اتحادخبر-زینب رنج کش: سرچشمۀ همۀ رودهای بزرگ، و منشا نیمی از آب های شیرین جهان، کوهستان است. کوه ها، زیستگاه گونه های بی شمار گیاهی و جانوری، خاستگاه بخش مهمی از تنوع زیستی و پناهگاه بسیاری از گونه هایی هستند که در دشت ها نابود شده اند به همین علت 11 دسامبر(20آذر) روز جهانی کوهستان نام گرفت و ما نیز به این بهانه با کوهنورد برازجانی که بیش از بیست سال در این رشته فعالیت می کند و حالا چند سال است که مربی است به گفتگو نشستیم با ما همراه باشید برای خواندن این گفتگو...

لطفا خود را معرفی کنید.
- من مهدی شمالی متولد 1359 در برازجان هستم.

از کی کوهنوردی را شروع کردید؟
- کوهنوردی را من از دهه 70 آغاز کردم، از ۱۲ سالگی کشتی را شروع کردم تا 17 سالگی و پس از آن کوهنوردی را دنبال کردم.
در مدتی که کشتی میگرفتم کوه هم میرفتم برای آمادگی جسمانی در کوه های شرق برازجان و آن جا بود که با کوهستان آشنا شدم و شاید آن موقع ورزشی به اسم کوهنوری را نمی شناختم و صرف حضور در کوهستان مرا وادار می کرد به کوهنوردی. حدودا 23 یا24 سال است که به کوهستان می روم و به طور حرفه ای کوهنوردی می کنم.

تفاوت بین کوهنوردی و کوه روی را بگویید.
- کوه روی یعنی کسی که بدون آموزش و آگاهی بدون فن در کوهستان حضور پیدا می کند و هیچ اطلاعی درمورد اینکه ممکن است چه آسیب هایی به خودش وارد کند ندارد و حتی ممکن است نداند چه خطر هایی در کوهستان در کمینش باشد؟ و ممکن است به طبیعت نیز صدمه وارد کند. اما کوهنورد کسی است که با شرایط سخت در کوهستان آشناست و یک سری خصوصیات رفتاری و شخصیتی خاصی دارد و معمولا افرادی سخت کوش و با حوصله و صبور و کوشا و با اراده قوی هستند و طاقت زندگی کردن در شرایط سخت ارتفاع و سرما و... را تحمل کنند.

در این چندسالی که کوهنوردی کردید به چه مشکلات و آسیب هایی برخورد کرده اید؟
- قطعا هر هدفی ممکن است یک سری مشکلات داشته باشد. کوهنوردی که می خواهد به کوهستان برود باید آن انگیزه و اراده را داشته باشد. من علاقه ای ندارم از سختی و مشکلات کوهستان بگویم چون ما جز خوشی و حال خوب از کوهستان چیزی ندیده ایم اما ممکن افرادی در کوهستان حضور پیدا کنند و به آن ها آسیب برسد اصلا ممکن است قابل جبران نباشد.
بسیاری ممکن است به دنبال طبیعت گردی باشند و این یک فاز از کوهستان است و اصلا با کوهنوردی قابل مقایسه نیست.
 طبیعت گرد شخصی است که یکی از رشته های کوهنوردی، کویر نوردی، جنگل نوردی، ساحل نوردی یا حتی غواصی را انجام می دهد. هر جایی خارج از شهر می تواند بخشی از طبیعت باشد و فردی که به بیرون از شهر برای گردش می رود می شود طبیعت گرد. اکنون مردم ما هم تمایل بی نهایتی پیدا کرده اند به طبیعت گردی و دوست دارند کمی از فضای شهری فاصله بگیرند و شبی را در طبیعت کمپ کنند این به معنای طبیعت گردیست.
ما در کوهنوردی می گوییم کوهنوردی ورزش نیست بلکه سبک زندگیست، کوهستان باعث گردآوردی اجتماع عظیمی از مردم دور هم است که هدفش سلامتی شخص کوهنورد است.

