امروز: چهارشنبه 05 مهر 1402
    طراحی سایت
تاريخ انتشار: 13 مرداد 1401 - 17:00
اختصاصی اتحادخبر؛

اتحادخبر:با گذشت ۱۱۶سال از سالگرد امضای فرمان و پیروزی انقلاب مشروطه ایران ، جنبش مشروطه همچنان مقوله ای به غایت جذاب به جهت پژوهش و مطالعه و بی گمان سراسر عبرت آموزی است.بدایت کلام، چرایی انقلاب مشروطه را به گونه‌ای روشن و بی‌ ابهام به سهولت می توان در مفهوم لغوی "مشروطه" درک و وجدان کرد،  لفظ‌ مشروطه‌ که‌ مونث‌ مشروط‌ به‌ معنای‌ مقید در مقابل‌ مطلق‌ می باشد به...

انقلاب مشروطه، لکوموتیو تاریخ اصلاحات

احمد خواجه حسنی:

با گذشت ۱۱۶سال از سالگرد امضای فرمان و پیروزی انقلاب مشروطه ایران ، جنبش مشروطه همچنان مقوله ای به غایت جذاب به جهت پژوهش و مطالعه و بی گمان سراسر عبرت آموزی است.
بدایت کلام، چرایی انقلاب مشروطه را به گونه‌ای روشن و بی‌ ابهام به سهولت می توان در مفهوم لغوی "مشروطه" درک و وجدان کرد،  لفظ‌ مشروطه‌ که‌ مونث‌ مشروط‌ به‌ معنای‌ مقید در مقابل‌ مطلق‌ می باشد به صراحت گواه بر حکمرانی مبتنی بر تفکر فردی و استبدادی و بی قانونی حکومت قاجاری است، گواه بر این ادعا را می توان در کلّیت رفتار به انضمام گزاره ها ی منتسب به اظهارات شاهان و شاهزادگان آن مقطع از تاریخ درک و وجدان کرد، ناصرالدین‌شاه در سفرهای متعددش به اروپا از نزدیک اوضاع مردم آنجا را مشاهده کرده و بعد از سومین سفر اروپایی اش به زبان خود اعتراف کرده بود که تمام نظم و ترقی اروپا در گرو قانون است![۱]
شاهزاده ظل‌السلطان برادر بزرگ‌تر شاه بعد از دیدار از پاریس گفته بود : " با وجودی که می‌گویند آزادی است و جمهوری است و هرکه هرکه است چنین نیست. در این مملکت یک نفر آدم، خواه شاه، خواه گدا، خواه متمول، خواه آقا، خواه نوکر، هرکسی کتاب قانون را گویا در بغل دارد و مدنظر دارد و می‌داند که گریبانش از چنگ قانون خلاص نیست. قدرت پلیس و نظم و ترتیب پلیس دیدنی است نه شنیدنی".[۲]

