یکی از روشنفکرانی که در به وجود آمدن انقلاب اسلامی نقش بسیار مهم و غیر قابل انکاری دارد، شخصیت دینی و جامعه شناسانه ی دکتر علی شریعی است، چهره ای که به همراه استاد شهید مطهری، روشنگر کننده ی جوانان برای مبارزه با حکومت پهلوی بود. شخصیتی که از همان زمان حیاتش تا کنون آثار و گفتمانش مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و یک پای دعواهای روشنفکران و روحانیون و اقشار مختلف جامعه بوده است. نگارنده به عنوان یکی از طرفداران دکتر در مقام دفاع و حمایت از این شخصیت و اکثر افکار و آثار وی شروع به تحقیق و پژوهش در زندگی وی نمود که خلاصه ای از نتایج تحقیق را خدمت شما بیان میکند، اما بر خلاف بعضی دوستان که فقط به نیمه ی خالی لیوان دکتر شریعتی می نگرند و اهمیتی به نقاط مثبت وی نمیدهند، نگارنده هم به نیمه پر و خالی به امید خدا خواهد پرداخت،" به فرموده ی امام خامنه ای، شريعتي يک چهره همچنان مظلوم است و اين به دليل طرفداران و مخالفان اوست، از شگفتي ها ي زمان و شايد شگفتي هاي شريعتي اين است که هم طرفداران وهم مخالفانش نوعي هم دستي با هم کرده اند تا اين انسان دردمند و پر شور را ناشناخته نگه دارند و اين ظلمي به اوست طرفداران او به جای آنکه نقاط مثبت شریعتی را مطرح کنند و آنها را تبیین کنند در مقابل مخالفان صف آرائی کردند و در اظهاراتی نسبت به شریعتی سعی کردند او را یک موجود مطلق جلوه بدهند 1."
سالهای قبل از انقلاب جزب توده و دیگر احزاب فعال بودند و ابراز عقیده میکردند، با روی کار آمدن استاد شهید مطهری و مرحوم دکتر شریعتی و برپایی جلسات متعدد در حسینه ارشاد، جوانان از بعد فکری تغذیه مناسبی شدند و در مقابل احزاب منحرف حرف هایی برای گفتن داشتند، که بعدها هم جلسات حسینیه ارشاد تعطیل شد. ترکیب استاد مطهری و دکتر شریعتی جامعه را متحول نمود، ولی مدتی بعد استاد مطهری به مخالفت با بعضی از افکار شریعتی پرداخت. دکتر شریعتی اسلام شناس نبود، اما اسلام را با زبان و فرهنگ جدیدی برای نسل جوان بیان نمود آن هم با شیوه ی جامعه شناسانه، که این خود عامل مهمی بود برای اینکه جوانان آن دوران حرفی برای گفتن و دفاع از اسلام در مقابل بی دینی وقت داشته باشند."حضرت امام خمینی(ره) در پاسخ به سوال استاد داشنگاه برکلی کالیفرنیا، آقای حامد الگار میفرمایند: شریعتی برخی بحث ها و اختلافات را در میان علما برانگیخت، ولی در عین حال نقش بزرگی در هدایت جوانان و روشنفکران به سوی اسلام ایفا کرد2"از قبیل انتقاداتی که از ایشان میشود، در عقاید وی در موضوع روحانیت است، دکتر علی شریعتی لایه های مختلف روحانیت را از هم دیگر تفکیک نکرده است، مرحوم شریعتی یک رجوع غیر کارشناسانه به حوزه ی فکری روحانیت و حوزه داشت، ایشان مطالعات زیادی در اسلام شناسی داشت اما اسلام شناسی وی با علمای آن عصر تفاوت داشت. اسلام شناسی دکتر از بعد اصول فلسفی و خیلی از مسائل دیگر اسلامی متفاوت است و دکتر شریعتی، در برخی از مسائل اسلامی وارد شد که تخصص لازم را نداشت و اگر ایشان در حوزه هایی اسلامی و اجتهادی که تخصص لازم را نداشت وارد نمیشد، نقد ها بر ایشان کمتر بود یا حداقل اینقدر تند نبود، در نهایت شریعتی اسلام خود را متفاوت از اسلام روحانیت میدانست. "شهید مطهری هم در یکی از نامه هایش که در آستانه ی انقلاب اسلامی به امام راحل، تحریر میکند، میگوید: کوچک‌ترین گناه این مرد بدنام کردن روحانیت است. او همکاری روحانیت با دستگاه‌های ظلم و جور علیه توده مردم را به صورت یک اصل کلی اجتماعی درآورد و مدعی شد که ملک و مالک و ملا و به تعبیر دیگر تیغ و طلا و تسبیح همیشه در کنار هم بوده و یک مقصد داشته‌اند. "ازاین قبیل نامه ها که استاد مطهری به امام نوشته اند فراوان است.
