اتحادخبر-سانازدانشگر: علی دهقان پیشکسوت شروه خوانی، مداح اهل بیت و تعزیه خوان دشتستانی در گفتگو با اتحادخبر به حس و حال شروه خوانی، مشوقان خود، تفاوت شروه خوانی و فایزخوانی، شروه خوانان پیشکسوت، جوانان شروه خوان، سبک فایز خوانی و شروه خوانی، مرحوم فردوس و کربلایی کرم کوهستانی، ظلم صدا و سیما به شروه خوانان دشتستانی و... می پردازد که شما را به ماحصل این گفتگو دعوت می کنیم.

علی دهقان پیشکسوت شروه خوانی ساکن شهر برازجان است و متولد روستای خوش مکان در سال 1351 است و  از سال 69 تا به اکنون در زمینه شروه خوانی فعالیت دارد.

سه دهه فعالیت در شروه خوانی
پیشکسوت شروه خوان دشتستانی به شروع فعالیت های خود می می پردازد و می گوید: از پنجم دبستان که قاری مدرسه بودم و در مسابقات مدارس توحید و راهنمایی عمار یاسر خوش مکان می رفتم. از سال 63 شروع کردم که ابتدا قاری قرآن بودم. از سال 69 شروع به شروه خوانی کردم که استاد من مرحوم فردوس بود و سپس کنار آقای گنجی و قاسمی که پیشکسوتان استان بودند آموزش دیدم.

مشوقان اصلی
علی دهقان با اشاره به مشوقان خود در شروه خوانی می گوید: مشوقان من در این زمینه مرحوم زنده یاد حاج محمد فردوس و آقای گنجی، قاسمی، مرحوم حاج حسین مختاری که در دبستان معلم من بودند که البته این استعداد در وجود خانوادگی ما بوده است که عموها، برادران و پسرعموها که در خانواده نزدیک به 16 مداح داریم.

حس عجیب شروه خوانی
این پیشکسوت به حس و حال شروه خوانی اشاره ای دارد و می گوید: فایز برگرفته از نهاد هر شخصی است که باید دید خود شخص چگونه باشد و به چه شکل با ادبیات بتواند حرف بزند. من ذاتا همیشه با اشعار، ادبیات و شاعرهای دشتستان همنشین بوده ام. با مرحوم کل کرم کوهستانی روحش شاد می نشستم. حال با آقای قاسمی، امینی و خدابیامرزد مرحوم فرج الله کمالی می نشستم. خواندن شروه ذاتا در وجود ما خانوادگی  است. وقتی می خوانم حس عجیبی نسبت به شروه دارم و این حس بسیار شدید است. الان بعد از مرحوم محمد فردوس ماندگار که الان شروه می خوانند من، آقای گنجی، آقای انگالی هستیم که شروه می خوانیم.

تفاوت  بین شروه خوانی و فایزخوانی
علی دهقان به تفاوت بین شروه خوانی و فایزخوانی می پردازد و می گوید: فایز لحن، نطق و حتی خواننده آن فرق می کند؛ ما فایز خوان نیستیم ما شروه خوان هستیم. ما مرثیه سرا هستیم. فایز خوانی برای ما خیلی سخت است. الان تنها فایز خوان ما در استان آقای رضا قاسمی است بقیه همه شروه خوان و مرثیه خوان هستند. ما مصیبت خوان هستیم. اشعار فایز عاشقانه و کوتاه است مثل اشعار ناظم، واصف، ناصح، همگی  شاعرهای نامی دشتستان بودند ولی شروه بر گرفته از فایز و مصیبت است که شروه خوانی  می شود.

شروه خوان باید اشعار را بشناسد که کدام اشعار از آن شروه است و کدام اشعار از آن فایز است ولی متاسفانه الان خیلی داریم که اشعار فایز را بر می دارند و شروه می خوانند. به علت کم سابقه و نداشتن آشنایی و ضعف در ادبیات است.

