به گزارش ایسنا؛ رضا تویسرکان منش ، با بیان اینکه اعتیاد و اختلال مصرف مواد مخدر جزو آسیب‌های اجتماعی بسیار مهم در دنیا و کشور است که سالانه آسیب‌های زیادی را از جنبه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی به کشورهای دنیا و همچنین ایران وارد می‌کند، گفت: به همین دلیل است که سازمان ملل متحد بخش مستقل و ویژه‌ای تحت عنوان دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل را تشکیل داده که هماهنگی مقابله با مصرف و تولید مواد را برعهده دارد. 

 

افزایش میزان مصرف مواد مخدر در جهان

بیش از ۵ درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله دنیا مواد مصرف می‌کنند

 

وی در ادامه با اشاره به ارائه گزارشی از آمارهای ارائه شده از سوی سازمان ملل در خصوص مصرف مواد مخدر در جهان بیان کرد: آخرین آماری که دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل در سال ۲۰۲۰ در قالب پنج گزارش مستقل ارائه داده نشان می‌دهد که میزان و درصد مصرف مواد در دنیا رو به افزایش است، به طوریکه در سال ۲۰۰۹، ۲۱۰ میلیون نفر (معادل ۴.۸ درصد) جمعیت ۱۵ تا ۶۴ ساله دنیا مواد مصرف می‌کردند که این رقم در سال ۲۰۱۸ به ۲۶۹ میلیون نفر (یعنی معادل ۵.۳ درصد جمعیت دنیا در فاصله سنی ۱۵ تا ۶۴ سال) افزایش یافت و این نشان‌دهنده رشد بسیار زیاد مصرف مواد در دنیا بوده است.

 

مصرف مواد با اختلال مصرف چه فرقی دارد؟

 

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر با بیان اینکه میان مصرف مواد و اختلال مصرف تفاوت وجود دارد، اظهار کرد: مصرف‌کننده مواد افرادی هستند که به هردلیلی (تفننی یا آزمایشی و یا به صورت موردی) موادی را طی هفته یا سال استفاده می‌کنند، اما به طور مستمر مصرف‌کننده نیستند و در صورت کنار گذاشتن مواد دچار علائم ترک و وابستگی و تحمل نخواهند شد، اما اختلال مصرف مواد به کسانی می‌گویند که مصرف‌کننده مستمر هستند و در صورت کنار گذاشتن ماده، دچار علائم جسمی و روحی می‌شوند که آزاردهنده است، لذا وابسته به مصرف‌اند.

تویسرکان‌منش اظهار کرد: از ۲۶۹ میلیون نفری که در دنیا دچار مصرف مواد هستند، حدود ۳۵.۶ میلیون نفر (معادل ۰.۷ درصد جمعیت جهان) معتادند، یعنی دچار اختلال مصرف مواد هستند.

 

دسترسی سخت زنان معتاد به خدمات درمان اعتیاد

 

وی با اشاره به نمای کلی وضعیت درمان اعتیاد در دنیا یادآور شد: در دنیا از هر ۸ نفری که نیازمند خدمات درمانی هستند فقط یک نفر به درمان دسترسی دارد؛ در بین زنان این آمار بدتر است؛ گرچه در دنیا از هر سه نفر مصرف‌کننده یک نفر زن هستند، اما از هر ۵ نفر تحت درمان، یک نفر زن هستند و این نشان می‌دهد که دسترسی زنان در دنیا به خدمات درمانی سخت‌تر و کمتر است.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره پاسخ به این سوال که چرا زنان نسبت به مردان کمتر تحت درمان اعتیاد قرار می‌گیرند، گفت: مردانی که معتاد هستند نسبت به زنان کمتر در معرض اتهام و ننگ اجتماعی هستند و برای زنان این موضوع به مراتب دشوارتر است، لذا مراجعه و تمایل به درمان برایشان کمتر است، ضمن اینکه دسترسی زنان نیز کمتر است. 

وی ادامه داد: تعداد بسیار زیادی مراکز تحت درمان برای مردان وجود دارد، اما تعداد مراکز برای زنان به مراتب کمتر است، البته شروع به راه‌اندازی مراکزی برای زنان کرده‌ایم اما اغلب استان‌ها مرکز ویژه بانوان ندارند. اما دسترسی به مراکز برای مردان بیشتر است و این موضوع در کل دنیا گسترده است و نشان می‌دهد که به نوعی تبعیض جنسیتی در بحث درمان و کاهش آسیب نیز برای زنان وجود دارد. 