درمورد آموزش های کوهنوردی بگویید که چگونه است؟
- ما وقتی وارد طبیعت  می شویم باید بدانیم طبیعت قوانین خاص خودش را دارد و باید طبق همان قوانین ما نیز خود را وفق دهیم و به قوانینش احترام بگذاریم، حالا از این طبیعت ما بحثمان کوهستان است، آموزش هایی که فدراسیون کوهنوردی تدوین کرده برای کوهنورد ها در کوهستان،گردشگران کوهستان و طبیعت و... آموزش های بسیار زیاد و متنوعی است، چون در کوهنوردی و طبیعت گردی ما وارد محیطی حقیقی می شویم مثل بقیه ورزش ها نیست که دارای سالن و یا زمین تمرین باشد و در حقیقت زمین ورزش ما در محیطی کنترل نشده است.
وقتی شما وارد طبیعت می شوید باید آمادگی همه نوع خطر را داشته باشید، و این سری از تمرینات شامل آشنایی با محیط کوه نیز می شود که قله چیست؟ تپه چیست؟ اسامی و واژه ها و با بخشی از خطرات در کوهستان و راهنمایی جهت یابی و ناوبری در کوهستان را باید آموزش ببینید و مسیر یابی کنید، حتی گام برداری و راه رفتن نیز را باید آموزش ببینید.
دوره آموزشی کوهپیمایی همگانی تدوین شده است ویژه طبیعت دوستانی که از حضور در طبیعت کوهستان لذت می برند و تمایلی به کوهنوردی حرفه ای ندارند.  این آموزش که نه سن و سالی را میشناسد و حتی عموما رایگان و یا با حداقل هزینه برگزار می شود که به صورت نصف روزه انجام می شود و کسی که میخواهد گردشگری کوهستان را ادامه دهد و یا شروع کند باید این دوره را بگذراند و این دوره برای افراد مبتدی و طبیعت گردی است.
دوره های آموزشی کوهنوردی نیز  شامل کار در برف و یخ می شود و شما می دانید که در ارتفاعات بلند و 4هزار یا 5 هزار متر فاصله از سطح دریا هوا بسیار سردتر است، کوهنورد بدون شک مواجه خواهد شد با سرما و برف و یخ، آن جا  شرایط خاص خودش را دارد و این ها تمام بخش های مختلفی از کوهستان است.
مدرسان رسمی فدراسیون کوهنوردی مواجه شدن با طبیعت سرد و خشن کوهستان در فصول سرد سال را به علاقه مندان به کوهنوردی آموزش می دهد. کار با جی پی اس، کار با نقشه، پزشکی کوهستان به طبیعت گرد و یا کوهنورد آموزش خواهد داد. حتی تغذیه در کوهستان بسیار متفاوت است تا تغذیه در شهر، معمولا در ارتفاع بالای 2هزارو500متر و بالاتر انسان به دلیل مواجه شدن با کمبود اکسیژن و کاهش فشار هوا دچار یک سری بیماری هایی می شود که به آن بیماری ارتفاع نیز می گویند.
هرچقدر ارتفاع بالاتر می رود بیماری شدید تر می شود و کوهنورد درگیر با چالش های حضور در ارتفاع بالا می شود.
آموزش های غار نوردی نیز فدراسیون کوهنوردی و صعود های ورزشی پوشش می دهد. علاوه بر آن دوره های تخصصی سنگ نوردی، دره نوردی و اسکی کوهستان نیز جزو همین هاست.

شما اکنون مربی چه رشته های ورزشی مرتبط با کوهستان هستید؟
- مربی آموزش برف و یخ، مدرس دوره های غارنوردی، مدرس ناوبری و کار با قطب نما و همچنین مربی کوهپیمایی همگانی. من از سال 1393 مربی برف و یخ هستم و از سال1395 نیز مربی غارنوردی و از سال جاری مربی قطب نما و ناو بری و نقشه خوانی هستم.

چطور یک کوهنورد می تواند مربی شود؟
- اگر یک کوهنورد بخواهد وارد حوزه مربی گری شود و تدریس را انجام دهد، فدراسیون کوهنوردی  الزام کرده تا علاوه بر گذراندن دوره های آموزشی آزمون های سختی که به آن آزمون ورودی به مربی گری می گویند را نیز با موفقیت سپری کند.

بهترین سن برای کوهنوردی چه زمانی ست؟
- در سن های پایین اگر ارتفاع کم باشد می توانند شروع کنند اما برای اطمینان خاطر در ارتفاعات بالا بهتر است تا سن 16 و یا 17 سالگی صبر کنند. اما در فدراسیون دوره ها را از سن 18 سالگی در نظرگرفته اند و افراد کم سن میتوانند تنها در دامنه ها کوهنوردی داشته باشند. توصیه من به افراد کوهنورد این است از طرف باشگاه وارد تیم کوهنوردی شوند تا هم آموزش های خوبی دیده باشند و هم آسیبی به خود و اطرافیانشان وارد نکنند.

