ملاقات "واسموس" با اسیران انگلیسی

بعدازظهرِ همان روزی که اسرا وارد برازجان شده بودند، "واسموس" برای دیدار و گفتگو با اسیران انگلیسی و بخصوص با کنسول انگلیس، با هماهنگی سلطان احمد اخگر وارد کاروانسرا شد.

"او،کرنر" مردد به نظر می رسید و چنان می نمود که پیغام "واسموس" او را در محظور قرار داده است. معهذا سرانجام تصمیم خود را گرفت. کتش را برداشت و از پله ها سرازیر شد.

واسموس که متوجه "او،کونر" شده بود چند قدمی جلو رفت و دست او را فشرد:

- کنسول! امیدوارم مراتب تاسف مرا بواسطه وضعی که پیش آمده بپذیرید... درست است که ما در حال جنگ به سر می بریم  و در دو جبهه مخالف قرار داریم ولی اینها دلیل نمی شود که عواطف و همبستگی های انسانی را فراموش کنیم... صمیمانه خواهش میکنم مراتب تاسف مرا قبول کنید و اجازه بدهید مخصوصاً بخاطر مشکلاتی که برای خانم ها پیش آمده است اظهار همدردی کنم...

"او،کونر" تشکر کرد و گفت:

- انکار نمی کنم که روزهای سختی را گذرانده ایم، ولی معلوم نیست وضع ما از کسانی که در جبهه ها می جنگند ناگوارتر باشد... گمان می کنم دوستان من وقتی بخاطر می آورند که این مشقّات را در راه وطن خود متحمل می شوند احساس آرامش می کنند!

واسموس پرسید:

- کار دیگری می توانم انجام دهم؟

"او، کونر" در حالی که عازم مراجعت بود جواب داد:

- چرا... تکلیف اسیران را زودتر معلوم کنید!

غیرت اسلامی غضنفرالسلطنه 

"واسموس" با «مادام اسمیت» و «خانم فرگوسن» از زمانی که در شیراز به سر می برد آشنایی و دوستی داشت؛ به همین جهت ساعتی بعد از گفتگو با "او،کونر" به قصد ملاقات با دو خانم مذکور به کاروانسرا بازگشت. واسموس به ژاندارمی که پای پلکان مشغول پاسداری بود گفت:

- می خواهم چند دقیقه پیش خانم ها بروم ... برو بالا، اطلاع بده!

هنوز واسموس حرفش را تمام نکرده بود که صدایی از پشت سر به گوش رسید:

- کنسول... کجا؟

واسموس برگشت و غضنفرالسلطنه را دید که با اندام درشت و شکم پیش آمده دستها را به کمر زده و پشت سرش ایستاده بود؛

- می خواهم از خانم های انگلیسی عیادتی بکنم... شنیده ام که بعضی از آنها مریض شده اند.

"واسموس" به سادگی سخن می گفت و تصور نمی کرد که "غضنفرالسلطنه" از طرح آن سئوال مقصود خاصی داشته باشد، اما ناگهان چهره غضنفر در هم رفت و با لحنی خشن زبان به ملامت گشود:

- آقای واسموس، مثل اینکه فراموش کرده ای اینجا مملکت اسلامی است و میان ما مسلمانان رسم نیست مرد غریبه وارد اتاق زنها شود... اینطور کارها قبیح است... بفرمائید اینطرف و بعدها هیچوقت گرد این خیالات نگردید!

"واسموس" یکه خورد و لحظاتی با تردید به قیافه عبوس و هیکل درشت "غضنفرالسلطنه" خیره ماند.

سر و صدای غضنفرالسلطنه چند نفری را به طرف آنها کشانیده بود و "واسموس" حس می کرد که غضنفر تعمد دارد او را نزد دیگران خفیف و موهون کند... معهذا خشم خود را فرو خورد و به آرامی گفت:

- صحیح می گویی دوست من، ولی اینجا پای مسلمانی در میان نیست... خانم های انگلیسی مثل خود من مسیحی هستند و در مذهب ما رو گرفتن خانم ها مرسوم نیست... زنها و مردها همگی مثل خواهر و برادر روبروی هم می نشینند و با هم صحبت می کنند. وانگهی من می خواهم آنها را دلداری بدهم.

آشکار بود که "غضنفرالسلطنه" حاضر نیست کوتاه بیاید. بی آنکه به کلمه یی از حرفهای "واسموس" ترتیب اثر دهد گلنگدن تفنگ را کشید و جلوی پله ها قرارگرفت:

- کنسول! من کار ندارم که عیسوی ها میان خودشان چه رسومی دارند... اما تا وقتی که این خانمها در مملکت اسلام هستند اجازه نمی دهم کسی به آنها نزدیک شود... قسم میخورم که اگر قدمی به جلو بگذاری ماشه را خواهم کشید!

چشم های غضنفرالسلطنه نشان میداد که تهدیدش کاملاً جدی است. بعلاوه "واسموس" هیچ میل نداشت در نظر دوستان ایرانی خود به گستاخی و بی اعتنایی نسبت به معتقدات و سنت های آنها متهم شود. کوشید تا بر خشم خود چیره شود و بعد با خونسردی دستش را بالا برد و لبخندی زد و گفت:

- حق با شماست... معذرت می خواهم!  

"واسموس" بیش از آن در کاروانسرا درنگ نکرد و با خروج وی غائله ایی که می رفت بالا بگیرد خاتمه یافت.[1]

هجوم عزاداران برازجانی به اسیران انگلیسی

روز دهم محرم «عاشورا» بود و ظاهر شدن اسیران انگلیسی در میان جمعیت عزادار که مانند سیلی از هر طرف می جوشید و جاده های داخل و خارج شهر را می پوشانید، دور از حزم به نظر می رسید. با وجود آنکه اسراء در و پنجره را بسته و خود را درون اتاقها محبوس کرده بودند باز هم «سلطان اخگر» وحشت داشت که مبادا چیزی باعث تحریک مردم شود و حادثه ایی بوجود آورد. به همین جهت از «غضنفرالسلطنه» درخواست کرد به عنوان کلانتر برازجان تفنگچیان خود را به کمک ژاندارمها بفرستد و شخصاً در اطراف کاروانسرا مراقب اوضاع باشد.

طولی نکشید که سلطان اخگر دریافت نگرانی او بی علت نبوده و مدد گرفتن از تفنگچیان محلی کار بجایی بوده است زیرا حوالی ظهر، ناگهان انبوهی از جمعیت خشمگین که سخت به هیجان آمده و تحریک شده بودند به کاروانسرا هجوم آوردند و اگر غضنفرالسلطنه و تفنگچیان او حاضر نبودند، ژاندارمری نمی توانست جلوی مهاجمین را بگیرد. چون ژاندارم ها اگر می خواستند با ملایمت عمل کنند حریف آن جمعیت عنان گسیخته و متعصب نمی شدند و اگر دست به تیراندازی می زدند، وضع ناگوارتری پیش می آمد و احتمال داشت با عمل متقابل و احیاناً عکس العمل شدیدتر اهالی مواجه شوند.[2]