اما این نظرات شریعتی عمیق است، که باید در آن تفکر نمود."به قول مقام معظم رهبری بعضی افراد شریعتی را سنگری کرده اند برای کوبیدن روحانیت و یا کلا متفکران اندیشه ی بنیانی و فلسفی اسلام 3" "شریعتی میگوید: این را می‌خواهم ادعا کنم و ده‌ها قرینه و نمونه عینی بر اثبات آن دارم. که ازمیان نویسندگان و سخنرانان و حتی علما و فضلای اسلامی معاصرخودم، هیچکس - البته در حد امکانات و نوع کار و کاراکترخودش- به اندازه من افتخار دفاع جدی و موثر عملی و فکری از این جامعه گرانقدری که امید بزرگ و سرمایه عزیز ما است، نداشته است."
"امام خامنه ای در مورد موضع گیری شریعتی با روحانیت میفرماید: شريعتي برخلاف آنچه گفته مي شود درباره او و هنوز هم عده اي خيال مي کنند، نه فقط ضد روحاني نبود بلکه عميقا مومن و معتقد به رسالت روحانيت بود، او مي گفت که روحانيت يک ضرورت است، يک نهاد اصيل و عميق و غيرقابل خدشه است، و اگر کسي با روحانيت مخالفت بکند يقينا از یک آبشخور استعماری تغذیه میشوند. اما در مورد روحانيت او تصورش اين بود که روحانيون به رسالتي که روحانيت بر دوش دارد بطور کامل عمل نمي کنند. دکتر شریعتی گفت علت اينکه من از روحانيت انتقاد مي کنم، از حوزه علميه انتقاد مي کنم اين است که ما از حوزه علميه انتظار و توقع داريم، از روشنفکر جماعت، هيچ توقعي نداريم، نهادي که ولادتش در آغوش فرهنگ غربي بوده اين چيزي نيست که ما در او انتظار داشته باشيم. اما روحانيت يک نهاد اصيلي هست و ما از روحانيت زياد انتظار داريم و چون آن انتظارات عمل نمي شود به همين دليل است که انتقاد میکنم......البته با روحانيوني که مي فهميد که در آن خط نيستند با آنها خوب نبود و شخصا به امام خميني بسيار علاقمند و ارادتمند بود.4"
((دکتر شریعتی بین روشنفکر و روحانی اعتقاد بر تفاوت اساسی داشت و در کتاب اجتهاد و نظریه انقلاب دائمی در مقایسه‌ای بین روشنفکر و روحانی نکته‌ای را متذکر می‌شود که چه بسیار روشنفکرانی که به مملکت خویش خیانت کرده‌اند وزیر قراردادهای استعماری را امضا کرده‌اند ولی هیچ جا نمی‌توان حتی یک امضای عالم روحانی را درچنین قراردادهای خائنانه‌ای دید.علاوه برآن درمقایسه‌ای بین سیستم حوزه و دانشگاه به دلایل بسیار زیادی همچون اقامت محصل، انتخاب درس، بورسیه تحصیلی حوزه و... روش کار حوزه را بسیار مترقی تر نسبت به دانشگاه بیان می‌کند.((
دو روش انتقادی در میان بزرگان انقلاب و شخصیت های حوزوی در برابر دکتر شریعتی وجود داشت و شاید هم داشته باشد: عده ای بودند که تأکید بر برخورد ملایم و دوستانه و خوشبینانه برعقاید دکتر داشتند همچون شهید دکتر بهشتی و حضرت امام خامنه ای و گروه دیگری هم بنای انتقادی خویش را بر مخالفت تند با دکتر شریعتی گذاشتند مانند استاد شهید مطهری و آیت الله مصباح.