علی ایحال، ریشه‌های فکری مشروطه‌ خواهی با گسترش رابطه ایران و کشورهای غربی بیش از گذشته جوانه زد، نخبگان ایرانی به ویژه فرنگ دیده ها که حکومت نظام‌مند و کارآمد اروپای آن زمان را به عینه مشاهده کرده بودند با همراهی برخی از روحانیون آن عهد که از پایگاه اجتماعی قابلی برخوردار بودند به فکر اصلاحات افتاده و بر آن شدند تا زمینه را برای تغییرات الگوهای رفتاری نوگرایانه فراهم آوردند تا اولین انقلاب تاریخ در خاورمیانه بر پایه نگرش های اصلاح طلبانه شکل گیرد، به همین سبب انقلاب مشروطه را می توان لکوموتیو جریان اصلاح طلبی قلمداد کرد.
رهیافتی که از اروپای آن زمان بر گروه اصلاح‌طلب عهد سپهسالار وارد آمده بود، زمینه‌های صورت گرفتن یک تحوّل اجتماعی و ورود مدرنیسم به ایران را نوید می داد، گرچه مکتوم نیست که همه ی درد مردم آن زمان، تنها در بی قانونی و استبداد شاهان خلاصه نمی شود، کسانی که انقلاب مشروطه را مطالعه می‌کنند بی گفتگو بر این باورند که ایران دوره قاجار کشوری به شدت عقب‌مانده و مفلوک بوده، تا جایی که هرج‌ و مرج به اوج خود رسیده و نفوذ و سلطه بیگانگان بر مملکت به نوعی موجبات مصائب جمعی را فراهم آورده ، کار به جایی رسیده بود که به تعبیر میرزا ملکم خان[۳] در آن شرایط، لیست کردن مشکلات ایران بسیار سخت می نمود و قاطبه ی مردم درمانده ایران زمین از رفتار ظالمانه ی پادشاهان قاجار و حکومت حاکمان ولایات در سایه ضعف پادشاه که دیگر بیمی از مرکز نداشتند و حتی بیش از گذشته ستم می‌کردند به ستوه آمده بودند و از تحرکات پیرامونی در رنج و عذاب جمعی بودند، از این رو، بسياري از روشنفکران، نخبگان و اصلاح طلبانِ شبه مدرنيست بر طرح يك قانون اساسی برگرفته از غرب مدرن و بر پايه ی اصل تفكيك قوا و تشكيل قوای قانونگذاری و مجريه تأکید داشتند، غایت اهداف آنها پرهیز از خودکامگی حاکمان و حاکمیت قانون بود چرا که در آن میان هیچ چیز خارج از اراده شاهان انجام پذیر نبود و خواست و اراده مردم ابداً جایگاهی در مناسبات و تصمیمات اینان نداشت، جالب اینکه در آن مقطع مهم تاریخی تنها قدرت منظم در برابر طبقه حاکمه، کسبه و بازاریان بودند، به همین دلیل، از جمله دلایل پیروزی نهضت مشروطه را می توان تأثیر اعتراضات و اعتصاب بازاریان در تحقق این مهم دانست.
حضور مستمر مردم در کنار بازاریان موجب شد تا کسبه با جسارت بیشتری در مقابل فشارهای مالی حکومت بایستند.
به شهادت فکت های تاریخی و بر خلاف باور مرسوم، انقلاب مشروطه نه از شعار آزادی و برخورداری از وزارت عدلیه یا عدالت خانه بلکه از گرانی قیمت قند و شکر شروع شد و با تلاقی دیگر دلایلی از جمله وضع سنگین مالیات بر بازاریان، افزایش نفوذ و سلطه روس‌ها در کشور ، بی‌عدالتی ، فقر و ناامنی و معضل نان در کشور باعث این تحولات بنیادین گردید.
در مورد افزایش نفوذ بیگانه در آن برهه، همین بس که از ناصرالدین شاه نقل است: اگر ما شمال برویم انگلستان مخالفت می‌کند، اگر جنوب برویم روسیه، پس مرده‌شور این مملکت را ببرد.

باری به هر جهت، مظفرالدین‌شاه تحت تأثير زمزمه هاي مدرنيستی اطرافيان قرار گرفته و به اقتضای جمیع شرایط وقت، دریافت که مهمترین یادگاری خود را ( امضاء فرمان مشروطیت ) در ۱۴ امرداد سال ۱۲۸۵ و چند ماه قبل از مرگش انجام دهد و این فرمان، مقدمه ی تشکیل مجلس در ایران شد تا به آرمانهای مشروطه تا حدودی جامه عمل پوشانده شود.
به تعبیر فلمن[۴]: مشروطیت، مقامات حکومتی را تابع محدودیت‌های قانونی می‌کند و به آن‌ها اجازه نمی‌دهد که هرآنچه می‌پسندند، انجام دهند و باید به محدودیت‌های قدرت و روندهای اساسی احترام بگذارند.
بنا بر این توصیف، حکومت مشروطه همان حکومت مبتنی بر قانون است.

