مختار فیاض:

در جریان جنگ جهانی اول ، کشورها و ملل مختلفی درگیر شدند که بسیاری از آنان خواسته و بسیاری دیگر ناخواسته به جمع یکی از دو جناح متخاصم پیوستند.
کشور ما ایران که در یکی از بحرانی ترین شرایط تاریخ خود به سر می برد،علی رغم اعلام بی طرفی آخرین شاه قاجار،ناخواسته واردحادثه ای شد که بیش از پیش بنیان های ثبات و امنیت آن را متزلزل ساخت.

روسیه از راه شمال و انگلیس از راه جنوب این کهن دیار را به تصرف خود درآوردند. در واکنش به این قضیه ،دولت که مطلقا محلی از اعراب نداشت اما مردمی غیرتمند با برنامه ای نسبتامنسجم در نقاط مختلف،جنبش های خودجوش ایجاد کردند و به دفاع از خاک و ناموس خودپرداختند.
از شاخص ترین این جنبش ها می توان به جنبشی اشاره کرد که امروزه آن را بانام دلیران تنگستان می شناسند.جنبشی که متشکل از دلیران اکثر نقاط جنوب به ویژه،تنگستان ، دشتی ، دشتستان وبوشهر بود.

درهر نقطه ،متولی گردآوری سپاه برای مقابله با اجنبی،سردارانی بودند که هم تمکن مالی داشتند و هم سالها به عنوان کدخدا یا خان ارتباط تنگاتنگی با مردم پیدا کرده بودند و به همین جهت، تفنگچیان و تک تیراندازان ماهر را می شناختند و به اردوی خود دعوت می کردند.
از فرماندهان و سرداران مقابله با انگلیس در جنگ جهانی اول علاوه بر رئیس علی دلواری،می توان به زائرخضرخان تنگستانی ،خالو حسین بردخونی،شیخ حسین چاکوتاهی و فرزندانش (عبدالرسول خان و ناصرخان) و غضنفرالسلطنه برازجانی نام برد.

هرکدام از این سرداران ضمن نشست هایی که باهم داشتند در جبهه ای خاص و در تاریخی مشخص بر اردوگاه انگلیسی ها هجوم می بردند و ضمن تحمل خسارات مالی و جانی،ضربه هایی نیز،بر سپاه مهاجم وارد می نمودند.
عبدالرسولخان چاکوتاهی فرزند شیخ حسین که در قلعه کلمه (مرکز فعلی بخش بوشکان) مستقر بود باجمع آوری تک تیراندازان فراوانی از بخش بوشکان و ارم،مجموعه ای کم نظیر به وجود آورده بود که جمع زیادی از این مجموعه ،در نبرد سهمگین چاکوتاهی با انگلیس ،دربست چغادک شرکت کردند؛ که در این جنگ ،غلامرضا بهرامی فرزند محمد اسماعیل ارغونی به شهادت رسید و برادرانش علی،حسن علی و محمدقلی که خود نیز چریک بودند؛ جسد وی را به روستای آبپای ارغون منتقل کردند وهم اینک در گورستان آبپای ارغون، مدفون است.

ضربه های پی در پی فرماندهان به همراه جنگجویان، باعث شد تا انگلیس که مجهز به انواع سلاح و تجهیزات نظامی،خصوصا هواپیما بود،برای پیدا کردن عبدالرسول خان چاکوتاهی،به صورت هوایی به منطقه بلوک (بخش بوشکان)حمله ور شود؛ به نحوی که ابتدا روستای طلحه و پس از آن روستای خون(که گمان می رفت عبدالرسول خان و تفنگچی های اودر آن جاها مستقرباشند)از طریق هوا و با شصت تیر مورد حمله و تجاوز قرار گرفتند.
بنا به گفته ی بعضی مطلعین،عبدالرسول خان چاه کوتاهی وقتی وضعیت را این گونه می بیند خود و چندنفر ازاطرافیان به آبادی قائدی در کوههای شمال سمل می رود و بقیه تفنگچی ها در روستای خون،طلحه و کلمه پراکنده می شوند.

