امید دریسی:

پنج‌شنبه سوم فروردین ۱۴۰۲ مصادف است با اول رمضان ۱۴۴۴ قمری. محمد صالح هاشمی گلپایگانی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، در اسفند ماه و چند روز منتهی به پایان سال طی نشستی که به مناسبت ماه مبارک رمضان برگزار شده بود سخنانی را مطرح ساخت و گویی اظهار نظر بدون شناخت از شرایط جامعه رویهٔ معمولِ برخی مقامات رسمی و بالاخص برخی سوپر انقلابی‌ها شده است! این یادداشت البته مشخصاً ناظر بر نوع دیدگاه هاشمی گلپایگانی پیرامون برخورد با روزه‌خواران است. مشکل امثال گلپایگانی شاید این است که مشوق‌های فرهنگی در حوزهٔ دین را با ضربات عمود بر اجسام اشتباه گرفته است.

دو مورد از اعمال ده گانهٔ فروع دین به «امر به معروف» و «نهی از منکر» اختصاص دارد و بنابراین لازم است آقای دبیر ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر شفاف‌سازی کند که برخورد و خشونت را از کجای اصول و فروع دین یا سیرهٔ ائمه استخراج کرده؟ چنین اظهارات خامی که تفاوتی هم نمی‌کند مربوط به چه حوزه‌ای یا توسط چه کسی و چه ارگانی باشد نشان از این دارد که تمامِ هنرِ بدیع برخی حضرات در همین حد است و درست که این اظهارات بازتاب داشته اما خوش‌بختانه با پاسخ‌هایی هم روبرو گردید و دست‌کم مشخص شد موضع حاکمیت این نیست و من‌حیث‌المجموع چندان هم جدی گرفته نشد!

به این بهانه یادداشت منتشره در همین رسانه در زمستان سال گذشته پیرامون مناسک و واجبات دینی با ویرایش تازه حول همین گزاره و سخنان گلپایگانی و با اندکی تأخیر -با توجیه ورود به آستانهٔ ماه رمضان- بازنشر می‌شود:

«رمضان» را به ماه نزول قرآن و مهمانی خداوند می‌شناسیم. در فضیلت ماه رمضان بسیار گفته و نوشته‌ شده و لذا تکرار مکررات نمی‌کنم لیکن در فضیلت ماه رمضان همین بس که مطابق با آموزه‌های دینی ما در این ماه خداوند بهشت‌اش را بر ما ارزانی می‌دارد و درهای جهنمی که از همه طرف انسان‌ها را از آن می‌ترسانند بسته می‌شود و حتی خوابِ روزه‌دار هم عبادت محسوب می‌شود. اما گویا رفتار و گفتار نابخردانهٔ برخی افراد حکومتی که به امر دین مرتبط است باید ذیل آموزش مردم عادی قرار بگیرد و تعلیم ببینند تا ملتفت شوند که مردم راهِ دین‌داری را بِه ز برخی عوامل حکومتِ دینی یافته‌اند. شما از پیام‌آوران الهی که اساساً برای تعالی انسان‌ها مبعوث شده‌اند بهتر می‌دانید چگونه از «پاداش و عقوبت» که وعدهٔ آن در قالب «بهشت و جهنم» از سوی خداوند عزوجل آمده رونمایی کنید؟ هنر پیامبران در ادیان این بوده که مردم را از دنیا نترسانده‌اند، بلکه از آخرت ترسانده‌اند و پاداش و جریمه را هم به همان آخرت و از طرف خداوند واگذار کرده‌اند آن‌گاه شما چگونه از برخورد در همین دنیا حرف می‌زنید؟ انسان می‌ماند چه بگوید! حکومت‌های منتسب به دین برابر با همان هنر ادیان و در خط پیام‌آوران الهی حرکت کنند و تشخیص جذب پاداش‌های دینی را به خود فرد وا گذارند نه به عهدهٔ جبر و ترسِ دنیوی.

با این توضیحات چرا باید امثال محمد صالح هاشمی گلپایگانی در موضوعاتی که مرتبط با دین است به دنبال جریمه، محرومیت، تهدید و تحدید و البته و بگیر و ببند در همین دنیا باشند؟ هاشمی گلپایگانی در هر مقطعی اگر چنین مدل موفقی را در هر کجای دنیا سراغ دارد عجالتاً جهت ایضاح مطلب به ما هم معرفی کند. وی که مشخصاً نسبت به روزه‌خواری هشدار داده و خواستار برخورد شده است احیاناً فکر نمی‌کند این القاء را به وجود می‌آورد که حجم روزه‌خواری تا چه حد بالاست که خواستار برخورد در گفتار علنی از طریق تریبون رسمی شده است؟ اصلاً چنین رویکردی جز از بین بردنِ حرمت فضائل دینی چه سودی برای دین دارد؟ خوب است گلپایگانی مسئلهٔ حجاب را ببیند که چگونه به واسطهٔ دخالت حکومت، گاه در پایین‌ترین سطح از احترام واقع شده است. در واقع این حرمتی که اکنون برای نماز، روزه و سایر اعمال دینی مشاهده می‌کنیم به این دلیل است که حکومت و یا افراد منتسب به حکومت کمتر در آن دخالت کرده‌اند و الا بیم آن می‌رود که عواقب ناشی از نابخردیِ افرادِ منتسب به قدرت سرنوشت حجاب را نیز به سایر موارد تسری دهد و جدایی دین از شریعت کلید بخورد.

انگیزۀ این نوشته و جان کلام این که امثال آقای گلپایگانی به جای تهدید و برخورد تلاش‌شان معطوف به این باشد که دین فاتح قلوب و مُسخَّر اذهان مردم باشد، به همین سادگی!