌های بر هم انباشته مان صرف کرده‌ام، دارایی‌هایی که هیچ دشمن پیروز نمی‌تواند از ما برباید: یادمان‌ها .

نوشتن و انتشار حوادث گذشته از آن رو که می‌تواند گوشه ای از رویدادهای زمان گذشته را بازگو کند سنتی است پسندیده، و اگر بی‌غرضانه و بر کنار از حب و بغض باشد، روشنگر است و مفید. حوادثی که در روزگاران گذشته اتفاق افتاده چنانچه به درستی و روشنی بازگو شود می‌تواند چراغ راه آینده گردد زیرا ملتی که گذشته خود را نشناسد به آینده روشن دست نمی‌یابد.

تغيير و تحول جزئي جدائي ناپذير از جوهر حيات محسوب می‌شود و تلاش بشر همواره بر اين بوده كه اين تغييرات را بنا به سليقه خود مهار كند و آن‌ها را در جهت برآوردن نيازهاي خود هدايت كند.

ميراث فرهنگي زنده‌ترین و گویاترین نشانه از تاب و مقاومت دست ساخته هاي انسان در برابر تغيير و تحولات گذاشته‌اند. ليكن با يك نگاه اجمالي متوجه می‌شویم كه در قرن حاضر به دلیل پيدايش عوامل مخرب جديدتر، سرعت از بين رفتن اين آثار رو به افزايش نهاده است.

مفهوم میراث فرهنگی (Cultural Heritage ) چونان حجم وسیعی از اطلاعات، مفاهیم و ترکیبات کلامی دیگر روزگار ما فرآورده نظام دانایی و اندیشه تاریخی دوره جدید است.

انسان زیر سقف میراثی که در بنیاد نهادن و به پا ساختن آن خود نقش تعیین کننده و بی دلیل داشته سکنی گزیده است. تخریب آن، تخریب خود آدمی و صیانت از آن صیانت از نحوه بودن و حضور انسان در جهان چونان هسته ای فرهنگی، میراث مند و سازنده و دارنده هویت فرهنگی و برخورداری و بهره‌مند از اندیشه و آگاهی تاریخی است. مسئله صیانت از میراث فرهنگی ملّت ها و کشورها و فرهنگ صیانت از میراث مدنی و معنوی ملت‌ها و کشورها و فرهنگ صیانت از ریشه های انسان بودن آدمی است. صیانت از هویت انسانی او، این که به حقیقت که هست و چه نیست.

هر اثر به جا مانده از کرده‌ها و میراث اعصار و آثار فرهنگی اعم از مدنی و معنوی، آیت و اشارت و مدرسه معرفت و عبرتی است برای آدمی، برای همه نسل‌هاییی که یکی پس از دیگری می‌رسند.

فرهنگ‌ها، دوره‌ها، قومیت‌ها، ملت‌ها، کاره های مدنی و معنوی را با همین میراث و عیار می‌توان محک زد، شناخت و فهمید.

یک مکان و محوطه باستانی و اثر و بنای تاریخی و مجموعه فرهنگی به جا مانده از گذشته و یا منظرگاهی (Lands cape) که انسان در هر دوره و مقطع زمانی خاص در آن شالوده و معماری فضایی انسانی خود را ریخته و بنیاد نهاده، یک مکان و محوطه و یا به طور کلی یک جهان و فضای خویشاوند با عالم انسانی و از جنس میراث فرهنگ بشری ما بوده و رگ و پیوندش با رگ و پی انسانی ما سخت استوار و در تنیده است و همیشه حامل پیام و منبع و مرجع آگاهی برای نسل‌هایی که از پی می‌رسند هست. انسان، ریشه در میراثی دارد که هویت انسانی او را می‌توان با آن مواریث مدنی و معنوی معنا کرد و فهمید.

طی دهه­های اخیر در سکوت سیاه رسانه­های جمعی و خاموشی خفقان آور حتی به اصطلاح متولیان و مدیران فرهنگ و میراث فرهنگی کشور، جنگ تمام عیار و گسترده ای را سازمان‌ها و نهادهای رسمی و نارسمی سود و سودا علیه مواریث تاریخی و فرهنگی میهن آغاز کرده‌اند که در هیچ دوره ای از تاریخ ملت با چنین وسعت و مقیاسی سابقه نداشته است.

جامعه‌ها به میزانی که در معرض چالش‌ها و انحطاط درونی آسیب پذیر بوده‌اند، در رویا رویی با تهاجمات بیرونی نبوده‌اند و از خود پایداری و پایمردی بیشتری نشان داده‌اند.

زنگ خطر فروپاشی اقتدار و انسجام و وحدت و وفاق مدنی و معنوی یک ملت هنگامی نواخته شده که به دلیل سرخوردگی و یأس معنوی که با آن رویا روست بخواهد با فقر اقتصادی و ثروت اندوزی و گشودن دست تخریب و تجاوز و تطاول به حریم میراثِ تاریخ و فرهنگ خود از آن فرا بگذرد.

هر اثر و مکان و محوطه باستانی، کتاب ناگشوده و ناخوانده­ای است که می‌بایست برای حفاظت و خوانش آن سرمایه عمر نسل‌هاییی از متخصصان و باستان‌شناسان تاریخ و میراث یک کشور هزینه شود.

تجاوز و تخریب و تاراج آثار یک محوطه باستانی و بنای تاریخی و فضای فرهنگی، تخریب ریشه های یک ملت به مفهوم خاص و میراث بشری به طریق اولی است.

ملت‌هایی که بی بهره از آگاهی و شعور تاریخی‌اند، در رویا رویی با چالش‌های تاریخی بسیار آسیب پذیر و شکننده تر از ملت‌های برخوردار از بینش و بهره به دانش تاریخی بوده‌اند. هر جامعه­ای که دست تجاوز و تطاول و تخریب میراث خود می‌گشاید بی هیچ تردید فاقد شعور و آگاهی تاریخی است.

میراث تاریخ و فرهنگ یک ملت از جنس سود و سوا نیست که در بازار مکاره فروشندگان عزت و خریداران ذلت در ترازوی نکبت به فروش بگذاریم. در این معامله و بازار مکاره سود و سودا همیشه فروشندگان بازندگانند. همان گونه که سوداگران ناموس، به هر میزان بیشتر و پربهاتر خویش را می‌فروشند، پرهزینه‌ترین خفت و حقارت می‌خرند.

در میان تناقص های مهلکی که اینک جامعه ما با آن رویا رویست از همه طنزآمیزتر این است که با دستی و دهانی مدعی توسعه آبادانی و پیشرفت کشور می‌شویم و با دستی دیگر میراثش را تخریب می‌کنیم و آثار محوطه های باستانی‌اش را به غارت می‌بریم و به تاراج می‌دهیم. (علیزاده، 387: 20)

  مهدي بسارده / مدرس دانشگاه