شهید مطهری و استاد مصباح با دید انحرافی به عقاید شریعتی نگاه میکردند که شهید بهشتی این دیدگاه را قبول نداشت، نمیخواهیم بگوییم که نگاه ملایم و زیبای شهید بهشتی و مقام معظم رهبری از عدم تعهد و عدم حساسیت مذهبی آنان است، نگارنده معتقد است که این دو بزرگوار مصلحت های دیگری را مدنظر داشتند که شهید مطهری و استاد مصباح کمتر مدنظر داشتند، مصلحت هایی همچون روحیه مدارا و انعطاف پذیری، اعتدال و بلند نظری آنان بود و در مقابل هم، شهید مطهری و استاد مصباح شاید بتوان گفت که حساسیت بیش از اندازه و اغراق در انحراف بینی، دلایل بیان تند انتقادی آنان بود.
"حضرت امام خامنه ای اعتقاد داشتند که شهید مطهری در همین مطالبی که ایشان به امام مرقوم داشته، نشانه‌های بزرگنمایی آشکار است برخی دیگر از دوستان ما از جمله مرحوم شهید بهشتی نیز همین نظر را درباره اظهارات شهید مطهری داشتند 5" البته دوستان فکر نکنند که شهید بهشتی و امام خامنه ای هیچ گونه انتقادی به شریعتی نداشتند، چرا آنان هم انتقاداتی داشتند ولی شیوه ی انتقادی آنان کاملا دوستانه و در مسیر از بین رفتن معایب دکتربود و نیز استفاده درست و به جا از ظرفیت شریعتی برای جذب جوانان بود، شیوه ی مدبرانه و به حق شهید بهشتی و حضرت آقا در روبه رو شدن با افراد مختلف و با اعقاید مختلف، بسیار زیبا بود که می توان گفت امروزه به شدت به این سیره احتیاج داریم، بخصوص در تربیت مناسب سیاسی و انتقاد منصفانه و به حق افراد مختلف است."مقام معظم رهبری میفرمایند: البته من تصديق مي کنم که درميان قشري از مردم بخشي از شخصيت شريعتي مبالغه آميز و افسانه آميز جلوه مي کند، اما متقابلا بخش هاي ناشناخته اي از شخصيت شريعتي هم وجود دارد. شريعتي را ممکن است به عنوان يک فيلسوف، يک متفکر بزرگ، يک بنيانگذار جريان انديشه مترقي اسلام، معرفي کنند. اين ها همانطوري که اشاره شد، افسانه آميز و مبالغه آمیز است"
همان عصر یا حتی اکنون هم افرادی هستند که در بحث اسلامی دکتر شریعتی را با سید جمال اسدآبادی مقایسه میکنند، در مورد این موضوع امام خامنه ای پاسخ چنین افرادی را این گونه بیان میکند که" اما اينکه او را با سيدجمال يا با نواب مقايسه کنيم، نه. اگر کسي چنين مقايسه اي بکند ناشي از اين است که نواب و سيدجمال را به درستي نشناخته است...تعريف از شريعتي به معناي اين نيست که ما پيشروان انديشه مترقي اسلام را تحقیر کنیم.6"
در همان ایام که دکتر شریعتی عقاید خود را در باب روحانیت و مبانی اسلامی تخصصی بیان نمود،علما و روحانیونی که مجتهد و صاحب نظر بوند فتواهایی را بیان نمودند که حتی بعضی از علما حکم اعدام شریعتی را داند و همین زمان بود که تلاش میکردند که بنیان گذار جمهوری اسلامی حضرت امام راحل، له یا علیه دکتر شریعتی فتوایی بفرمایند و امام(ره) سکوت کردند.

