اتحاد خبر: روستای زیارت دشتستان یکی از روستاهایی است که در تعزیه و تعزیه خوانی قدمتی دیرینه دارد. دو گروه تعزیه خوانی در روستای زیارت در حال فعالیت هستند. تعزیه ای به شیوه ی پیشینیان خود با همان سبک کاملا سنتی و بومی و تعزیه ای جدید با تغییر و تحولاتی در متن و اجرا که توسط هیئت تعزیه خوانی محبان اهل بیت (ع) اجرا می شود...
اتحاد خبر- زینب رنج کش: آیین تعزیه خوانی در شهرستان دشتستان قدمتی چند صد ساله دارد. در هر بخش، منطقه و روستا، تعزیه هایی ریشه دار و با سابقه وجود دارد که در مناسبت های مختلف تعزیه اجرا می کنند. معمولا در سبک و شیوه ی اجرا تفاوت هایی وجود دارد که این خود از زیبایی های خاص تعزیه در دشتستان است. زیارت یکی از روستاهایی است که در تعزیه و تعزیه خوانی قدمتی دیرینه دارد و جزء معدود تعزیه هایی است که با جدیت و اهتمام ویژه از قدیمی ترین سبک های تعزیه خوانی محافظت می کنند. در زیارت تعزیه را به دو شیوه برگزار می کنند. در واقع دو گروه تعزیه خوانی در روستای زیارت در حال فعالیت هستند. تعزیه ای به شیوه ی پیشینیان خود با همان سبک کاملا سنتی و بومی و تعزیه ای جدید با تغییر و تحولاتی در متن و اجرا که توسط هیئت تعزیه خوانی محبان اهل بیت (ع) اجرا می شود.
در ابتدا ضمن معرفی خود، سابقه ای از هیئت تعزیه خوانی محبان اهل بیت (ع) روستای زیارت بفرمائید؟
- قاسم گل‌افشان هستم متولد ١٣۴٩ روستای زیارت دشتستان. بنده از بدو تولد در خانه تعزیه به دنیا آمدم؛ چون پدر مرحومم بانی و معین‌البکای تعزیه بودند از بدو تولد در تعزیه بودم و از زمانی‌که خواندن و نوشتن را فرا گرفتم وارد تعزیه شدم و نقش‌آفرینی کردم. حدوداً اولین سال فعالیتم بازمی‌گردد به‌سال ١٣۵٨ وقتی حدوداً ده ساله بودم.
تعزیه اول به دست شیوخ زیارت رسیده‌است کسی بنام شیخ غلام از طایفه خزاعی ساکن زیارت بود. سید علاء الدین ملقب به شیخ منصور که از نوادگان امام جواد علیه‌السلام بودند از طایفه سلیمان‌بن‌صرد خزاعی که بر اثر جور و ستم و فشار حکومت عباسی به ایران آمدند و همین‌طور منزل به منزل گشتند تا به روستای زیارت دشتستان رسیدند. زیارت نامش در ابتدا این نبود، بلکه قلعه خشتی بود.
مرحوم شیخ ابراهیم خزایی اول تعزیه ی زیارت را در دست گرفت و بعد از او به دست همسرش رسید و سپس به دست سید اسماعیل فاطمی رسید و پدر من هم در جوار او به‌عنوان کارگردان و معین‌البکا همکاری داشت. طی اتفاقاتی تعزیه به خانه پدری بنده برده می‌شود، یعنی از سال ١٣۴٢تا١٣۶۴ تعزیه در خانه ما بود.
پدرم باهوش و ذکاوت خدادادی خویش در کنار مرحوم شیخ ابراهیم خزایی یعنی آخرین بازماندگان از بانیان شیخ زیارت تعزیه را آموخت و با مبانی آن آشنا گردید و سپس معین‌البکا یا کارگردان تعزیه شد بعد از اینکه تعزیه واگذار شد به مرحوم سید اسماعیل فاطمی در کنار ایشان بودند.