 

وجود ۱۱ میلیون معتاد تزریقی در دنیا

 

تویسرکان‌منش در ادامه به وضعیت معتادان تزریقی اشاره کرد و گفت: حدود ۱۱ میلیون نفر در دنیا معتاد تزریقی وجود دارد که نیمی از آن‌ها دچار هپاتیت نوع C هستند و حدود ۱.۴ میلیون نفر از آنها نیز دارای ویروس اچ آی وی هستند.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر در ادامه به الگوی مصرف مواد در جهان اشاره کرد و گفت: بیشترین میزان موادی که در دنیا مصرف می‌شود ترکیبات کانابیس است که به عنوان ماری‌جوانا، حشیش، گل، گراس، بنگ و علف است؛ با اختلاف بسیار زیاد، از ۲۶۹ میلیون نفری که در دنیا دچار مصرف مواد هستند، ۱۹۲ میلیون نفر ترکیبات کانابیس یا حشیش، ۵۸ میلیون نفر ترکیبات افیون‌ها و ۲۷ میلیون‌نفر آمفتامین‌ها (شیشه) را مصرف می‌کنند و بعد از آن ترکیبات اکس و کوکایین است.

به گفته وی و براساس آمارها، در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ میزان قاچاق و تولید آمفتامین در دنیا چهار برابر شده است و هشداری در زمینه الگوی تولید و الگوی مصرف از مواد سنتی به سمت مواد صنعتی وجود دارد.

 

افزایش مصرف مواد محرک روانگردان در دنیا 

 

تویسرکان‌منش با بیان اینکه مواد به دو گروه کلی مخدر و یا محرک‌ها و روانگردان‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند، اظهار کرد: مصرف مواد محرک روانگردان در دنیا در حال افزایش است، براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی UNODC، هشت درصد از افرادی که شروع به مصرف مواد روانگردان می‌کنند، دچار وابستگی و اختلال مصرف می‌شوند.

 

وقوع ۵۸۵ هزار مرگ بر اثر مصرف مواد

 

بنابر اظهارات مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر و براساس آخرین آمار (سال ۲۰۱۷) مصرف مواد معادل ۵۸۵ هزار مرگ را در دنیا ایجاد کرده است که براساس محاسبات، سالهای عمر از دست رفته بر اثر مصرف مواد در دنیا معادل ۴۲ میلیون دالی خواهد بود.‌

 

 بیش از ۶۰ درصد مواد مخدر مصرفی در ایران هرویین و تریاک هستند

 

وی در ادامه به ارائه آمارهایی از وضعیت مصرف مواد در ایران پرداخت و با اشاره به آخرین مطالعه شیوع‌شناسی انجام شده که مربوط به سال ۱۳۹۴ (با جمعیت بیش از ۶۰ هزار نفر) است، گفت: بر اساس مطالعات انجام شده در کشور، بالاترین مصرف مواد در کشور مواد افیونی است که با اختلاف بسیار زیاد تریاک رده اول را به خود اختصاص داده است. بیش از ۶۰ درصد نوع مصرف در ایران مواد افیونی مانند هرویین و تریاک هستند، در رده‌های بعد آمفتامین‌ها یا ترکیبات شیشه و سپس حشیش و سایر مواد روانگردان قرار دارند.

 

نگرانی از تغییر الگوی مصرف به حشیش و شیشه بدنبال شیوع کرونا

 

وی ادامه داد: گرچه بررسی‌های موردی نشان می‌دهد که به تدریج تغییری در الگوی مصرف مواد در حال رخ دادن است و نگرانی‌های اخیری که وجود دارد این است که عمدتا الگوی مصرف مواد به سمت مواد صنعتی و روانگردان مانند حشیش و شیشه است که دلایل این موضوع متعدد است، اما یکی از دلایل آن ناشی از شیوع ویروس کرونا است؛ زیرا کرونا ترانزیت مواد را با دشواری مواجه کرد و تولید مواد صنعتی در یک کشور ساده‌تر است، بنابراین با دسترسی مواد اولیه و پیش‌سازها و با فرآیندهای نسبتا ساده شیمیایی می‌توان مواد را در محل تولید کرد. همچنین به دلیل تغییر الگوی سنتی که اتفاق می‌افتد تمایل جوانان بیشتر به سمت مواد روانگردان صنعتی است اما در مجموع هنوز با اختلاف زیاد بیشترین ماده‌ای که در کشور مورد سوء مصرف قرار می‌گیرد به ترتیب تریاک و ترکیبات افیونی، شیشه و حشیش است.  