مرحله دوم تیرباران طلحه و خون(که بیشتر احتمال داده می شد عبدالرسول خان و تفنگچی ها در ان مستقر باشند)ادامه پیدا می کند.در طلحه ظاهرا سه نفر شهید می شوند و در خون زنی ترک زبان که درحال آس کردن گندم بود،به هشدار مردم مبنی بر هجوم (بالون)توجه نمی کند و به کار آس کردن ادامه می دهد.هواپیما(بالون)وقتی روی روستا قرار می گیرد همه مردم اعم از تفنگچی ها و مردم عادی به پناهگاه می روند منهای آن خانم ترک زبان که در جواب هشدار مردم گفته بود«بالون دیگه چی چیه»!!!

متاسفانه خلبان بی عاطفه انگلیسی 60 گلوله در تن این زن شلیک می کند که بنا به گفته ی اهالی،جسد اوچنان ریز ریز شده بود که قابل دفن نبود.خلبان انگلیسی  چرخی می خورد و پس از ساعتی،مجددا به خون حمله می کند اما این بار قبل از اینکه موفق شود از اسلحه خود برای شلیک به مردم مظلوم وبی دفاع خون استفاده کند؛ با شلیک گلوله ای از تفنگ واسموسی یکی از اهالی، با نام "عیوض ارغونی" ساقط می شود.

حاضران و ناظران صحنه، که من توفیق این را پیدا کردم چندتن از آنان را در زمان حیاتشان زیارت کنم ؛عنوان کردند که گلوله تفنگ مرحوم "عیوض ارغونی" دقیقا کف پای چپ خلبان انگلیسی خورده و پس از عبور از زانویش سمت چپ سینه اش را مورد اصابت قرار داده بود. با این حال ،پس از سقوط هواپیما در زمین زراعی کنار روستا ،خلبان همچنان زنده بود و با اشاره دست از مردم می خواست که اورا نکشند.

با وجود اینکه در هر شرایطی این خلبان توسط مردم کشته می شد اما قرعه این قصاص به نام فردی غیر بومی و شتربان(جط)از اهالی دشتی می افتد با نام "علی کرم فرزند جمعه" که در میان مردم به "علی که جمو"معروف بود.پس از اینکه "علی کرم جمعه "خلبان زخمی را می کشد؛ مردم جسد او و شصت تیر شلیک نشده اش را در چاهی بدون آب که نزدیکی روستا قرار داشت؛ می اندازند.

فردای این واقعه باز سروکله بالونی دیگر پیدا می شود.طبق معمول، مردم از ترس به پناهگاه می روند اما این بار هواپیمابه آسمان روستا نمی آید و در نزدیکی خون محموله ای را از بالا به پایین می اندازد.بنابه گفته شاهدین ،پس از اینکه بالون ،منطقه را ترک می کند ؛مردم به سراغ محموله میروند و جعبه ای می بینند که در آن فرمانده انگلیسی نامه ای تهدید آمیز خطاب به ملًاغریب،کدخدای خون نوشته است. مضمون نامه که به فارسی نیز نوشته شده بود ؛اینچنین سینه به سینه به ما رسیده است:

«غریب خونی، در صورتیکه خلبان ساقط شده ما را زنده یا مرده تحویل ندهی؛ روستای خون را با خاک یکسان خواهیم کرد»

علیرغم درخواست ریش سفیدان برای تحویل جسد خلبان به انگلیسی ها ،هیچ کدام از اهالی خون ،حاضر به حمل جسد به بوشهر نشدند تا اینکه شبانه یکی از ساکنان روستای فاریاب با نام "علی ملّا محمد"،جسد را از چاه بیرون آورده ،به وسیله قاطر به بوشهر حمل کرده،تحویل انگلیسی ها می دهد.ظاهراً انگلیسی ها پس از تحویل گرفتن جسد خلبان مبلغ قابل توجهی پول به همراه هدایائی به حامل جسد به عنوان تشکر پرداخت می کنند.چندش مردم خون نسبت به کار این شخص چنان بود که ظرف همان روز اشعاری در هجو او می سرایند و مدت ها آن را با خود زمزمه می کنند:
علی محمدمرده کش=مرده فرنگی بکش.
از قرار معلوم جسداین خلبان انگلیسی هم اینک در بهمنی و در قبرستان متجاوزان انگلیسی دفن است.