مقام معظم رهبری میفرمایند:
"من فراموش نمی کنم که در اوج مبارزات که می توان گفت که مراحل پایانی قال و قیلهای مربوط به شریعتی محسوب می شد، امام در ضمن صحبتی در مراسم چهلم فرزندش بدون اینکه نام از کسی ببرند اشاره ای کردند به وضع شریعتی و مخالفت هائی که در اطراف او هست، نوار این سخن همان وقت از نجف آمد و در فرونشاندن آتش اختلافات موثر بود. در آنجا امام بدون آنکه اسم شریعتی را بیاورند این جور بیان کرده بودند: گله من از آقایان علما این است که کسانی که الان برای اسلام کاری می کنند، قلم به دست گرفته اند و از شیعه ترویج می کنند، مسایل اسلام را، مسایل دینی را مورد بحث قرار می دهند، می نویسند و منتشر می کنند، این ها از خودشان طرد نکنند. در زمانی که همه قلم ها و همه ی تبلیغات ضد ما است، در زمانی که دست هامان بسته است و کاری از ما ساخته نیست، در این زمان ما هر فردی را لازم داریم. فرض کنید خطایی هم کردند، چهارتا غلط هم دارند، شما که عالم اید، خطاها و غلط ها را رفع کنید، طرد نکنید، بیرون نکنید، شما این دانشگاهی ها را از خودتان دور نکنید. بخاطر چهار تا اشتباه در کتابهايش بگویيم اين صحيح نيست.7"
"مقام معظم رهبری میفرمایند: اين دقيقا نشان مي داد موضع درست را در مقابل هر شخصيتي و نه تنها شخصيت دکتر شريعتي.ممکن بود او اشتباهاتي بعضا در مسايل اصولي و بنياني تفکر اسلامي داشته باشد مثل توحيد، يا نبوت و يا مسايل ديگر. اما اين نبايد موجب مي شد که ما شريعتي را با همين نقاط منفی فقط بشناسیم. شريعتي يک چهره پرسوز پيگير براي حاکميت اسلام بود8"
در جامعه دو نظر غیر منصفانه در مورد دکتر به وفور شنیده میشود، یکی اینکه دکتر به دنبال ترور شخصیت اسلامی و علمی استاد شهید مطهری بود،این نظر کاملا غیر منصفانه است چرا که دکتر خود را همواره علاقه مند به مرحوم مطهري و بلکه مريد او معرفي مي کرد و نظر دیگری اینکه دکتر شریعتی را عامل رژیم معرفی می کنند یا کسانی که شریعتی را عامل رژیم نمی دانند اما معتقدند که شریعتی و رژیم شاه در چند حوزه از جمله در برخورد با مسائل اجتماعی، روحانیت، مارکسیسم و ...، دارای وحدت نظر و همسویی فکری بودند.
مقام معظم رهبری در پاسخ این نظر اشتباه میفرمایند" دکتر تلاش کرد تا از وجود نقاط مشترک خود با دستگاه مانند ضدیت با مارکسیسم و انتقاد از روحانیت استفاده کند و ساواک را درباره خود به طمع بیندازد و در واقع آنها را فریب دهد و موفق شد، قاطعا شريعتي جزو شديدترين و قاطع ترين عناصر ضد احزاب منحرف و ضد مارکسیسم بود، شاکله ی او با نوکری ساواک سازگار نبود9"
اگر کسی به دکتر شریعتی انتقاد میکرد بسیار آرام بود و هنرمندانه پاسخی را در قالبی نو ارائه می نمود.