نقل است از بزرگان که مسئله‌ای پیش‌آمد و تعزیه واگذار شد به پدر مرحومم و تا سال ١٣۶٢ بانی تعزیه بود و سپس فوت شد و به برادر بزرگ‌ترم واگذار شد سکان تعزیه را به دست گرفت. سال١٣۶۶ به دست سید اسماعیل فاطمی رسید و تمام نسخ و اسباب تعزیه دست برادران فاطمی بود که بنده و برادر بزرگم تا سال ١٣٩۴ در خدمت آنها بودیم. بعد از اینکه برادر بزرگم از دنیا رفت، بعد از پایان محرم و صفر ما یه گروه تشکیل دادیم به نام گروه تعزیه‌خوانی محبان اهل‌بیت(ع) که تعزیه را از انحرافات و آسیب ها دور کردیم و تعزیه مجلسی را به صورت کاروانی در آوردیم.
نسخ قدیمی اطراف روستای زیارت توسط پدر شما بین آنها تکثیر شده‌است؟
- پدر من در اشاعه فرهنگ تعزیه و کمک به راه‌اندازی دیگر تعزیه‌های اطراف روستای زیارت بسیار سعی و تلاش کرد. از بنار آب‌شیرین، مرحوم مشهدی ابراهیم ابراهیمی پدر امان‌الله ابراهیمی به روستای ما آمد و از روی نسخ ما بازنویسی کرد.
پدر من به تعزیه چهار برج نیز در تصحیح نسخ کمک کرد. یک روز حتی حاج ایرج دهقان فرد جلوی مردم چهار برج گفت: تعزیه چهار برج مدیون پدر این مرد است! منظورش پدر من بود.
یا تعزیه جتوط که آقای نبی دوست به من گفت: نسخ تعزیه را از مرحوم پدرت می‌گرفتیم. لذا من نیز در اشاعه فرهنگ تعزیه و کمک به آن‌هایی که سعی دارند تعزیه راه‌اندازی کنند کوتاهی نمی‌کنم و می‌گویم نباید تعزیه فقط مختص به زیارت باشد.
نسخ قدیمی زیارت نزد چه کسی نگهداری می‌شود؟
- نزد سید محمد فاطمی
اولین اجرای هیئت شما از چه سالی بود!؟
- هیئت ما از سال ١٣٩۴ آغاز به فعالیت کرد و در سال ١٣٩۵ اولین اجرای خود را داشتیم.
چه مجالسی در محرم و صفر می‌خوانید؟
- مجالس به‌صورت کاروانی است و تمام اتفاقات را در یک مجلس کاروانی دو ساعت اجرا می‌کنیم اما جاهای دیگر هم می‌رویم و مجالس کوتاه اجرا می‌کنیم، به‌طور مثال از شهادت اباالفضل (ع) یا حضرت علی‌اکبر...
تمام نسخه‌های جدید برای تعزیه کاروانی را خودم بازنویسی کردم و تمام این‌ها با نظم نوشته شده‌است.
در مورد تعزیه کاروانی بیشتر برایمان توضیح دهید؟
- تعزیه کاروانی در دو ساعت کل واقعه عاشورا و کربلا را به تصویر می‌کشد و مخاطب اگر از تعزیه مجلسی جا مانده باشد می‌تواند تمامش را در یک روز در کاروانی مشاهده کند. از حاشیه‌ها در این تعزیه کاروانی پرهیز شده است اما به درستی هم نمی‌شود معرفی اشخاص انجام شود چون وقت کم است مستمع خسته می‌شود. لذا از اغراق و طولانی شدن جلوگیری می‌کنیم.
با توجه به اینکه تعزیه کاروانی شیوه جدیدی از تعزیه‌خوانی است، هدف از برگزاری تعزیه به این شیوه را بیان کنید؟
-در تعزیه مجلسی هر مجلس هر روز مختص به یکی از ائمه ها خواهد بود و وقت بیشتری را می‌گیرد قطعا تحریفات بیشتری را نیز دچار می‌شود اما در تعزیه کاروانی ما سعی کرده ایم آسیب‌ها و تحریفات و تمام یاوه‌گویی‌ها را پاک کرده و آن را به همه نشان دهیم. تعزیه سنتی انوع آسیب‌ها را در خود جای داده‌است که سعی کرده‌ایم در تعزیه کاروانی از این آسیب‌ها دوری کنیم اما در هر دو آسیب و تحریف وجود دارد و این بستگی دارد به موسس، بانی و مدیر تعزیه که بتواند تعزیه کاروانی جدید را به‌خوبی اداره کند که نه از قالب تعزیه بیرون بیاید و نه حرمتی بشکند. حتی اشقیا هم نباید به‌تندی نام امام را فریاد بزنند، حق ندارند ناسزا بگویند. اشقیا باید اهل‌بیت را به‌خوبی معرفی کنند اصلا کل تعزیه ها و منبرها و مجالس برای معرفی امام حسین و اهداف عاشورا و برپایی این جنگ است.