مداحی و تعزیه خوانی از دیگر فعالیت های هنری پیشکسوت دشتستانی
مداح اهل بیت به دیگر فعالیت های هنری اش اشاره ای دارد و می گوید: از سال 64 در هیئت اباعبدالله الحسین روستای خوش مکان به مدت شش سال و 20 سال در هیئت سیدالشهدای روستای چاه خانی و پنج سال نیز در خشت و کنارتخته فقط نقش زینب خوانده ام. من تعزیه خوان هستم. از سال 70 تا الان در مراسم های رسمی ترحیم هم می خوانم.

فایز تنها یک سبک دارد و آن هم فایز دشتستانی است/ شروه خوانان دشتستانی سبک های خاص خود را دارند
علی دهقان به سبک فایزخوانی و شروه خوانی اشاره ای دارد و می گوید: در دشتستان هر کسی سبک خاصی برای خود دارد به طور مثال مرحوم علی کربلایی حسین، مرحوم هدایت الله کمالی و تقریبا می توان گفت سبک مرحوم  فردوس یا سبک آقای قاسمی این ها سبک خاصی برای خودشان دارند. خواندن فایز هر کس سبک مخصوص خود دارد که بعضی ها اداخوانی می کنند. فایز یک سبک بیشتر ندارد که فایز دشتستانی است ولی شروه چرا مرثیه سرایی، نوحه گویی، سرور، مصیبت خوانی، بیت داریم که بین بیت و سرور تفاوت زیادی است. بیتی داریم که مخصوص عزاداری و بیتی داریم که مخصوص مراسم شادی است. فایز یک سبک بیشتر نداریم.

فایزخوانان پیشکسوت دشتستان
شروه خوان دشتستانی به پیشکسوتان فازخوانی و شروه خوانی در دشتستان می پردازد و می گوید: فایز خوان پیشکسوت دشتستان مرحوم هدایت الله کمالی، رضا قاسمی، فردوس، ناصربرنا، مرحوم دهقان، مرحوم علی کربلایی حسین بهبهانی هستند. من، آقای گنجی، آقای انگالی، حاج یدالله ایران نژاد که بعنوان قاری و مرثیه خوان هستند؛ ما شروه خوان هستیم. بعد از مرحوم فردوس ما فایز خوان نداریم.

هیچکس مرحوم فردوس نمی شود
علی دهقان در ادامه می گوید: از مرحوم فردوس تقلید می کنم؛ زیباترین و بهترین است. هیچکس فردوس نمی شود. فردوس آه از نهاد هر کس بلند می کند. بهتر از سبک فردوس وجود ندارد. به همین دلیل من از مرحوم حاج محمد فردوس که انسانی بزرگ و فرحیخته بود و بسیار مظلوم بود و یک انسان پاک نهاد بود. بعد از او در کنار آقای گنجی آموختم.

جوانان شروه خوان دشتستانی
وی در خصوص جوانان شروه خوان دشتستانی می گوید: آقای مجتبی امیری، روح الله امیری، محمد حسن آبیار، جهانگیرچهره آفرین، علی کرم شهنه، حیدر احمدی، محسن سناسیری جوان هایی که الحمدالله خوب می خوانند و آینده خوبی دارند. در برازجان که در نوپا ها که از سال 90 به بعد آقای محمد حسن آبیار خوب می خواند و بهتر هم می شود. آقای آبیار شروه خوان خوبی می شود و خوب هم اداها و گرده ها را خوب می گیرد.

شروه خوانان همدوره ما
علی دهقان در خصوص شروه خوانان  همدوره های خود می گوید: هم دوره های حقیر آقای انگالی، الله کرم مهدویان و حمزه قائدی از اهرم، آقای حسن صفری از خورموج، مرحوم ابراهیم دلیر از سعدآباد و بعدها آقای حسن صداقت که ابتدای سال 90 آمد. کربلایی سهراب انگالی، حاج یدالله ایران نژاد از نسل هایی بودند که پا به پا از دهه 69 به 70 بالا آمدیم. قشرهای جدید مثل آبیار، مجتبی امیری، در سعدآباد الله کرم مهدویان و ابراهیم دلیر و کرامت قنبری و آقای صداقت در قشرهای جدید هستند. در شروه خوان های جدید از همه بهتر آقای آبیار و مجتبی امیری را می پسندم.

