ازدواج نیز بهاری دارد و آن، زمانی است که انسان در اوج بلوغ جسمانی قرار دارد. اگر ازدواج در این دوران انجام گیرد آثار گران¬بها و مفیدی را در پی خواهد داشت و محصول چنین ازدواجی فرزندان شاداب و بانشاط خواهد بود.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «هیچ جوانی نیست که در ابتدای جوانی ازدواج کند مگر آن که ناله¬ی شیطان بلند می شود: " ای وای، ای وای، دو سوم دین خود را از من حفظ کرد". پس این بنده باید تقوای الهی را در یک¬سوم باقی¬مانده پیشه سازد.»1

گاه در روایات، تعبیرات و تشبیهات معنا داری برای اهتمام ورزیدن به ازدواج در دوران جوانی، وارد شده است که سخت قابل دقت است. از جمله امام هشتم(ع) فرمود: «جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد و گفت: "ای محمد! پروردگارت سلام می رساند و می فرماید: دوشیزگان همچون میوه¬ی درخت اند. هرگاه میوه رسید، چاره ای جز چیدن آن نیست وگرنه خورشید آن را فاسد می کند و باد رنگ آن را دگرگون می سازد؛ و به¬حقیقت دوشیزگان هرگاه دریابند آن چه را زنان دریافته اند، دوایی جز شوهر برای آنان نیست وگرنه ترس فتنه بر آن¬ها می رود." سپس پیامبر اکرم(ص) بر منبر رفت و مردم جمع شدند و آن چه را خداوند عزیز و جلیل دستور داده بود اعلام نمود.»2

سهل¬گیری در امر ازدواج

یکی از معضلاتی که امروزه در کنار ازدواج قد علم کرده، تجملات و رسم و رسومات نامناسب است: مهریه¬ی سنگین، جهیزیه¬ی کمرشکن، جشن عروسی مفصل همراه با رقابت¬های ناروا و اسراف فراوان، توقعات بیش از حد مانند داشتن کار با درآمد زیاد، خانه¬ی آن چنانی، ماشین و. ...

اسلام در این بخش سفارشاتی دارد که می تواند گره¬گشا باشد. پیامبر اکرم(ص) درباره¬ی مهریه می فرماید: «بهترین زنان امت من، زنانی هستند که مهریه¬ی کمتر و سیمای نیکوتری داشته باشند.»3

و درباره¬ی شرایط خواستگار و این که حتماً لازم نیست داماد و یا پدر او از ثروتمندان باشند، فرمود: « هرگاه خواستگاری [برای دختر شما] نزد شما آمد که دین و امانت¬داری وی رضایت¬بخش بود، پس [دختر خود را] به او تزویج نمایید. در غیر این صورت، فتنه و فساد در زمین پیدا می شود.»4

خواستگاری

خواسته ها و سلیقه های افراد در تمام امور مختلف است، از این رو تکیه کردن بر خواسته های فردی اشخاص در هر امری از جمله ازدواج، کار را دچار مشکل می کند. برای حل معضل انتخاب در ازدواج، خوب است انسان نگاهی به راه¬نمایی¬های معصومین(ع) داشته باشد.

ما در این جا به برخی از ویژگی¬های شوهر خوب از دیدگاه معصومین(ع) اشاره می کنیم.

1. خوش اخلاق باشد.

حسین بشار می گوید: «به امام هفتم نامه نوشتم که یکی از بستگان من دخترم را خواستگاری نموده است، ولی خلقش بد است. حضرت فرمود: اگر بداخلاق است با او وصلت نکن.»5

2. با تقوا باشد.

مردی نزد امام حسن مجتبی(ع) آمد تا درباره¬ی ازدواج دخترش، با او مشورت کند. حضرت به او فرمود: «دخترت را به مرد باتقوا تزویج کن؛ زیرا اگر دخترت را دوست بدارد او را گرامی می دارد و اگر او را دوست نداشته باشد، به او ستم روا نمی دارد.»6

3. اهل شراب نباشد.

امام هشتم(ع) فرمود: «بر تو باد که از تزویج [دختر خویش] با شراب¬خوار دوری کنی. پس اگر او را به تزویج شراب¬خوار درآوردی، گویا وی را به کار خلاف عفت سوق داده¬ای.»7

واضح است که ازدواج با شارب الخمر، علاوه بر دردسرهایی که دارد و رنج¬هایی که بر همسرش تحمیل خواهد کرد، نسلی غیرصالح و حتی غیرسالم را نیز در پی خواهد داشت. در یک گزارش آمده است: «به طور کلی هشتاد درصد اشخاص ناقص الخلقه و معلول، محصول شب اول ژانویه است؛ زیرا در این شب، مسیحیان عید بزرگی دارند. به عیش و نوش پرداخته و بیش از حد متعارف مشروب¬خواری و عیاشی می کنند، به حدی که مریض می شوند.»8

4. اهل گناه نباشد.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «کسی که دخترش را به شخص فاسق تزویج نماید، هر روز بر او هزار لعنت نازل می گردد.»9

بعد از ازدواج

1. پرهیز از ستم و خشونت

پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «هر کس به صورت زنش سیلی بزند، خداوند عزیز و جلیل، به آتشبان جهنّم دستور می دهد تا در آتش جهنّم هفتاد سیلی بر صورت او بزند.»10

زن نیز مانند مرد به حفظ شخصیت خویش علاقه¬مند است و از تحقیر و توهین رنجیده¬خاطر می شود؛ مخصوصاً اگر توهین، به¬صورت آزار بدنی باشد که سخت مورد نکوهش قرار گرفته است و عذاب آخرتی دردناکی را در پی خواهد داشت.