امام خامنه ای میفرمایند" من شريعتي را به صورت يک مرحله مي توانم قبول کنم و مرحله بعدی اين است که بياييم آن مسايلي را که شريعتي با استفاده از آشنايي هاي خودش با فرهنگ اسلام فهميده بود و ارايه داده بود با اصول اساسي فلسفي مکتب اسلام بياميزيم و منطبق کنيم.10"
دکتر شریعتی یک جامعه شناس روشنفکر گونه ی دینی بود و تفکر اجتماعی وی اکثرا زبان خاص دارد و دکتر از بعد مبانی تفکراتش وامدار اسلام و خصوصا شیعه است. اما در مورد نظرات مرحوم دکتر در باب ولایت فقیه میتوان گفت که ایشان معتقد بودند:
آغاز دوران غیبت بزرگ و خاتمه کار نُواب انتصابی امام مهدی (عج)، یک نظام ویژه ای را که جانشین ِ نظام ِ امامت میکند بدین گونه اعلام می دارد: ((اما دربارۀ پدیده ها و رویدادهایی که در مسیر زمان و در طی تحولات و تغییرات اجتماعی وقوع می یابد، به راویان سخن ما - دانشمندان و متفکرانی که به سخنان ما ، هم دانایند و هم آشنا - رجوع کنید، که آنان حجت من بر شما و من حجت خدایم بر ایشان... ))ضوابط و شرایط ِ انتخاب آنان را امام صادق علیه السلام برای توده مردم اعلام کرده است : از دین شناسان، آنکه نگهدار و خویشتنش بود، نگهبان ایمانش، مخالف هوسش، فرمانبردار خدا و مطیع امر مولایش، بر توده مردم است که تقلیدش کنند.ـ دکتر علی شریعتی در باب تقلید میگویند: تقلید نه تنها با تعقل ناسازگار نیست، اساساً کار عقل این است که هر گاه نمی داند، از آنکه می داند تقلید می کند هر جامعه ای که پیشرفته تر و متمدن تر است، اصل تقلید و تخصص در آن استوار تر و مشخص تر است. بنابر این می بینیم که در این دوره غیبت طولانی یک نظام انتخاباتی خاص به وجود می آید برای رهبری جامعه اسلامی. گر چه این انتخاب شونده به وسیله مردم انتخاب می شود، اما در برابر امام مسئول است و در برابر مردم نیزمسئول است. البته این انتخاب که یک "انتخاب مُقُیّدی است، به این معنی نیست که همه مردم بیایند رأی بدهند و هر کس آرایش بیشتر بود، به جانشینی امام منتخب شود و در مسند نائب عام امام قرار گیرد، بلکه چون این فرد یک شخصیت اجتماعی است و در عین حال یک شخصیت علمی، بنابراین توده نا آشنا با علم، خود به خود شایستگی انتخاب او را ندارند و عقل حکم می کند کسانی که آگاهی و علم دارند و می دانند که عالم ترین و متخصص ترین و آشنا ترین فرد به این مکتب کیست، یعنی عالِم شناسان به این انتخاب مبادرت ورزند. این امام مهدی(عج)، در دوره غیبت، مسئولیت هدایت خلق و پیروانش را برعهده علمای روشن و پاک و آگاهان برمذهب خود می گذارد تا ظهورش فرا رسد و آن هنگامی است که رژیم های حاکم و نظام های اجتماعی در سراسر زندگی انسان ها به حضیض فساد رسیده باشد11"
اصل مهم در مبانی اسلامی تفکر دکتر شریعتی توحید است، دکتر شریعتی در کتاب اسلام شناسی به توحید می پردازد و آنرا در چهار عرصه جهان بینی، فلسفه تاریخ، جامعه شناسی، اخلاق شرح و بسط می دهد.12"
انسان و اصالت انسانی مدنظر شریعتی صفات زیر را دارد.
1-  همه انسانها با هم نه برابر که برادرند. برابری امری حقوقی است. اما برادری امری خلقی و سرشتی است.