تقریباً تمام ماجرای سقوط هواپیمای انگلیسی دربلوک( بخش بوشکان از توابع شهرستان دشتستان )چیزی بود که در سطور بالا تقدیم شما شد.
پس از ماجرای سقوط هواپیما تعداد زیادی از افراد منجمله شخص عبدالرسول خان چاهکوتاهی،مدعی شدند که هواپیمای انگلیسی را آنان ساقط کرده اند.من فکر می کنم توضیح پیرامون این نکته که واقعاً چرا بعضی از افراد دیگر،مدعی این کار شدند خالی از لطف نباشد:

 عبدالرسول خان چاهکوتاهی همان گونه که گفته شدسرداری بود که به همراه برادران و پدرش مردانه در مقابل انگلیس جنگیدند که (البته انتظار می رفت او این افتخار را با سایر تفنگچی ها و تک تیراندازانی از بخش بوشکان و ارم تقسیم کند).

او فرمانده بود و هواپیمای انگلیسی به دنبال او بودند.بنابر این هر موفقیت یا شکستی به نام او تمام می شد.به همین خاطر گرچه آن روز معهود در روستای قائدی بود و در روستای خون حضور نداشت اما تفنگچی او مرحوم عیوض ارغونی باعث سرنگونی هواپیمای انگلیس شده بود، بنابراین چاه کوتاهی به عنوان فرمانده ،حق خودمی دانست که شکار بالون را به خود نسبت دهد. البته متاسفانه ایشان در مصاحبه ای که با رادیو داشته اند؛ با بیانی غیر واقعی، شکار این هواپیما را با دست و اسلحه خود،عنوان نموده که بنا به شهادت حاضران و ناظران،کذب محض می باشد.

واما بعدازعبدالرسولخان چاکوتاهی،چرا نام دیگران هم به عنوان سرنگون کننده هواپیما ی انگلیس در کنارنام عیوض محمدحسین(ارغونی) قرار میگیرد؟

علت این موضوع هم روشن است.به طور مثال بعضی از افراد ،از علی کرم جمعه(علیکه جمو)به عنوان زننده هواپیما نام می برند که ایشان هم ،همانطور که گفته شد؛فقط خلبان هواپیما را به قتل رسانده بود و شاید نقش او در بی جان کردن جسم نیمه جان خلبان ،عامل انتساب این امربه مرحوم علی کرم باشد.

دیگرانی نیز که در پ یبه دست آوردن نامی در میان نام ها بودند ؛بعداز این واقعه در گوشه و کنار،این افتخار را از آن خود می دانستند که ضمنا خیلی زود نامشان فراموش شد و فقط نام عبدالرسول خان چاه کوتاهی و علی کرم جمعه بنابه دلایلی که عنوان کردم همچنان درکنار نام "عیوض ارغونی" باقی ماند.