انقلاب مشروطه به جهت تلاش برای خلاصی و گذار از استبداد و اعطای حاکمیت به سمت مجلس، نقطه عطفی در تاریخ ایران زمین به سمت و سوی مدرنیته بود، گرچه غالباً از انقلاب مشروطه به‌عنوان انقلابی ناکام یاد می‌شود، چون تغییری که در اندیشه و ذهنیت جمعیِ روشنفکران و سیاستمداران ایرانی بود محقق نشده، امّا تا به امروز جمع بندی این موضوع، پر مناقشه و چالش برانگیز است و اینکه آیا مشروطه‌خواهان در تحقق هر سه هدف اساسی خود یعنی: نوسازی سیاسی، ایجاد یک دولت مقتدر مرکزی و تکوین و بهبود وضعیت اقتصادی و زیرساختی کشور شکست خورده‌اند یا موفق به احقاق خواسته ها و مطالبات شان گردیدند کماکان با اختلاف نظرهایی همراه است گرچه در آن دوران قاطبه ی جامعه ی ایران(حدود ۹٠ درصد) بی‌سواد بودند و در بهترین شرایط در ایران عهد مشروطه ده هزار نفر سواد اکابر داشتند و قبل از انقلاب مشروطه، هيچ مدرسه دخترانه ای در ايران وجود نداشت بنابراین تفاسیر طبعاً جامعه هدف درک درستی از این جنبش عظیم و تحوّل خواه نداشته است.
از کسروی در این باب نقل است: که حتی سر جنبانان و رهبران مشروطه، آگاهی لازم را نداشتند که زمانی که مشروطه می‌آید تکلیف چیست، چه برسد به مردم عادی... لیکن گزاف رفته اگر عنوان شود،مطالبات مشروطه خواهان با شکست مواجه شده است،نگارنده بر این باور است که جنبش تحوّل خواه مشروطه به کسر قابل توجهی از خواست خود که همان شکستن تابوی استبداد قاجاری و دستیابی به یک حکومت برخاسته از اراده مردم و در ادامه تشکیل مجلس شورای ملّی و تصویب نخستین قانون اساسی ایران بوده،دست یافته است و امروزه روز لکوموتیو انقلاب مشروطه، همچنان در مسیر تکامل در حرکت است و راقم این وجیزه امید دارد، با ریل‌گذاری اصولی، انقلاب مشروطه به تکامل رسیده و دموکراسی را به معنای واقعی شاهد و ناظر باشیم.

در پایان خالی از فایده نیست نظر خوانندگان گرانقدر را به گفتگوی عبرت انگیز حاج سیاح و ناصرالدین شاه در این باب جلب نمایم:
ناصرالدین شاه رو به حاج سیاح کرده گفت: از قراری شنیده ام هم مسلکت ملکم در روزنامه قانون مطالبی در مورد لزوم دادن آزادی و برقراری آئین مشروطه در ایران نوشته. از قول من به او بنویس که به اندازه تو و امثال تو عقل و شعور دارم، تواریخ خوانده و از اوضاع دنیا نیک آگاهم. نیک میدانم که ترقی کامل مملکت بسته به آگاهی است ولی دادن آزادی به مردم نادان و بی سواد و رها ساختن عنان اراذل و اوباش تیغ در کف زنگی مست نهادن است و آرامش و امنیت کشور را به خطر انداختن. مخصوصا به او بگو که این فضولیها را کنار بگذارد و مطمئن باشد روزی که تشخیص دهم مردم شایستگی داشتن حکومت مشروطه و لیاقت استفاده از آزادی را دارند اگر لازم شود از تاج و تخت نیز میگذرم و مشروطه را به آنان ارزانی میدارم، مردم قبل از آزادی احتیاج به سواد و تربیت صحیح دارند، ترتیب این کار را در حدود امکانات داده ام و بلافاصله پس از برگزاری تشریفات«قرن»به یاری خداوند آنرا به مرحله اجرا خواهم گذارد»

منابع؛
۱_سفرها و سفرنامه‌های ناصرالدین شاه قاجار
۲_ آغاز و پایان مشروطه، همایون کاتوزیان
۳_ روشنفکر و سیاستمدار عصر قاجار ۱۲۱۲_۱۲۸۷ خورشیدی
۴_ دیوید فلمن ۱۹٠۷- ۲٠٠۳ م، دانشمند و محقق سیاسی
۵_ یادداشتهای از زندگی خصوصی ناصرالدین شاه،دوستعلی خان معیرالممالک...ص۳۷
ویکی پدیا