افرادی که اشقیاء هستند نمی‌توانند جسارتی که به امام حسین در صحرای کربلا شد را در این‌جا اجرا کنند پس حرمت‌ها چه می‌شود؟ ما باید فرهنگ عاشورا را به بهترین نحو اشاعه دهیم؛ اما می‌بینیم متأسفانه در بعضی جاها نه این‌گونه نیست و امام حسین را ناسزا می‌گویند.
باید هدف عاشورا و فرهنگ کربلا، برای مردم روشن شود، حالا چه به زبان اشقیا و چه به زبان اولیای الهی. اما بی‌حرمتی نه و چون فرد جزء اشقیاء است دلیل نمی‌شود قهقهه سر نهد و در میدان مبارزه بخندد، اصلا ما در تعزیه خندیدن نداریم حالا هرکه می‌خواهد باشد.
در زیارت جایگاه تعزیه در نظر مردم چگونه است؟
- تعزیه ما محبان اهل‌بیت نام دارد که بعدازظهر عاشورا اجرا می‌شود که استقبال جوانان بی‌نظیر است و مشخص است به تعزیه کاروانی بسیار علاقه مندند. مردم دشتستان و علی‌الخصوص زیارت توجه بی‌نهایتی به این تعزیه دارند و بسیار برایشان لذت‌بخش است.
مدتی قبل می‌گفتم تعزیه واقعی را باید در دشتستان ببینید، در روستاهای آن، که چگونه مردم همکاری می‌کنند و چگونه صبوری می‌کنند. آنها همه پذیرای وجود تعزیه هستند اکنون دو هیئت در زیارت وجود دارد و مردم پابه‌پای هر دو هیئت گام برمی‌دارند در همین محرم گذشته قریب ١٠٠میلیون نذورات اعم از نقدی و غیرنقدی داشته‌ایم. هر کسی را نگاه می‌کنیم در قالب کمک رسانی به هیئت چیزی می‌آورد یکی گاز، یکی دیگ، یکی سیمان، یکی بلوک، یکی ماسه، یکی گوشت، مرغ و دیگری برنج...
فقط صد میلیون محبان اهل‌بیت نذورات داشته‌است و تمام افراد حمایت‌گر و در صحنه حاضر معمولاً جوانانی هستند که به عشق اباعبدالله‌الحسین(ع) قدم به هیئت و تعزیه می‌گذارند و این برایمان جای خوشحالی است که جوانان به عزاداری امام حسین کمک می‌کنند این یک نقطه عطف در تعزیه ماست.
تعزیه در زیارت، کره بند، بنار آب‌شیرین، درود گاه، نظر آقا، بندر ریگ و... جایگاه خاصی دارد و برایشان بسیار مقدس است.
در محرم و صفر چند اجرای تعزیه دارید؟
- در دهه محرم یک‌روز اجرا داریم و آن‌هم عصر عاشوراست و بقیه روزها را در روستاهای اطراف که توسط بانیان آن دعوت شده‌ایم سپری می‌کنیم و با آنها اجرا می‌کنیم.
خودتان در تعزیه جدید چه نقشی را ایفا می‌کنید؟
- در روستای خودمان زیارت، امام حسین علیه‌السلام را اجرا می‌کنم اما بیرون زیارت با گروه‌های دیگر هر جا امام نیاز داشتند امام هر جا ابوالفضل نیازشان باشد نیز ابوالفضل می‌خوانم.
ما تعزیه شهید حاج‌قاسم سلیمانی در عراق را اجرا می‌کنیم در خارگ نیز اجرا داریم بعد از عاشورا در درودگاه هم اجرا می کنیم و حتی در سطح شهرها اگر دعوت شدیم اجرا می کنیم.