بنده بنابر وظیفه ای که در این خصوص بر دوش خود ،در قبال تاریخ منطقه و استانم ،احساس می کنم ؛لازم می دانم که قطعیت امر را در جریان سقوط هواپیمای انگلیسی،مستدل و بدون جانبداری عرض کنم(همانطور که در پی نوشت مقاله روزنامه سوک عنوان کرده ام)بنده به 5 دلیل عامل سرنگونی هواپیمارا "عیوض ارغونی" می دانم :اولا چنان که قبلا اشاره شد مردم،طبق رسم گذشته،وقتی شخصی کار مهم (یا حتی ناشایستی )انجام می داد؛ فوراً برله  یا علیه او شعر می گفتند و همانطور که اشاره کردم ؛علیه حامل جسد خلبان انگلیسی هم شعر سرودند و در این جریان نیز، در میان این همه مدعی ، مردم تنها برای مرحوم عیوض ارغونی شعر سرودند و در اشعار فولکلور نامش راجاودان کردند؛ اشعاری نظیر:

عیوض سر دو پابی              بالون ور خدا بی

ثانیاً زمینی که هواپیما یا همان بالون در آن سقوط کرد،هنوز به نام«جابالونی» معروف است.این زمین به پاس شجاعت و دلاوری عیوض ارغونی در روز حمله هوای انگلیس ،به عیوض ارغونی داده شده و هنوزهم در اختیار نوه های اوست.

ثالثاً پس از گذشت حدود صدسال از این رویداد،هنوزهم ساکنان روستای خون،خصوصا افراد مسن،راجع به این موضوع،اظهار نظر می کنند و سقوط این هواپیما را به مرحوم عیوض ارغونی منتسب می نمایند.(البته به جز عده ای که صلاح نمی دانند) رابعا بنده بارها از فرزند ایشان(مرحومه گوهر عیوضی)که هنگام سقوط هواپیما دختری ده ساله بوده و درکنار پدرش حضور داشته ؛این موضوع را شنیدم .به نحوی که ایشان حتی شکل نشستن و هدف گرفتن هواپیما ،توسط پدرش را به طور کامل  و موبه مو توضیح می داد.خامسا اینجانب تهیه کننده و گزارشگر رادیو بوشهر هستم و راجع به بیشتر حوادث تاریخی در استان گزارشهای مستندی تهیه کرده و می کنم که یکی از این گزارش ها در خصوص سقوط همین هواپیمای متجاوز انگلیسی در روستای خون بود.

در این گزارش افراد معتمد، مطلع، تاریخ دان و سالخورده ای نظیر مرحوم میرزا ابوالحسن اسدی، مرحوم محمدامین عیوضی (فرزند کوچک عیوض ارغونی)، آقای محمد یوسف یوسفی، مرحوم حاج محمد هاشم هاشم زاده به ضرس قاطع اعلام می کردند که بنا به گفته شاهدان و حاضران درصحنه،عامل سقوط هواپیمای انگلیسی مرحوم عیوض ارغونی بوده ولاغیر.

گرچه در وهله نخست ممکن است به نظر بعضی ها بحث برسر رویدادی که حدود صدسال پیش اتفاق افتاده است؛کاری بیهوده و عبث باشد اما تاریخ کشور از چنین حوادثی تشکیل شده است که تحریف آن به صلاح هیچ کس نیست.

اگر بنا باشد هر واقعه ای که در هر نقطه ای از این کشور اتفاق می افتد این همه دست خوش تحریف و دگرگونی شود که دیگر نمی شود به تاریخ و تاریخ نویسی اعتماد کرد.

بنابراین، بنده ضمن تمجید و تحسین همه کسانی که در راه مبارزه بامتجاوزین به انحاء مختلف تلاش کردند؛ وظیفه خود دانستم که آنچه را صحیح و واقعیت امر است را به اطلاع علاقمندان برسانم تا تلاش اندکی باشد برای صحت تاریخ نویسی وتاریخ پرافتخار کشورم ایران و استان سرافرازم بوشهر قهرمان.

امیدوارم همه کسانی که دل در گرو پیشینه پرافتخار این مرز و بوم دارند؛ با شجاعت و باروحیه ی علمی ،وقایع اصیل تاریخی را در اختیار حاضران و آیندگان قرار دهند،تا افراد مغرض یا کم اطلاع،فرصت اظهار نظرغیر مسئولانه پیرامون وقایع تاریخی را پیدا نکنند. /ح

منبع: سوک