حمید موذنی:

جمعه‌ گذشته همزمان با سراسر كشور، دو انتخابات مهم در بندر بوشهر برگزار شد؛ انتخابات یازدهم ریاست جمهوری و انتخابات چهارمین دوره‌ شورای شهر. اما در بندر بوشهر در این انتخابات همزمان، دو نتيجه متفاوت رقم خورد؛ طوري كه همانند كشور راي بوشهري ها به رياست جمهوري حسن روحاني بود، اما در شوراي شهر اتفاق ديگري رخ داد كه موضوع یادداشت پیش رو است:

سقوط از مدنیت شهری به قبیله گرایی
بوشهر، شهر گفت‌وگو، مدنیت و مداراست. تبارشناسی بوشهر نشانگر مدنیتی متأثر از مهاجرپذیری این بندر است. بندر بوشهر در واقع دهکده‌ای کوچک بود که از تجمیع و حضور مهاجران شکل گرفت و به بندری تجاری، استراتژیک و اکونومیک تبدیل گردید. این بندر به سان شکل گیری و تأسیس آمریکا، شکل گرفته است و مهاجرانی از نقاط مختلف در آن ساکن شدند؛ هویت پیشین خود را رها کردند و هویت واحد بوشهری یافتند.

بوشهری‌های غیر بوشهری، گفتمانی را متأثر از عدم تعصب خود شکل دادند که مبتنی بر رواداری (مدارا)، دیگر دوستی (غریب نوازی) و احترام به دیگر اقلیت‌های قومی، مذهبی و جنسیتی بود. همچنان كه در بافت قدیم بوشهر، مسجد، کلیسا و كنيسه در جوار هم ساخته شدند و اقلیت‌ها در همسایگی هم، زیستی مسالمت‌آمیز را تجربه نمودند.

این بندر مدخل مدرنیزاسیون به جنوب و غرب کشور بود و از راه آبی بوشهر، برخی آثار مکتوب جهان جدید به داخل کشور راه یافت. برخی از ابزارهای مدرن نیز از راه این بندر وارد کشور شدند. نحوه‌ زیست مردمان بوشهر به گونه‌ای متمدن بوده که می‌توان از آن به عنوان مکتب بوشهر یاد کرد و مکتب بوشهر را الگویی برای زیست مدنی و مدرن ایران ارائه نمود.

بوشهری‌ها با حضور در هر انتخاباتی، متأثر از پارادایم (الگوی تاریخی) مکتب بوشهر، آرایی مدنی، سیاسی و رشد یافته از خود بروز می‌دادند و از این منظر در کشور مثال زدنی بودند.

آراء آنان در دوم خرداد 76 و آن فضاي ناگهاني به سید محمد خاتمی، آراء آن‌ها در انتخابات مجلس ششم به اصلاح‌طلبان، اختصاص بیشترین آراء آن‌ها در انتخابات شورای سوم به امان‌الله شجاعی فردی از دشتستان با شعاری اصلاح‌طلبانه و پذیرش شهرداری از دشتستان (فضل الله توسلی) و... نشانگر مدنیتی رشد یافته بود؛ اما نتیجه‌ انتخابات شورای چهارم همه را حیرت زده نمود.

نگارنده معتقد است در این انتخابات، قبيله گرايي بر رفتار مدني پيشين بوشهري ها سنگيني كرد و بیانگر ارتفاع پستی شد که در آن پارادایم (الگوی تاريخي) مکتب بوشهر شکسته گردید.

آن گونه که مردم آلمان پس از تحقیرهای ناشی از جنگ جهانی اول که رویکرد پان ناسیونالیستی و شووونیستی یافتند، شهر ما نيز به گفتمانی پان ناسیونالیستی سوق داده شد و ارزش‌های جدیدی با عنوان «بچه‌ شهر» و «بوشهری اصیل» برجسته گرديد و از رویکردهای مدنی و سیاسی خود دوری نمودند.

این موضوع که ناشی از نوعی تحقیر حذف بوشهری‌ها از مسندهای مدیریتی و پست‌های سیاسی بود، آنان را به واکنشی پیشا مدرن کشاند. متاثر از این وضعیت، بسياري از بوشهري ها از ابراز رفتارهای گروهی و رشد یافته دوری کردند و با ارائه‌ تک رأی به کاندیداهای خود - که این باور گفتمان قريب به اتفاق کاندیداها بود- هر کس بنا به منافع فردی، آشنا، رفیق، هم محله‌ای و هم‌شهری خود را به منافع شهری ترجیح داد. در نتیجه، رفتار بوشهري ها در اين دوره از انتخابات شوراي شهر تازگي داشت .

