امید دریسی

درباره حقابه ایران از هیرمند و اظهارات اخیر طرف‌های ایرانی و افغان‌ها که اخیراً شدت بیشتری به خود گرفته، ذکر ۴ نکته را لازم دانستم:

۱. با تحقیقی ساده می‌توان متوجه شد که در سال ۵۲ خورشیدی توافقی مابین دو کشور ایران و افغانستان امضاء شده که سهم ایران از آب مورد بحث ۸۵۰ میلیون متر مکعب در سال است. فارغ از این که در افغانستان به طور میانگین و به موازات هر دولت در ایران یک حکومت عوض شده و دست‌خوش تحولات بسیار بوده و با این وجود که هر دو کشور پس از معاهدهٔ مذکور دچار تغییر در ساختار سیاسی گردیده‌اند و حکومت‌ها عوض شده توافق اما پایدار مانده و به سرنوشت توافقاتی چون پیمان الجزایر -اختلافات مرزی ایران و عراق و اروندرود- و برجام -برنامه جامع اقدام مشترک و توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی- که دیوانگانی چون صدام و ترامپ پشت آن بودند و ذره‌ای برای قوانین بین‌الملل احترام قائل نبودند دچار نشد و بر هم نزدند.

۲. لُب کلام طرف افغانستانی این است که می‌گوید در توافق آمده «شرط سال آبی نرمال». بدین معنا که اگر ۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب در اختیار باشد ۸۵۰ میلیون متر مکعب را برای ایران رها می‌کند. اینک اما با این توجیه که سطح آب پایین آمده و آب کافی وجود ندارد از تعهد سر باز می‌زند. مطالبهٔ طرف ایرانی هم که روشن است و خواستار آزادسازی آب به سیستان و بلوچستان است.

۳. بسیار خوب! تا بدین‌جا تقریباً همه چیز حاکی از یک اختلاف‌نظر فنی و به ظاهر ساده و عادی است تا این که رسیده‌ایم به حکومت طالبان و علامت سوال پر رنگی که در ذهن نویسندهٔ این سطور پدید آمده که واقعاً بر سر مسائل فنی و تخصصی کدام مقام ایرانی زبانِ اقناع در برابر طالب‌هایی دارد که حقوق مردمان خود را نیز نمی‌فهمند؟! نویسنده در کودکی و نوجوانی که از سر تفریح و کنجکاوی به همراه پدر جهت آبیاری نخیلات به نخلستان می‌رفت به چشم دیده که در بحث آب و نظارت بر آن، بر سر شخصی معتمد و مورد وثوق با نظر و خردجمعی که او را میرآب می‌نامیدند اتفاق‌نظر حاصل می‌شد و او نیز مسئول و مُقَسِّم و ناظر بر درستی اجرا می‌شد. بنابراین دوباره تکرار می‌کنم که طالبان اساساً مورد اعتماد و وثوق کدام یک از طرفین در کشور ایران و حتی مردم افغانستان است که بشود بر سر متراژ آب و مسائل فنی با آنان گفتگو کرد؟! حکومتی که قدم به قدم پس از روی کار آمدن و قدرت گرفتن در حال تضییع حقوق مردمان و خاصه زنان خود است و او که سال‌ها از عمر خود را در غار سپری کرده و کل هستی از نگاه او در تفنگ و جدل خلاصه می‌شود را چگونه می‌شود بدان‌ها فهماند که ۲ ۲ مساوی است با ۴؟! این طالبان البته همان طالبانی است که پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، برخی‌ها برای‌شان در داخل هورا کشیدند و گمان بردند که طالبان جدیدی به منصهٔ ظهور رسیده است! البته که مثل خیلی از تحلیل‌های دیگرشان مِن‌جمله زمستان سخت اروپا و حتی تحولات داخلی و الخ...

۴. شاید بهترین فرمول برای حل مسئلهٔ پیش آمده از جنس «ریش‌سفیدی» باشد که در کنار فشار دیپلماتیک بتوان از آن بهره برد. فرمولی از جنس مقامات محلی که گاه و سابق برای آزادسازی گروگان‌های ایرانی در آن مناطق به کار رفته است.
وقتی از فرمول و حل مسئله سخن به میان می‌آید ناخواسته جملهٔ معروف علی لاریجانی به ذهن متبادر می‌شود که سیاست را مثل ریاضی می‌داند و معتقد است باید آن را حل کرد نه این که دور آن چرخید و بال‌بال زد! بنابراین دستگاه دیپلماسی کشور و در رأس آن آقای امیرعبداللهیان که فروردین ماه امسال نیز در همین تارنما نسبت به عملکرد دستگاه عریض و طویل تحت هدایت ایشان یادداشتی انتقادی به قلم این نویسنده نگاشته شد دنبال حل مسئله باشد و دور آن بال بال نزند، هر چند زبان اقناع برای طالب‌ها سخت و طاقت‌فرسا باشد.