محمد کریمی نژاد:

دیابت یکى از شایع‌ترین بیمارى‌هاى مزمنى است که بشر را گرفتار کرده است.در سال ۲۰۰۳ تعداد مبتلایان به بیماری دیابت در سراسر جهان ۱۹۴ میلیون نفر تخمین زده مى‌شد. پیش بینى مى‌شود که این رقم تا پایان سال ۲۰۲۵ در نتیجه طولانى شدن عمر مفید افراد، سبک زندگى بى‌حرکت و غیرفعال و تغییر الگوهاى رژیم غذایى به ۳۳۳ میلیون نفر برسد.

چهاردهم نوامبر، سالگرد تولد "فردریک بانتینگ" کاشف انسولین، اولین بار در سال 1991با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF)  و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.

روز جهانی وهفته ملی دیابت 1399 :
 شعار روز جهانی دیابت 2020(1399)

پرستاران در دنیای دیابت تغییر ایجاد می کنند  (Diabetes: Nurses Make the Difference)

دیابت چیست؟

هنگامی‌که گلوکز یا قند وارد جریان خون می‌شود، مقدار مناسبی انسولین توسط پانکراس (لوزالمعده) آزاد می‌شود که قند خون را کنترل می‌کند. در افراد دیابتی این سیستم کار نمی‌کند، در نتیجه باعث افزایش قند خون شده و به آن هایپرگلایسمی می‌گویند. هایپرگلایسمی یا افزایش قند خون، در ابتدا در قند خون پس از صرف غذا بروز می‌کند و با پیشرفت بیماری، در قند خون ناشتا نیز خود را نشان می‌دهد.
انواع دیابت
دیابت بر اساس معیارهای انجمن دیابت آمریکا به چهار گروه طبقه‌بندی می‌شود که در هر گروه از این بیماری عوامل خطر متعددی وجود دارد. نوع چهارم دیابت به تازگی توسط انجمن دیابت آمریکا به انواع دیابت اضافه شده است.

دیابت نوع 1

دیابت نوع یک ناشی از تخریب سلول‌های بتا پانکراس می‌باشد و معمولاً منجر به نقص کامل در ترشح انسولین در تمام طول عمر فرد می‌شود. در ایران تنها 11% از کل بیماران دیابتی را بیماران دیابت نوع 1 تشکیل می‌دهند.

بیشتر افراد درگیر با این بیماری کمتر از 20 سال سن دارند اما این بیماری ممکن است در هر سنی بروز پیدا کند. بیشتر افراد مبتلا به این نوع دیابت نیاز به تزریق انسولین جهت کنترل بیماری خود دارند.

دیابت نوع 2

دیابت نوع دو معمولاً با پیش‌زمینه مقاومت انسولینی در فرد همراه است. با افزایش سن امکان ابتلا به این بیماری بیشتر می‌شود و بیشتر در افراد بالای 30 سال ایجاد می‌شود. 90-85% بیماران دیابتی مبتلا به این نوع دیابت هستند. چاقی و کم‌تحرکی نقش بسیار مهمی در ابتلا به این بیماری دارند.
محققان به طور کامل علت اینکه چرا بعضی افراد مبتلا به دیابت بارداری و نوع 2 شده و عده ای دیگر به این بیماری مبتلا نمی‌شوند را نمی‌دانند؛ اما  برخی عوامل به طور مشهودی باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 می‌شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

دیابت بارداری

دیابت بارداری یا GDM، دیابت تشخیص داده‌شده در زمان بارداری می‌باشد. این نوع عارضه به‌طور ناگهانی ممکن است در خانم‌های باردار بروز کند. در صورت عدم کنترل، خطر سقط جنین وجود دارد و عوارض جبران‌ناپذیری را ممکن است برای فرد ایجاد کند. زنان باردار مبتلا، پس از زایمان بیشتر در معرض خطر ابتلا به نوع 2 این بیماری هستند.

سایر انواع دیابت

دیابت ناشی از نقص‌های ژنتیکی در عملکرد سلول‌های پانکراس (سلول بتا) یا فعالیت انسولین، بیماری‌های اختلال ترشح اگزوکرین پانکراس مانند فیبروز سیستیک و یا دیابت القا شده ناشی از مصرف برخی داروها مانند ایدز می‌باشد که نیاز به مطالعات بیشتری بر این نوع دیابت است.


علائم بیماری دیابت

این بیماری می‌تواند همراه با علائم و نشانه‌هایی باشد که شناخت این نشانه‌ها قبل از انجام آزمایش کار راحت‌تری است. ازجمله این علائم مشترک در بین انواع دیابت می‌توان موارد زیر را نام برد:
•    افزایش احساس تشنگی
•    افرایش احساس گرسنگی
•    خشکی دهان
•    تکرر ادرار یا عفونت ادراری
•    کاهش وزن غیرقابل‌توجیه
•    خستگی و ضعف غیرقابل‌توجیه
•    تاری دید
•    سردرد

شیوع دیابت

ســازمان بهداشــت جهــانی (WHO) دیابــت را شایع‌ترین بیماری غدد در جهان می‌داند کـه سـالانه موجـب وقـوع 4 میلیـون مــرگ در جهــان مــی‌شــود. طبــق گــزارش ســازمان بهداشت جهـانی و فدراسیون جهـانی دیابـت، درحالی‌که تعـداد بیمـاران دیـابتی در سـال 2000 مـیلادی کمتـر از 200 میلیون نفر بوده است، این رقم در سال 2015 به بـیش از 382 میلیون نفر رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سـال 2025 بـیش از 300 میلیون بیمار دیابتی در دنیا وجود داشته باشـد و تـا سـال 2035 این تعداد به رقم 592 میلیون نفر برسد!
از هر 20 ایرانـی یـک نفـر بـه دیابـت مبتلاسـت و نیمی از این تعداد اطلاعی از بیماری خود ندارند. هـر 10 ثانیـه یک نفر در جهـان بـه دلیـل عـدم آگـاهی از دیابـت و روش کنترل آن، جان خود را از دست می‌دهد. همچنین هـر 30 ثانیـه یـک نفر در جهان به علت عدم آگـاهی از دیابـت و روش کنتـرل آن، پای خود را از دست می‌دهد!

کنترل و درمان بیماری دیابت

شواهد زیادی نشان می‌دهد که تغییرات سبک زندگی می‌تواند به پیشگیری و کنترل این بیماری مرموز و وحشتناک کمک کند. ازجمله این تغییرات، رسیدن به وزن مناسب، انجام فعالیت بدنی متوسط و داشتن یک رژیم غذایی متعادل است.
کاهش وزن منجر به بهبود مقاومت به انسولین و کاهش فشارخون می‌شود. فعالیت بدنی نیز علاوه بر کاهش وزن، منجر به کاهش فشارخون، کاهش سرعت استراحت قلبی و افزایش حساسیت به انسولین می‌گردد.
از طرف دیگر، برنامه غذایی متعادل و مغذی در کاهش ریسک فاکتورهای بیماری‌های قلبی عروقی مؤثر و برای سلامتی ضروری است. البته برخی از انواع دیابت در موارد حادتر نیاز به دارودرمانی از جمله مصرف داروهای کنترل قند خون و یا تزریق انسولین می‌شود.
 به عنوان نکته پایانی می توان گفت همیشه پیشگیری بهتر از درمان بوده است. بهتر است عوامل خطر این غول وحشتناک را در نظر گرفته و از ابتلا به آن پیشگیری کنیم.

محمد کریمی نژاد
مشاور تغذیه و رژیم درمانی