2- سرشت زن و مرد برابر است، خواهر و برادرند
3- فضیلت انسان بر فرشتگان و همه عالم فضیلت علمی اوست. زیرا اسماء [ خداوند] را یاد گرفت.13"
او به حج به عنوان یک تکلیف فقهی نگاه نمی کند، بلکه از آن یک معرفت و شناخت جامه شناسانه مراد می‌کند شریعتی حج را نماد زندگی سالم، مطلوب و آرمانی مورد نظر اسلام می داند در واقع او میان حج و امر به معروف و نهی از منکر نوعی پیوند درونی کشف می کند جامعه توحیدی، که نمادهایش در حج، امر به معروف و نهی از منکر، نماز جماعت و جمعه، وحدت رهبری(امامت) وحدت اجتماعی(عضو جامه واحده) وجود دارد.14"
نقطه عطف اندیشه اسلامی- اجتماعی شریعتی آنجاست که میان قرآن و مردم پیوندهای محکمی جستجو می کند. قرآن با نام خدا آغاز و با نام مردم پایان می یابد15"
یکی از کتاب هایی که با موضوع دکتر شریعتی است کتاب" شریعتی؛ جستجوگری در مسیر شدن"این کتاب که شامل سخرانی ها و مصاحبه های آیت الله شهید دکتر بهشتی است، قسمت هایی از این کتاب پاسخ های شهید بهشتی به انتقادات استاد مصباح است. پیشنهاد میکنم که این کتاب را مطالعه کنید چرا که هم شیوه ی درست انتقاد منصفانه را به ما آموزش میدهد و هم سرشار از مطالب بسیار جالب در باب اختلاف نظر شخصیت های انقلاب است.
دکتر شریعتی میگوید: زندگی‌ من‌ سراسر معجزه‌ی‌ لطف‌ خداوند مان‌ است‌ و گاه‌ تکرار می‌کنم‌ که‌ اگر این‌ کرامات‌ را روزی‌ بنویسم‌ خواندنی‌ خواهند شد. او در سال‌های‌ 48 و 49 دوبار به‌ حج ‌مشرف‌ شد و کتاب‌ حج‌ (مجموعه‌ای‌ از چند سخنرانی‌) ارمغان‌ این‌ دو سفر او بود. شریعتی‌ به‌ اهل‌ بیت‌ خصوصاً امام‌ علی‌ عشق‌ می‌ورزید. او معتقد بود که‌ ائمه‌ی‌ شیعه‌ را باید به‌ عنوان‌ نمونه‌های‌ برتر و الگوهای‌ جاودان‌ و متعالی‌ آزادی‌ و برابری‌ و جهاد و شهادت‌ و عصمت‌ به‌ نسل‌ روشن‌فکر و مبارز این‌ عصر که‌ به‌ مارکسیسم‌ واگزیستانسیالیسم‌ رو کرده، تا به‌ تشیع‌ که‌ مذهب اصلی است بازگردند. "شریعتی اگر بر عناصری از قبیل آزادی و دمکراسی اصرار می‌کرد به دنبال رقابت اسلام با لیبرالیسم است16"
 علی شریعتی میگوید: اگر امامت نباشد، اگر رهبری نباشد، چرخیدن بر گرد خانه ی خدا یا خانه ی بت مساوی است17"
وی ظهور روح انقلابی را مدیون شخصیت‌های پارسایی می‌دانست که از میرزای شیرازی تا امام خمینی پرچمدار آن بوده‌اند. در تاریخ انقلاب نقل شده است که روزی امام خمینی با کنایه شریعتی را روشنفکری معرفی کرد که برای اسلام خدمت میکند.
دکتر میگوید: ای‌ خداوند! به‌ علمای‌ ما مسئولیت‌ و به‌ عوام‌ ما علم‌ و به‌ مؤمنان‌ روشنایی‌ و به‌ روشنفکران‌مان و به متعصبین فهم  و به فهمیدگان ما تعصب ببخش..
دکتر به نسل جوان سفارش میکند که: دلباختگی‌ تسلیم‌ وار و بنده‌ وار نسبت‌ به‌ غرب‌ نباشید و از خود بیگانگی‌ و اعتقاد به‌ عجز و بی‌لیاقتی‌ خویش‌ را از بین ببرید و از ناآگاهی خود نسبت به سرمایه ها، لیاقت های آگاه شوید و از امکانات معنوی خود استفاده بسیار کنید
شهید چمران در مورد دکتر شریعتی میگوید: دکتر علی شریعتی بینهات قابل تقدیس است و آدمی را منقلب می کند. روح را از قید زمان و مکان آزاد کرده و به ازلیت و ابدیت متصل می نماید و در آسمان ها به سیر و سیاحت می پردازد... همه ی علاقه های پست مادی و وابستگی های زمینی را پست و بی مقدار می کند و همه غم ها و درد های شخصی و زمینی و مادی را از بین می برد.