زن دارای روحیه ای حساس و لطیف است و اِعمال خشونت با او، قبل از هر چیز سبب جریحه¬دار شدن روحیه اش می شود. اگر چه ممکن است در بسیاری از موارد در مقابل رفتار بد و خشن مرد عکس العملی نشان ندهد و حتی اعتراض هم نکند، ولی آثار این رفتار به¬صورت عقده های نهفته در می آید و به انحاء مختلف از جمله بدرفتاری و خشونت با فرزندان، بروز می کند.

البته گاهی بدزبانی برخی خانم¬ها در آزار آنان توسط شوهر نقش دارد. گویند زنی مرتب توسط شوهر آزار می دید. و کتک می خورد. برای جلوگیری از این مسئله به دعانویس مراجعه کرد و از او خواست دعایی برای جلوگیری از آزار شوهر بنویسد. دعانویس متوجه شد که زن، آدم زبان¬داری است و همین زبان، او را چنین گرفتار نموده است. لذا قلوه¬سنگی به او داد و گفت: «هرگاه دعوا شروع شد، این سنگ را در دهان خویش می گذاری و گزندی به تو نمی رسد.» اتفاقاً روزی دعوا از طرف شوهر شروع شد: او منتظر جواب زن بود ولی جوابی نیامد؛ چرا که قلوه¬سنگ مانع جواب دادن همسر او شده بود. دعوا بدون کتک¬کاری خاتمه یافت و زن به قصد تشکر، نزد دعانویس رفت. دعانویس گفت: «دعایی در کار نبود، من فقط جلوی زبان تو را بستم.»

زبان، ما را عدوی خانه¬زاد است زبان، بسیار سر بر باد داده است

2. آراستگی و پاکیزگی ظاهر

امام باقر(ع) فرمود: «همان گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنان¬شان ببینند، زنان نیز دوست می دارند که در مردان¬شان زینت و آراستگی را ببینند.»11

رعایت نظافت در همه جا و برای همه کس لازم است. انسان موظف است بدن و لباسش را همیشه، مخصوصاً در محیط خانه تمیز نگه دارد.

پاکیزگی، آراستگی و زیبایی اختصاص به زن ندارد. مرد نیز باید به آراستگی خویش، اهمیت دهد.

البته اکثر مردها به زینت و آراستگی در خارج از منزل مقیدند ولی در منزل و نزد همسر، به این مسئله توجّه ندارند.

«حسن بن جهم» می گوید: «حضرت امام رضا(ع) را دیدم که خضاب کرده بود. عرض کردم: خضاب کرده¬اید؟ فرمود: بله. مرتب بودن و آراستگی [ظاهر] باعث عفّت زنان می شود. به واسطه¬ی نامرتبی و مهیا نبودن مردان است که زنان، عفت خویش را از دست می دهند. سپس فرمود: آیا دوست داری همسرت را نامرتب [و ژولیده] ببینی؟ گفتم: نه. فرمود: همسرت نیز مانند تو است [و دوست دارد مرتب و آراسته باشی]»12

همان حضرت در سخن دیگری فرمود: «زنان بنی اسرائیل بدان جهت از طریق عفّت خارج شدند که مردان¬شان به مرتب بودن و زیبایی مقید نبودند.»13

3. شریک شادی ها و غم ها

امام صادق(ع) فرمود: «هر میوه ای که عموم مردم از آن استفاده می برند به عیالش بخوراند و در روزهای عیدی که دارند، طعام آنان را افزایش دهد و چیزهایی برای آنان فراهم کند که در روزهای دیگر فراهم نمی کرده است.»14

کارهای روزمرّه آن قدر مردم – و به¬خصوص مردان - را گرفتار کرده است کمتر فرصت همنشینی با خانواده پیش می¬آید. در ساعاتی هم که با خانواده به¬سر می برند، تلفن¬های کاری و غیر کاری، برنامه¬های تلویزیون و سرگرم شدن با تلفن همراه بین آنان و خانواده فاصله ایجاد می کند.

حدّاقل می¬توانیم در اعیاد و جشن¬ها، مثل ایام ولادت پیشوایان معصوم(ع)? و حتی تعطیلات، شادی¬ها را از خیابان¬ها و حسینیه ها و... به درون خانه انتقال دهیم. این کار با کمترین بودجه میسّر است.