آسیب هایی که ممکن است به شخص کوهنورد در کوهستان وارد شود چیست؟
- کوهستان محیطی کنترل نشده است و ممکن است اگر شخص آگاهی نداشته باشد به خود آسیب برساند که حتی قابل جبران نباشد.
مثلا بخاطر تغییرات شدید آب و هوایی و تغییر دمای کوهستان ممکن است متفاوت باشد با شهر و حتی ممکن است در کوه پایه ها هوا کاملا صاف باشد و بدون بارش باشد ولی در کوهستان شرایط متفاوت باشد و این خود میتواند به شخصی که آموزش ندیده است بسیار آسیب جدی حتی وارد کند.
آسیب های عضلانی، اسکلت بدنی، زانو درد که خود دردیست رایج بین برخی کوهنوردان این زانو درد و کمردرد ها دلیلش آموزش ندیدن است که حتی گام برداری را نیز در ابتدا آموزش ندیده اند یا استفاده از کوله های غیر استاندارد که باعث آسیب به کمر و زانو ودیگر مفاصل خواهد شد و این حداقل آسیب هاست که تا مرگ ممکن است پیش برود.

قله هایی که تاکنون فتح کرده اید را به یاد دارید؟
- ایران سرزمینی با اقلیم های مختلف و بسیار زیباست و تنوع زیست محیطی متنوعی در ایران وجود دارد قطعا در فلات مرکزی ایران طبیعت متفاوتی دارد نسبت به رشته کوه البرز در شمال ایران و به همان نسبت کوهستان های زاگرس تنوع زیستی بی‌نظیری دارند و کوه های خشن کرمان نیز به شیوه دیگر، سیستان و بلوچستان و تفتان که ویژگی های خاص خودش را دارد. همه این ها یک کوهنورد را جذب می کند تا حتما سری به این کوهستان ها بزند گرچه من بعد از اینکه کوه های مختلف را دیدم رشته های مختلف کوهنوردی را تجربه کردم، متوجه شدم علاقه ام به غارنوردیست و گرایش پیدا کردم به غار و غارنوردی، شاید دلیل آن کنجکاوی و کشف ناشناخته های موجودات درون آن است. کنکاش در دنیای ناشناخته زیر زمین که از روی زمین و دل کوهستان به قعر زمین میرویم.
من تاکنون به کوه های خارج از ایران نرفته ام و اعتقاد دارم که اگر قرار باشد کوهی در خارج از کشور را صعود کنم، آن قله باید ویژگی های را داشته باشد که امکان فعالیت مشابه ای در درون ایران را نداشته باشم در غیر این صورت چه بهتر که اصلا نروم و تاکنون نیز نرفته ام. چون احساس میکنم هنوز کارهای زیادی در کوهستان های ایران مانده است که انجام نداده ام. البته هروقت قصد داشته باشم به هیمالیا صعود کنم از ایران خارج می شوم در غیر این صورت خیر و در ایران به این کارم ادامه خواهم داد.
در مورد غار هم همین نظر را دارم. کلی غار ناشناخته در همین استان خودمان وجود دارد چرا وقتمان را صرف شناسایی و شناختن غارهای درون کشور خود نکنیم؟
گرچه همکاری مشترک با تیم های خارجی میتواند به انتقال تجربیات کمک کند. و من با بسیاری از تیم های خارجی که به ایران آمده اند همسفر شده ام.

آیا کوهنوردی در زندگی شما اثر داشته است؟
- بله قطعا تاثیر داشته است، در همان ابتدا هم گفتم کوهنوردان افرادی بسیار صبور و کوشایی هستند.
گاهی به قله نزدیک می شویم ولی خستگی بر ما غالب می شود  این خستگی اگر کنترل شده باشد و اراده و انگیره قوی داشته باشیم صعود کرده و به سلامت و ایمنی بر خواهیم گشت.
بگذارید برایتان مثالی بزنم، اگر در کوهستان قدمی به سوی قله برداریم یک قدم به قله نزدیک تر شده اید و زندگی هم همین است مجموع قدم های کوچک مسیری طولانی را طی خواهد کرد ناامید نشوید و محکم و با اراده به راهتان ادامه دهید حتی با گام های کوچک.

خاطره ای شیرین و تلخ از کوهنوردی برایمان بگویید.
- خاطره ای بسیار جذاب که آن بر میگردد به روزهای حضورم در گروه اکتشاف عمیق ترین غارهای ایران که در سال های گذشته که عمیق ترین غار ایران کشف شود و مستند سازی شود بهترین خاطره من بود.
بدترین و سخت ترین و تلخ ترین خاطره ام هنگام صعود به علم کوه بود که دوستمان سقوط کرد و هیچ کاری از دستمان بر نیامد مجید مهاجری بچه برازجان بود 24 مرداد ماه 1392 جلوی چشمان ما سقوط کرد و جان باخت. برنامه ای که می‌توانست بهترین خاطره ورزشی مان باشد، بسیار غم انگیز شد و از آن زمان نام گُرده آلمان ها همواره برایمان تلخ و غمبار است. هرچند سال بعد به یاد مجید مهاجری به قله علم کوه از مسیر گرده صعود کردم اما هرگز یاد و خاطره اش، از ذهن ما کوهنوردان برازجاو پاک نخواهد شد.