امام موسی صدر نیز در خطابی میفرمایند: احترامی که ما به دکتر شریعتی می گذاریم به خاطر اصالت فکر اوست. چرا که او و کسانی که این راه را می روند می توانند نیروهای عظیمی را که در حال حاضر در جهان راکد مانده است برانگیزانند! چون خوب به افق می نگریم می بینیم که مردی به نام دکتر علی شریعتی ظاهر شده است که می تواند به خوبی انقلاب اصیل، افکار اصیل و ایدئولوژی اصیل منطقه ما را توضیح دهد
مقام معظم رهبری میفرمایند:" شريعتي را در کنار مطهري مطالعه کنيم. ترکيبي از زيبايي هاي شريعتي با بتون آرمه انديشه اسلامي مطهري به وجود بياوريم آن بنظر من همان مرحله نويني است که نسل ما به آن نياز دارد.18"

سرانجام دکتر شریعتی‌ در روز 29/12/1353 بعد از هیجده‌ ماه‌ بازداشت‌ آزاد گردید؛اما ساواک‌ به امیدی‌ واهی‌ در پی‌ تسلیم‌ شریعتی‌ برای‌ مصاحبه‌‌ تلویزیونی‌ بود.فشارهای‌ ساواک‌ موجب‌ شد،که‌ وی‌ تصمیم‌ بگیرد از ایران‌ مهاجرت‌ کند.مقصد وی‌ آمریکا بود؛ اما دست‌ تقدیر او‌ را به‌ لندن‌ کشاند. وی‌ در 26/2/1356 ازتهران‌ به‌ مقصد بلژیک‌ پرواز کرد. دو سه‌ روز در بروکسل‌ ماند و از آنجا به‌ لندن‌ پروازکرد. دکتر ناصر فکوهی میزبان شریعتی بود در ادامه میگوید: آن‌ شب‌ دکتر حالت‌ روحانی‌ خاصی‌داشته‌ است، آن‌ شب‌ دکتر را دیدم‌ که‌با حالتی‌ بسیار عرفانی‌ به‌ نماز ایستاده‌ است‌آن‌ شب‌ دکتر تا ساعت‌ 11 با بچه‌ها و خانواده‌ی‌ فکوهی‌ دور هم‌ بودند، دکتر ساکت‌ و غمگین‌ و گرفته‌ بود و حرفی‌ نمی‌زد.صبح فردا من به منزل دکتر امدم دیدم دکتر در آستانه‌ی‌ در ورودی‌ به‌ پشت‌ افتاده‌ و بینی‌اش‌ به‌ نحوی‌غیرعادی‌ سیاه‌ شده‌ و باد کرده‌ است نبض‌ دکتر را گرفتم، اما نبض‌ از کار افتاده‌ بود.بلافاصله‌ از بیمارستان‌ سوت‌ همپتون‌ آمبولانس درخواست کردم دکتر اورژانس‌ نیز تأیید کرد که‌دکتر درگذشته‌ است.
"شهید حاج آقا مصطفی خمینی می گوید: پس از مرگ شریعتی ساواک لیستی از 56 نفر تهیه کرده که باید هم چون شریعتی مرموزانه کشته شوند،"من و پدرم" جزء آن لیست هستیم 19."
دوستان زبان الکن و فکر قاصر که ما بتوانیم از مقام دکتر علی شریعتی سخنی برانیم اما بیاییم واقع بینانه تر به دکتر شریعتی بنگریم.
در اخر قسمتی از مرثیه دکترشهید چمران که در رثای دوست گران مایه اش سروده است می آوریم و مختصری از سال های عمر دکتر را بر می شماریم....روحش شاد و یادش جاوید...
