اتحادخبر-ساناز دانشگر: چهاردهم‌ مردادماه مصادف با سالروز صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار است. درواقع فرمان مشروطه دستور تشکیل مجلس شورا در ایران و ثمره تلاش‌های آزادیخواهان وطن برای رهایی از استبداد مطلق شاهنشاهی بود. به همین مناسبت اتحاد خبر با نگرخواهی از برخی نویسندگان و صاحب‌نظران به این مهم پرداخته است. شما را به ملاحظه پاسخ سید حمزه صالحی دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل در دانشگاه تربیت مدرس و همچنین فعال سیاسی تحول‌خواه دعوت می‌کنیم.

دستاوردهای نهضت مشروطه ازنظر شما چیست؟
تقریباً همه پژوهشگران و تاریخ‌نگارانی که در حوزه تاریخ معاصر کارکرده‌اند به این نکته اذعان دارند که افکار عمومی و نقش مردم بعد از انقلاب مشروطه برای اولین بار در تاریخ ایران به رسمیت شناخته شد. اگرچه بعدها این انقلاب از دستاوردهای آزادی‌خواهانه و دمکراتیک خودش فاصله گرفت ولی همین‌که حکومت رسمی و علنی بر نقش مردم در اداره امورات کشور گردن نهاد دستاورد بزرگی محسوب می‌شد.
ما اولین کشور در آسیا بودیم که این دستاورد را به دست آوردیم. علاوه بر آن در انقلاب مشروطه ما با قانون، صندوق روی، انتخابات، حقوق شهروندی و حقوق بشر آشنا شدیم.
ازلحاظ روانی در انقلاب مشروطه اعتمادبه‌نفس ملی خودمان را پیدا کردیم. اگرچه بعدها کشورهای استعمارگر و همچنین حکومت‌های استبدادی سد راه ما شدند اما درنهایت ما در بزنگاههای مهمی مانند دوران ملی شدن صنعت نفت و انقلاب 57 به خاطر آن اعتمادبه‌نفس ملی و نیز برای پیگیری آرمان‌های مغفول مانده از انقلاب مشروطه توانستیم به موفقیت برسیم.
درواقع نقطه کانونی انقلاب مشروطه بریدن ملت ما و ایران از استبداد تاریخی حاکم در کشور بود. البته گذار به سمت دمکراسی و فرآیند آزادی‌خواهی در ایران پر چالش بوده و متأسفانه مابعد از انقلاب مشروطه که ۱۱۵ سال از آن می‌گذرد همچنان می‌بینیم جامعه ما درگیر آن مطالباتی است که در انقلاب مشروطه داشته است.
بنابراین به‌صورت مختصر می‌توان این‌طوری جمع‌بندی کرد که بزرگ‌ترین دستاوردهای انقلاب مشروطه در رسمیت یافتن نقش مردم و افکار عمومی، احیای عزت‌نفس ملی، مبارزه با استبداد و استعمار و نیز حرکت به سمت آزادی، رفاه و توسعه ملی بود که بیداری ملت برای حفظ و تکمیل آن خواسته‌ها مهم‌ترین دستاورد انقلاب مشروطه بوده و هست.

درباره موانع و چالش‌های حرکت به سمت دموکراسی در ایران بفرمایید‌.
یکی از موانع دموکراسی در ایران وجود دولت رانتیر در ایران است؛ دولت رانتیر همان‌طور که بقیه دولت‌های خاورمیانه هم این‌چنین هستند این است که دولت‌ها به پول نفت بجای مالیات‌ها متکی هستند، به همین دلیل خیلی وابستگی به ملت ندارند که بخواهند روی نظرات ملت برای اداره امور کشور تمرکز کند.
ساختار سیاسی این حکومت‌ها یک ساختار کاملاً دموکراتیک نیست که این نیز مانع ایجاد می‌کند. ما یک قرائت متفاوتی از دموکراسی معمول داریم و مدعی هستیم که خودمان بهترین دموکراسی راداریم؛ بنابراین بر اساس آن قضاوت می‌کنیم و این باعث اختلاف‌نظر شده و نارضایتی‌هایی هم به دنبال داشته است.
اما به‌طورکلی جامعه ما با عدم توسعه‌یافتگی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی روبرو است. ضعف جامعه فرهنگی و مدنی در کشور ما از دیگر موانع ایجاد دمکراسی است.
ساختار داخلی کشور را نگاهی بیندازید دستگاههای اداری ما استقلال لازم را ندارند. برابری سیاسی و اجتماعی در کشور ما مطلوب نیست. احزاب و گروه‌های سیاسی امکان فعالیت آنچنانی ندارند و اصولاً حزب به معنای واقعی در ایران وجود ندارد. احزابی موقت و چندروزه هستند که کارکرد لازم برای حرکت دادن جامعه به سمت وضعیت مطلوب را ندارند.
جامعه هم به سبب تجاربی که از همان انقلاب مشروطه و بعدازآن دارد تا حدودی دچار تردید و ناامیدی شده است. این خستگی جامعه می‌تواند مانعی برای ایجاد دموکراسی شود؛ اما درنهایت به سبب اینکه جامعه آگاه شده است معتقدم زمینه برای غلبه بر این موانع در کشور ما وجود دارد علیرغم اینکه در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها و بروز مشکلات اقتصادی همچون چون افزایش فقر باعث شده که خواسته‌های جامعه ازلحاظ اجتماعی و سیاسی نزول کند و جامعه به فکر بقا باشد اما به نظر می‌رسد با رفع نسبی موانع جامعه مطالبات تاریخی و انباشته خود را مطرح می‌کند.