سه فرق بزرگ بین فایزخوانی،شروه خوانی و مصیبت
این پیشکسوت در ادامه تفاوت بین فایزخوانی جدید و قدیم فایز خوانی می پردازد و می گوید: فایزخوانی یک سبکی است که قدیم و جدید ندارد. فایز یک سبک است و اشعار یکی است. بعضی از کسانی که شاعر هستند اشعار فایز را دست کاری می کنند ولی شعر فایز تغییر نمی کند. فایز سبک است. آن چیزی که هدایت کمالی و آقای قاسمی می خواند و آن اشعاری که ناصر برنا، مرحوم علی بهبهانی و علی کربلایی حسین در آبپخش خوانده است. فایز ذاتا یک نوای کوتاهی است و مثل شروه نیست که کشیده باشد. ما شروه خوان داریم که صدای بسیار خوبی دارد ولی آشنایی با فایز و شروه و مصیبت ندارد. بین فایزخوانی و شروه خوانی و مصیبت سه فرق بسیار بزرگ است. اولین فرق آن این است که یک شروه خوان اشعار را بشناسد. آمیخته فایز و مصیبت شروه می شود.

کم بودن خواننده باعث شد افراد به سمت شروه خوانی بروند/ فایزخوان در استان ما نادر است
علی دهقان  به دلیلی که فایز خوانی به سمت مصیبت خوانی رفته است  می پردازد و می گوید: علت آن این است که ما بیشتر شروه خوان بوده ایم نه فایز خوان مثل مرحوم محمد فردوس، شهسوار گنجی، سهراب انگالی، الله کرم مهدویان، حقیر، حمزه قائدی، پولاد اسماعیلی ما شروه خوان بوده ایم نه فایزخوان. آقای قاسمی فایزخوان بوده است. فایز خوان در استان ما نادر است. مرحوم محمد فردوس قاری بود، مصیبت خوان و شروه خوان بود ولی رضا قاسمی فایزخوان بود. علت اینکه سوق داده شد به سمت شروه متاسفانه کم بودن خواننده است. هدایت کمالی خدا رحمتش کند. علی کربلایی حسین و ناصر برنا رحمت خدا رفتند. رضا قاسمی امروز 75 ساله است و متاسفانه نفس آن یاری نمی دهد. به همین دلیل فایز افول کرده است و الان شروه خوان هایی که هستند از بنده تا بقیه ما فایز خوان نیستیم و نمی توانیم بخوانیم. هر کسی مدعی فایز خوانی است بگویید مدعی نباشید نمی توانند فایز بخوانند. فایزخوانی سخت است. نواها را ببینید با سبک امروز بسیار فرق می کند. الان در برازجان تنها فایزخوان ما رضا قاسمی است و غیر از او کسی را نداریم.

آینده خوب جوانان شروه خوان در دشتستان / در حال حاضر فایزخوانی ضعیف است
وی در ادامه به آینده فایزخوانی و شروه خوانی در دشتستان می پردازد و می گوید: در حال حاضر فایز خوانی بسیار ضعیف است ولی در شروه خوانی افرادی مثل مجتبی امیری، آبیار و... رشد می کنند و بالا می آیند ولی در فایز خوانی نه؛ چون فایزخوانی سبک خاص دارد.

دوست دارم فایز در دشتستان نمیرد
پیشکسوت شروه خوانی در دشتستان با اشاره به فعالیت گروه های هنری می گوید: در حال حاضر در  برازجان گروه نوای فایز دشتستانی است که گروهی از اهالی دشتستان و استان است. وقتی نام ترویج می آید باید آداب هنر آن هم بیاید. بنابراین این ترویج نمی شود و تشویق می شود. این تبلیغ می شود. در دشتستان نداریم. در کانون مداحان نیز متاسفانه چیزی از فایز نبود ولی دلم می خواهد که فایز در دشتستان نمیرد. گاهی تمرینات کوچکی برای خودم می کنم ولی متاسفانه نه حنجره ام و نه علم ادبیات 35 سال به من اجازه نمی دهد که فایز بخوانم؛ چون فایز خیلی سخت است. دهه 30،40 و 50 تا اواسط 60 فقط فایز خوان بود.