در واقع، برخلاف آنچه از رفتار سیاسی بوشهری‌ها در انتخابات ریاست جمهوری مشاهده شده بود، در انتخابات شوراها منافع فردی و ناسیونالیستي ناشی از تحقیر را جایگزین عقلانیت و رفتار گروهی و حزبی ساختند و بوشهر از مدنیت به قومی و قبیله‌گرایی سوق داده شد كه نیاز است تحلیل‌گران به آسیب‌ شناسی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آن بپردازند. کنش غیرمنتظره‌ بوشهری‌ها را می‌بایست به مثابه زنگ خطر اجتماعی دانست و به بررسي آن اقدام نمود.

شرح این قصه مگر شمع بر آرد به زبان (حافظ)
در این انتخابات، اصلاح‌طلبان بوشهری خود جزیی از کاستی‌های فرهنگی و مسبب رفتار پیشامدرن شهروندان بودند. لیست ارائه شده از سوی اصلاح‌طلبان به هیچ عنوان برآیند شاخص‌ اصلاح‌طلبی نبود و در تهیه‌ این لیست، مؤلفه‌های سنتی را به مؤلفه‌های مدرن ترجیح داده بودند.

افراد لیست به لحاظ  شناخت اصلاح طلبی، برای جامعه شناخته شده نبودند:

برخی کنش اصلاح طلبی آنها مربوط به سال های دوری بود که برای شناخت شان هر چه غبار را کنار می زدیم باز شناخت کافی آنها برای جامعه رخ نمی داد (سعید زرین فر).

بعضی ها به واسطه روابط نسبی قرار بود اصلاح طلبی آنها برای مردم محرز شود. این الگو بر اساس انتخابات مجلس ششم و رای آوری برادر محمد خاتمی و عبدالله نوری شکل گرفت (بهمن نکیسا و جمشید شکوهی).

 برخی عضو جوان اصلاح طلبان بودند و مردم از آنها شناختی نداشتند (حسین بکمی).

بعضی نیز هیچ گونه ارتباط تشكيلاتي با اصلاح طلبی نداشتند اما با عنوان گزینه های رای آور وارد لیست شده بودند (ندا عبدالله زاده، علی کولیوند، سنایی دشتی، عبدالرزاق ریشهری).

ضمن اينكه انسجامي هم در ستادهای تبليغاتي کاندیداهای اصلاح‌طلبان به چشم نمي آمد و ديده شد آنها مردم را به تک رأی دادن دعوت کرده و هیچ گونه تبلیغ جمعی نمی کردند.

کاندیداهای اصلاح طلب نیز هیچ کدام (به جز حسین بکمی) برای تبلیغات خود شعاری اصلاح طلبانه انتخاب نکرده بودند، شگفتي آنكه برخی نامزدهاي خارج از اين لیست، شعارهای اصلاح طلبانه داشتند. این رویکرد تأسف‌ برانگیز در نهايت نتيجه مطلوبي براي ائتلاف اصلاح طلبان در انتخابات شوراي شهر بوشهر نداشت.

گرچه به نظر مي رسيد در اين انتخابات رفتار قومی‌گرایی و راي قبيله اي سنگيني مي كرد، اما می‌بایست ائتلاف اصلاح‌طلبان یک ستاد مرکزی تشکیل می داد و تمامی اعضای لیست در آن حضور می داشتند و یا اینکه با نظارت بر ستادهای اعضا، کاندیداها را وادار به تبلیغات گروهی می‌نمود.

از سوی دیگر، لیست هنرمندان با گزينه هايي نزدیک به چهره های شاخص اصلاح طلبان كه توسط برخي مسئولان موسسه فرهنگي ورزشي شهرداري تنظيم شده بود و اطلاع رساني وسيع مي شد، بیش از پیش به تشتت آراء و تضعیف راي اصلاح طلبان انجامید.

شاهد آن نیست که مویی و میانی دارد (حافظ)
زنان پیروز انتخابات شوراي شهر بوشهر شدند. زنان شهروند، جدای از رأی سفارشی، به زنان کاندیدا شده نیز رأی دادند تا جایگاه بالای جدول منتخبان مردم بوشهر به زنان برسد.

نفس پیروزی زنان در انتخابات جای امیدواری دارد، اما با نگاهی به زنان راه یافته به شورا متوجه می‌شویم که همانند مجلس هفتم، نیمی از زنان راه یافته، دیدگاههایی سنتی در خصوص حقوق زنان دارند و چه بسا همین موضع به چالشی عمیق برای حقوق زنان تبدیل گردد.

منبع: خلیج فارس