فنی ترین و سخت ترین کوه و یا غار حتی از لحاظ کوهنوردی و غارنوردی از نظر شما کدام است؟
- صعود به قله علم کوه از مسیر دیواره سخت ترین و فنی ترین مسیر ها در ایران است و عمیق ترین غار در ایران غار جوجار در کرمانشاه که هزار و 320 متر عمق و فاصله از دهانه که چاه های متوالی و پشت سرهمی را دارد و دمایی که نزدیک به یک درجه دارد کار غارنوردان را نیز سخت تر خواهد کرد. جنس این غار ها نیز آهکی و کانی های آهکی هستند. بهشت سنگنوردان ایران علم کوه است و بهشت غارنوردان ایران نیز کرمانشاه است و فلات پَراو که مورد توجه بسیاری از غارنوردان ایرانی و دنیا حتی قرار گرفته که من نیز افتخار همکاری و هم گروه شدن با بهترین کوهنوردان ایران و حتی خارج نیز داشته ام.

درمورد غار گوریک در شاهزاده ابراهیم برازجان برایمان بگویید.
- غار گوریک در برازجان، بوم بلند، شاهزاده ابراهیم قرار دارد و ما بهتر است بگوییم مجموعه غار ها را داریم که به تازگی مشغول نقشه برداری از این غارها شده ایم مثل غارهای نمکی جاشک که این غارها را نیز با تیممان نقشه برداری کرده ایم و گوریک را نیز دوست داریم به همین منوال باشد. از موجودات زنده درون همین غارها نیز تصویر برداری و آزمایشاتی صورت گرفته  که بسیار جالب است و عمدتا و غالبا در این غارها خفاش ها و انواع حشرات و مار و موش زندگی میکنند ما بیش از هزار و 500 متر از غار گوریک را نقشه برداری کرده ایم اگر بخواهم غار گوریک را برایتان ترسیم کنم باید بگویم که این 1500 متر مجموع انشعابات آن است و یک مسیر مرکزی دارد و انشعاباتی نیز دارد و به دهلیز آن وارد شده و سپس به تالاری میرسیم، پس از آن تالار دهلیز های دیگر که باید سینه خیز برویم و از مسیر دیگر خارج می شویم. ما چهار دهانه از این غار را نقشه برداری کرده ایم اما ممکن است دهانه های بیشتری نیز داشته باشد.

توصیه ای به مردم:
- دوستان اگر به طبیعت می روید لطفا سعی کنید حتی پوست میوه خود را روی زمین نریزید که بگویید جذب طبیعت می شود که به این سادگی نیست. ممکن است از اضافات غذای شما یک حیوان و موجود زنده در آن طبیعت که هیچگونه عادتی به مواد غذایی ما انسان ها ندارد جانش به خطر بیفتد، هیچگاه سعی نکنید خللی در اکوسیستم طبیعت به وجود بیاورید به طبیعت با تمام وجود احترام بگذارید حتی شاخه ای که توسط باد زیر یک درخت افتاده را به هوای هیزم برای آتش از جایش بلند نکنید. شما ببینید وقتی یک سنگ را از جایش برمی دارید چه موجوداتی زیر آن زندگی می کنند حالا تصور کنید ممکن است چه آسیبی به طبیعت وارد کنید.
به یاد داشته باشید با ریختن اضافات غذای خود ممکن است باعث بهم ریختگی دستگاه گوارش یک موجود زنده در آن طبیعت شوید و او از بین برود.
کوهنوردان به احترام طبیعت ، هرگز با چوب درختان آتش روشن نمی کنند چه برای غذا پختن و یا گرم شدن و گفتگو کردن دور آتش.
هر کوهنورد یک چراغ خوراک پزی دارد برای گرم کردن غذایش و اصلا آتشی روشن نمی کنیم.

سخن آخر:
تشکر از رسانه وزین اتحادخبر و اتحاد جنوب که ما سالهای متعددی خواننده نشریه های آن بودیم و از صبوری و همراهی همسرم در این سالها بسیار سپاسگزارم.