 

هشدار نسبت به مصرف مواد در جمعیتی با سنین پایین‌تر

 

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: در الگوی سابقی که در کشور وجود داشت، افراد ۴۵ تا ۶۵ ساله‌ها میزان مصرف بیشتری داشتند اما بررسی‌هایی که در حال انجام است، نگرانی را به سمت مصرف مواد در جمعیتی با سن پایین‌تر به ویژه در مورد مواد صنعتی و روانگردان مانند حشیش و شیشه نشان می‌دهد، اما اکنون آمارهای کلی نشان می‌دهد که گروه‌های سنی بالای ۴۵ سال بیشترین مصرف را دارند.

 

سرعت و رشد بروز اعتیاد و مصرف مواد مخدر در زنان 

بیش از ۲۴ درصد مصرف کنندگان مواد مخدر جدای از همسرانشان زندگی می کنند

 

تویسرکان‌منش در بخش دیگری از این گفت‌وگو و با بیان اینکه مردان به مراتب بیشتر از زنان دچار اختلال مصرف مواد هستند، گفت: در مطالعه‌ای که انجام شده بیش از ۹۱ درصد معتادان را مردان تشکیل می‌دانند و در مطالعه‌ای دیگر کمتر از ۶ درصد از جمعیت معتادان را زنان تشکیل می‌دادند، اما به نظر اتفاق دیگری که رخ می‌دهد این است که سرعت یا رشد بروز اعتیاد و مصرف مواد در زنان به ویژه در سنین پایین‌تر بیشتر از مردان است.

وی در ادامه با بیان اینکه در خانواده‌هایی که دچار آسیب‌هایی مانند طلاق (یا بدون طلاق و به صورت جداگانه زندگی می‌کنند)، میزان شیوع مصرف مواد بیشتر است، گفت: در مطالعه‌ای که انجام شده بود بیشتر از ۲۴ درصد از مصرف‌کنندگان مواد افرادی بودند که گرچه متاهل بودند اما با یکدیگر زندگی نمی‌کردند.

 

وضعیت اعتیاد و مواد مصرفی پولدارها

 

تویسرکان‌منش در ادامه درباره وضعیت اعتیاد بین کارگران نیز اظهار کرد: در بین کارگران نیز شیوع بیشتری نسبت به جمعیت عمومی گزارش شده است که همه آنها عمدتا تریاک مصرف می‌کنند.

وی در ادامه نیز بیان کرد: آمارهای کلی نشان می‌دهد که میزان شیوع اعتیاد در کسانی که سطح تحصیلات پایین‌تر و سطح کاری پایین‌تری از نظر اشتغال و کار دارند و دچار آسیب‌های اجتماعی بیشتری هستند، بیشتر است، اما در افرادی که سطح تحصیلات یا رفاه اجتماعی بیشتری دارند، الگوی مصرف متفاوت است؛ در افراد به اصطلاح (پولدار جامعه) الگوی مصرف بیشتر به سمت مصرف‌های تفننی و یا استفاده از کوکائین، حشیش و گاهی مواد روانگردان مانند شیشه و آمفتامین است اما در اقشار ضعیف‌تر الگوی خطرناک مصرف مانند اعتیاد تزریقی و استفاده از هروئین و تریاک بیشتر است.

مدیرکل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر در بخش دیگری از این گفت‌وگو به ارائه دیگر آمارهای داخلی پرداخت و گفت: براساس مطالعه‌ انجام شده در سال ۹۱ تخمین زده می‌شود که یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر در کشور معتاد هستند. مطالعه انجام شده در سال ۹۴ میزان معتادان را بیش از ۲ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر از جمیعت ۱۵ تا ۶۴ سال کشور نشان می‌داد که به طور میانگین ۴.۳ درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال در آن سال تلقی می‌شد؛ البته همه این اعداد تخمینی است و یافتن میزان شیوع و بروز اعتیاد بسیار کار دشواری است.