علی! همیشه فکر می‌کردم که تو بر مرگ من مرثیه خواهی گفت و چقدر متأثرم که اکنون من بر تو مرثیه میخوانم ! ای علی! من آمده ام که بر حال زار خودم،زیرا تو بزرگتر از آنی که به گریه و لابه ی ما احتیاج داشته باشی.....
"وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ"
1312: ۳ آذر ماه تولد
۱۳۱۹: ورود به دبستان «ابن‌یمین»
۱۳۲۵: ورود به دبیرستان «فردوسی مشهد»
۱۳۲۷: عضویت در کانون نشر حقایق اسلامی
۱۳۲۹: ورود به دانش‌سرای مقدماتی مشهد
۱۳۳۱: اشتغال در اداره فرهنگ به عنوان آموزگار. شرکت در تظاهرات خیابانی علیه حکومت موقت قوام السلطنه ‌و دستگیری کوتاه مدت. اتمام دوره دانش‌سرا. بنیانگذاری ‌انجمن اسلامی دانش آموزان.
۱۳۳۲: عضویت در نهضت مقاومت ملی
۱۳۳۳: گرفتن دیپلم کامل ادبی
۱۳۳۵: ورود به دانشکده ادبیات مشهد و ترجمه کتاب ابوذر ‌غفاری
۱۳۳۶: دستگیری به همراه ۱۶‌ نفر از اعضاء نهضت مقاومت
۱۳۳۷: فارغ‌‌التحصیلی از دانشکده ادبیات با رتبه اول
۱۳۳۸: اعزام به فرانسه با بورس دولتی
۱۳۴۰: همکاری با کنفدراسیون‌ دانشجویان ‌ایرانی، جبهه ملی، نشریه‌ ایران ‌آزاد
۱۳۴۲: اتمام تحصیلات ‌و ‌اخذ مدرک ‌دکترا در رشته تاریخ و گذراندن کلاس‌های جامعه‌شناسی
۱۳۴۳: بازگشت به ایران و دستگیری در مرز
۱۳۴۵: استادیاری تاریخ در دانشگاه مشهد
۱۳۴۷: آغاز سخنرانی‌ها در حسینیه ارشاد
۱۳۵۱: تعطیلی حسینیه ارشاد و ممنوعیت سخنرانی
۱۳۵۲: دستگیری و ۱۸ ماه زندان انفرادی
۱۳۵۴: خانه‌نشینی و آغاز زندگی سخت در تهران و مشهد
۱۳۵۶: هجرت به اروپا و درگذشت.
منابع
1-- روزنامه جمهوری اسلامی، 30 خرداد 1360، مصاحبه با امام خامنه ای-- در مورد دکتر علی شریعتی
2-- شریعتی در جهان، 194.- مجله ی راه زینب، شماره ی 41.- سیره صالحان—شکوری
3- روزنامه جمهوری اسلامی، 30 خرداد 1360، مصاحبه با امام خامنه ای-- در مورد دکتر علی شریعتی
4-همان
5-همان
6-همان
7-همان
8-همان
9-کتاب سازمان های مذهبی-سیاسی ایران—نوشته رسول جعفریان—پاورقی چندصفحه از کتاب(پاورقی ص 476)
10-همان
11- کتاب انتظار مذهب اعتراض، صفحات 24 الی 29
12-علی شریعتی م. آثار شماره 23(تهران:سهامی انتشار،دوم،1372)صص54و55
13-اسلام شناسی-درسهای ارشاد(تهران حسینیه ارشاد،بی تا)ص 56
14-انسان و اسلام(تهران،سهامی انتشار1362)صص11و12
15:امت و امامت(تهران حسینیه ارشاد1353)ص23
16: کتاب چهارده سال رقابت ایدئولوژیک در ایران(1356-1343)،روح الله حسینیان،انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
17:کتاب شهادت اثر دکتر شریعتی
18: روزنامه جمهوری اسلامی، 30 خرداد 1360، مصاحبه با امام خامنه ای-- در مورد دکتر علی شریعتی
19: شریعتی در جهان، 194.- مجله ی راه زینب، شماره ی 41.- سیره صالحان—شکوری./ج