وبسایت نشریه"antiquity" وابسته به دانشگاه دورهام انگلستان در تحقیقی که به قلم فردی به نام پارسا قاسمی منتشر کرده به بررسی جاده ها و شهرهای باستانی مابین بیشابور وبرازجان پرداخته و جایگاه ارزشمند و حیاتی آنها در دوران ساسانیان را مورد ارزیابی قرار داده است.

بیشتراطلاعات ما از منابعی تحت عنوان"مسالک" که در اواخر قرن سوم توسط جغرافیدانان عرب و ایرانی و مسافرانی از جمله "ابن بلخی"، "ابن خردابه"، "استخری"، "مستوفی" و "مقدسی" نوشته شده تشکیل شده است.

از میان همه اینها، "ابن بلخی" جاده ها را دقیق تر از دیگران ثبت کرده است.بعدها "سر آورل استین" و "کریمی" بر روی جاده های ایران ازجمله این مسیر بخصوص، مطالعاتی انجام دادند، ولی مطالعات آنها بدون بررسی دقیق انجام شد. این در واقع انگیزه ای شد برای تحقیق حاضر.

کارمیدانی بین فوریه و آوریل 2007 انجام گردید که با تحقیق کتابخانه ای همراه شد.کارهای میدانی بصورت پیاده، همراه با خودرو، موتورسیکلت و همچنین گرداوری اطلاعات از مردم محلی انجام پذیرفته است.

بعد ازشناسایی هر مکان، اندازه های تقریبی و مشخصات ثبت و نقشه های آن رسم می گردید و همچنین اشیائ فرهنگی از جمله سفال ها در هر منطقه پیدا و بصورت رندوم جمع آوری میشد. مناطق بر اساس منابع ، شواهد معماری و اسناد،  تاریخ بندی می شدند.

ابزارهای "جی پی اس" به ما کمک می نمود تا مکان هر کار و بنا را دقیقا نقشه برداری نماییم.و نرم افزار "جی آی اس" نیز در آنالیز کارها در مسیر بیشابور تا برازجان مورد استفاده قرار می گرفت.

بقایای این جاده قدیمی سازه های مختلفی من جمله کاروانسراها، پل ها، قلعه ها، حوزچه های آب، بقایای سنگفرش ها و شواهدی از ساخت و ساز جاده ای از دوران ساسانی را شامل است. در میان مسیرهای شناسایی شده که در تصاویر هم مشخص است، جاده ای که در"سرمشهد" خاتمه پیدا می کند، به نظر می رسد کارآیی بهتری داشته است. طول باقی مانده آن تقریبا 4 کیلومتر و پهنای آن 5 متر است که این پهنا در جاهای مختلفی متفاوت است.

شیوه ساختمانی، در واقع استفاده از سنگ های بزرگ و قلوه سنگ برای پوشش میانه جاده است.(مطابق تصویر). نیز چندین حوضچه گرد، بیضی شکل و مستطیلی در مسیر جاده پیدا شد.

علاوه براینها، مناطق شهری و روستایی زیادی نیز از دوران ساسانی در طول مسیر شناسایی گردیدکه مهمترین آنها سر مشهد ، توز، تنگ ارم، نیروگاه، بیدزرد، ماهور بلوط و دره بلوط نام دارند. بقایای این مناطق بصورت تپه های کوچک و بزرگ که در مجاورت جاده باستانی قرار دارند قابل مشاهده هستند. احتمالا همانگونه که "اصفهانی" و"طبری" نگاشته اند، بتوان ساختار این چنین شهرها و اقامتگاه های بین راهی که در طول این جاده وجود دارند را به اردشیر و فرماندارانش در سواحل خلیج فارس ربط داد.

شواهد باستانشناسی در دشت های کازرون و برازجان و آزمایش موانع طبیعی و گذرگاه ها اینطور می نماید که آنجا دو مسیر قدیمی از بیشاپور تا برازجان وجود داشته است. اولین آن از بیشاپور شروع، سپس به جره، سر مشهد، بزپر، تنگ ارم، دالکی و بعد برازجان ادامه می یافته است. و دومین مسیر بیشاپور تا برازجان، از میان دورترین نقاطه غرب دشت کازرون، سپس تا تنگ ترکان، کنارتخته، خشت، و پل مشیر ادامه می یافته است.

اولین مسیر قدمت بیشتری دارد و تاریخ استفاده از آن به دوران هخامنشی برمی گردد. این مسیر در واقع اهمیت فراوانی از لحاظ اقتصادی و بازرگانی در عصر ساسانیان داشته همانگونه که با حضور شهرها و روستا هایی در مجاورت آن مشخص شده است. شهرهایی که شمال فارس را به سواحل خلیج فارس متصل می نمود./ب