مرحوم فردوس با نوای بصره عراقی در زمان غم و اندوه به برازجان آمد
وی ادامه می دهد: نوای شروه از زمانی که مرحوم فردوس از آبادان به اینجا آمدند این نوای بصره عراقی را که فردوس به دشتستان آورد. مرحوم فردوس این نوا را در اینجا رواج داد. آقای گنجی راننده لودر بود و من هم جوانی بودم که قرآن می خواندم و در مسابقات استان و شهرستان صاحب امتیاز بودیم و بعنوان قاری به مشهد و تهران می رفتیم ولی متاسفانه مرحوم فردوس زمانی  آمد که ایام شهدا بود. ایام آه، غم و اندوه آمد.  برای اولین کسی که مرحوم فردوس در استان بوشهر  استارت شروه و قرآن را زد شهید مزارعی در مسجد حاج محمدحسن بود. فردوس فایزخوان نبود که به ما فایزخوانی را به ما یاد دهد بلکه شروه خوان مصیبت خوان و قاری بود.

کل کرم کوهستانی بهترین دو بیت سرای دشتستان
علی دهقان به علاقه اش به دو بیت سرای دشتستانی اشاره ای دارد و می گوید: زیباترین، بهترین دو بیت سرا از نظر من کربلایی کرم کوهستانی بود. مرا بگرفته پیری سخت در بر/ توان رفته مرا از پای تا سر/ جوانی گلشن عمرست کوهی/ هزار افسوس ناید بار دیگر... 

بهتر از مرحوم کل کرم شاعری در دشتستان نمی آید و نخواهد آمد.

ظلم صدا و سیمای استان به شروه خوانان دشتستانی
پیشکسوت دشتستانی با انتقاد از مسئولان صدا و سیمای استان در خصوص فایزخوانی و شروه خوانی  می گوید: صدا و سیما بسیار در دشتستان  ضعیف بوده است؛ به ما ظلم می شود. آیا تا حالا آقای الله کرم مهدویان را در صدا و سیما دیده اید؟ سهراب انگالی را دیده اید؟ حقیر که علی دهقان باشم دیده اید؟ به نظر من مثل اینکه دشتستان جزو صدا و سیمای استان نیست. متاسفانه هر شب از دیگر نقاط استان در برنامه صدا و سیما می آورند و آشنابازی می شود.

به عنوان پیشکسوت مشوق جوانان هستم
علی دهقان به عنوان یک پیشکسوت خطاب به جوانان علاقه مند به شروه خوانی می گوید: کسانی که اهل خواندن هستند به صحنه  بیایند و شروع به خواندن کنند ما مشوق آن ها می شویم. من وقت می گذارم که در کنارم باشند و یاد بگیرند. ادا نگیرند، اداخوانی نکنند. از پیشکسوتان و بزرگان شروه دشتستان استفاده کنند. ما هم می رویم همانطور که فردوس رفت. متاسفانه نشد آنی که ما می خواهیم از او بگیریم. هدایت الله کمالی که می توانست مدرس خوبی در فایز خوانی باشد مرد. چه کسی می خواست پیگیری کند؟ کانون مداحان یا اداره فرهنگ و ارشاداسلامی یا سازمان تبلیغات؟  تا الان یکی از ما نخواسته که تدریس کنیم. من هنوز بیمه نیستم. ما هر چه داریم از خودمان مایه گذاشتیم.

صحبت پایانی

وی در پایان به نقش رسانه در زنده نگه داشتن فایزخوانی و شروه خوانی اشاره دارد و می گوید: بهترین پایگاه خبری مان نه در دشتستان بلکه در استان اتحادجنوب است و از اینکه این رسانه به فرهنگ و هنر توجه دارد سپاسگزار هستیم.