با گروه جوانان بنی‌هاشم محله علی‌آباد برازجان نیز اجرا داشته‌ایم و همکاری می‌کردیم و من در نقش امام حسین و اباالفضل بازی می‌کردم.
برای هیئت و آینده آن چه برنامه‌هایی دارید؟
- اگر خدا بخواهد و امام حسین یاری کند داریم یک متن بزرگ می‌نویسیم از لحظه ورود به شام تا وفات حضرت رقیه و از آزادی اسرا با همکاری محمد نادری انجام می دهیم که به بهترین نحو با بهترین کیفیت صدا و فیلم‌برداری صورت می‌گیرد.
اخیرا در اداره کل ارشاد انتخابات انجمن تعزیه استان تشکیل شد، گزارشی از روند این انتخابات بفرمایید؟
- ۴٣ هیئت جدید برای ثبت تعزیه خود زیر نظر ارشاد حضور داشتند که حدوداً ٢٣ نماینده بودند که این‌ها کاندیدا شدند برای عضو شدن در انجمن تعزیه استان، بنده خود نیز شرکت کردم رأی‌گیری در سالن اجتماعات اداره‌کل ارشاد با حضور مدیرکل ارشاد دکتر عبدالرحیم افروغ برگزار شد. بین این ٢٣نفر باید پنج نفر انتخاب می شد؛ یعنی ۶۴ رای بود که خداوند توفیق را نصیب ما کرد تا در خدمت مردم و تعزیه خوانان اهل بیت باشیم 32 رأی آوردم و 32 رأی نیز رئیس سابق کانون تعزیه استان آورد.
آقایان میرشکاری و نبی دوست مشترکا ٢٧ رای آوردند. حاج غلامرضا مختاری نیز ٢٠ رای آورد.
علی‌البدل اول نیز آقای حاج محمدرضا دهقان ١٨ رای آورد و آقای موسوی نیز با ١٧ رای علی‌البدل دوم شد.
هیئت‌رئیسه نیز متشکل از: آقای مظفری رییس سابق کانون تعزیه استان و نائب‌رئیس نیز بنده شدم. آقای فرید میرشکاری بازرس، آقای نبی دوست منشی و آقای مختاری نیز به عنوان حسابدار اعلام شد.
برنامه انجام انجمن تعزیه استان چیست؟
- یکی از برنامه های انجمن، سرزدن به تعزیه‌ها و گروه‌ها وایجاد فضای آموزش و سرکشی است، باید یکسری دستورالعمل‌ها نیز از تهران برایمان بر اساس اساسنامه تعزیه پیاده شود. نظارت بر نسخ تعزیه، نظارت بر نوع اجرا از لحاظ تاریخی. از قرار معلوم یکسری امتیازات و بودجه‌های نقدی و غیرنقدی در نظر می‌گیریم برای هیئت‌های فعال.
مطلب پایانی خود را بفرمائید؟
- مؤسسین تعزیه سعی کنند مبانی و مفاهیم تعزیه را ابتدا بدانند، مطالعه کنند، اجازه ندهید تعزیه لطمه بخورد و مبادا از رونق بیفتد؛ زیرا تعزیه تا زمانی پررونق است و تکراری نیست که قالب خودش و اصالتش را حفظ کند و اگر در قالب نمایشنامه آمد تکراری می شود ما اکنون نمایش نیز اجرا می‌کنیم.
خود یک نمایشنامه درست کرده‌ایم به نام ابوتراب رتبه اول بین کانون‌ها را آورد ولی همین را بخواهیم برای زیارت اجرا کنیم از آن استقبال چندانی نمی شود، اما تعزیه این‌طور نیست چون نقش‌ها تغییر می‌کند آهنگ‌ها، طنین ها هم تغییر می‌کند و ما در تعزیه می‌توانیم آهنگ حزن‌انگیز نوای مخصوص مردم جنوب را بشنویم و شاهدش باشیم اما در نمایشنامه به این زیبایی پدیدار نخواهد شد.
خواهش بنده از مردم و نمایندگان دشتستان در انجمن تعزیه استان این است از تجربیات همدیگر استفاده کنید و در شأن دشتستان تعزیه اجرا کنید.