کانال تلگرام اتحادخبر

مرتبط:
» نوروزم آرزوست [حدود 1 سال قبل]
» فقر و امیدواری [حدود 1 سال قبل]
» ما هم مقصریم ... [حدود 1 سال قبل]
» فقر، آفت آگاهی است [حدود 1 سال قبل]

نظرات کاربران
1401/05/14 - 17:54
0
2
احمد آقا خیلی روان و جذاب زیر و بم مشروطه را خلاصه کردید و نکته هایی را هوشمندانه به کار بردید که برای من آموزنده بود
همچنان قلمت را می ستاییم
1401/05/14 - 15:14
0
2
سلام بر استاد قلم
عجب جمله ای ناصرالدین شاه گفته انگاری با شرایط امروز هم همخونی داره
سپاس بیکران از شما که آگاهی بخشی
1401/05/14 - 15:07
0
2
درود
خسته نباشید
نکات آموزنده و جالبی داشت که برای مسؤلین عبرت آموز است.
1401/05/14 - 11:42
0
3
ماشالله به این همه هوش و قلم و ذکاوت
ارسال نظر

نام:

ايميل:

وب سايت:

نظر شما:

تازه ترین خبرها

  • آغاز عملیات اجرایی مجتمع گردشگری و تفریحی نخلستان آبپخش/ تصاویر
  • شهردار جدید دالکی انتخاب شد
  • تصاویر «اتحاد خبر» از پیاده روی ولایت در برازجان
  • صفای پیاده روی اربعین / تصاویر اختصاصی اتحاد خبر
  • بازدید معاون وزیر جهاد کشاورزی از نخلستان های دشتستان/ تصاویر اتحاد خبر
  • رئیس دادگستری و دادستان جدید دشتستان معارفه شدند+تصاویر
  • خاطراتی از اولین روزهای جنگ/ تکاوران ارتش اولین مدافعان خرمشهر/ به اسارت گرفتن یک خانم سروان مصری
  • پیش‌بینی همتی از روند تورم تا پایان سال ۱۴۰۲
  • ابراز وجود زن، فرصت یا تهدید؟
  • مستمرا روزهای جبهه را زندگی میکنم/ در شب عملیات گلوله مستقیم به دستم خورد ولی ادامه دادم/ راننده های لودر که همه یکی یکی شهید شدند
  • دختر و پسر برازجانی در فینال مسابقات سنگنوردی سالنی کشور/ تصاویر
  • ۷۴ ضربه شلاق برای مهندسی که حجاب از سر برداشت/ نام خانم و جزییات حکم
  • برازجان آن سالها
  • شهرداری برازجان با آمادگی کامل به استقبال پیاده روی بزرگ ولایت می رود
  • مهاجران افغانستانی باید به کشور خودشان بازگردند
  • .: مهدی حدود 3 ساعت قبل گفت: خاطره بسیار زیبایی بود ...
  • .: مصطفی بهبهانی مطلق حدود 9 ساعت قبل گفت: نتیجه بررسی کمیته انضباطی ...
  • .: آدینه حدود 10 ساعت قبل گفت: دست پسر من تومدرسه ...
  • .: آدینه حدود 10 ساعت قبل گفت: هرکسی از آموزش وپرورش ...
  • .: محمدحسین پدرپورواجارگاه حدود 22 ساعت قبل گفت: بسم الله الرحمن الرحیم ...
  • .: بدون نام 1 روز قبل گفت: مدرسه های شهر نه ...
  • .: ق. مظاهری 1 روز قبل گفت: درود بر جناب سروان ...
  • .: پرویز رئیسی حدود 3 روز قبل گفت: درود به حسین آقا ...
  • .: محمد حدود 3 روز قبل گفت: بسیار عالی بود استاد ...
  • .: محمد حدود 3 روز قبل گفت: قلمتان مانا استاد ...