دوستی می گفت: «من برنامه دارم شب¬های عید یا ولادت معصومان(ع)، مقداری شیرینی تهیه کرده، آن گاه از بچّه ها سؤال می کنم: امشب چه عیدی است... و یا ولادت کدام¬یک از پیشوایان است؟ مختصر اطلاعاتی درباره¬ی آن عید و یا آن امام ارائه می شود و داستان جذّابی مربوط به آن مناسبت بیان می گردد، آن گاه شیرینی صرف می شود. این برنامه هم باعث نشاط و شادی فرزندان می شود و هم اطلاعاتی را کسب می کنند و هم به جای داستان¬های گرفته شده از بیگانگان، مغز و فکر بچه را با داستان واقعی از امام معصوم(ع) پر کرده ایم.»

کمک کردن در کار خانه

فاطمه¬ی زهرا(س)? فرمود: «بهترین شما کسی است که در برخورد با مردم نرم تر و مهربان تر است؛ و [ارزشمندترین مردم کسانی هستند که] با همسران¬شان کریمانه تر برخورد کنند.»15

هرچند کارهای داخل منزل معمولاً به عهده¬ی زن¬ها است، ولی باید توجه داشت که اداره¬ی یک منزل کار آسانی نیست.

یک بانوی خانه¬دار اگر شبانه¬روز هم تلاش کند، باز هم مقداری از کارها باقی می ماند؛ مخصوصاً در مواقع غیرعادی مانند مهمان داری، بیماری یکی از اعضای خانه و.... خوب است گاهی شوهران، آستین همت را بالا بزنند و به¬جای فرمان و دستور، در برخی کارها مشارکت کنند، چرا که خانه ستاد فرماندهی نیست بلکه کانون صفا و محبت و محل همکاری و اشتراک است. هرگز این فکر را به ذهن راه ندهند که اگر در منزل کار کنیم، از ابهت و جلال¬مان کاسته می شود؛ بر عکس، اگر مردی در کارهای خانه همکاری کند، نزد همسرش با صفا و نزد دیگران دل¬سوز و مهربان قلمداد می شود.16

پیامبر اکرم(ص) ـ با آن همه عظمت ـ در منزل کار می کرد. از عایشه همسر پیغمبر(ص) نقل شده است که: «وقتی خلوت می شد، رسول خدا(ص) لباسش را می دوخت و کفشش را وصله می زد و مانند سایر مردها در منزل کار می کرد.»17

پیامبر اکرم(ص) بین علی(ع) و فاطمه(س)? تقسیم کار کرده بود؛ کارهای داخل منزل را فاطمه? و کارهای بیرون منزل را علی(ع) انجام می داد.18 با این حال، حضرت در کارهای منزل، فاطمه? را همراهی می کرد. گاه می دیدند که علی(ع) عدس پاک می کند و گاه بچه ها را نگه می داشت. چنان که در موردی فاطمه¬ی زهرا(س)? به پیامبر اکرم(ص) عرض کرد:

«ای رسول خدا هر دو دستم به علّت آرد کردن گندم با آسیاب دستی ورم کرده، با این حال دیشب مشغول آرد کردن گندم بودم و ابو الحسن (علی(ع)) حسن و حسین را نگه¬داری و حمل می کرد.»19

پی نوشت ها:

1. ما مِنْ شابٍّ تَزَوَّجَ فی حِداثَةِ سِنِّهِ اِلاّ عَجَّ شَیطانُهُ: یا وَیلَهْ، یا وَیلهْ! عَصَمَ مِنّی ثُلْثَی دینِهِ. فَلْیتَّقِ اللّه  الْعَبْدُ فِی الثُّلْثِ الْباقی؛ بحار الانوار، ج103، ص221؛ ر.ک: کنز العمّال، حدیث 44441.

2. بحار الانوار، ج16، ص223.

3. اَفْضَلُ نِساءِ اُمَّتی اَقَلُّهُنَّ مَهْرا وَاَحْسَنُهُنَّ وَجْها؛ میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص161.

4. اِذا خَطَبَ اِلَیکمْ رَجُلٌ فَرَضیتُمْ دینَهُ وَاَمانَتَهُ فَزَوِّجُوهُ وَ اِلاّ تَفْعَلُوهُ تَکنْ فِتْنَةً فِی الاَْرْضِ؛ همان، ج14، ص189.

 5. بحار الانوار، ج103، ص235.

6. زَوِّجْها مِنْ رَجُلٍ تَقی فَاِنَّهُ اِنْ اَحَبَّها اَکرَمَها و اِنْ اَبْغَضَها لَمْ یظْلِمْها؛ مکارم الاخلاق، ص204.

7. بحار الانوار، ج79، ص142.

8. دکتر غیاث¬الدین جزایری، اعجاز خوراکی¬ها، ص214.

9. مستدرک الوسایل، ج14، ص192.

10. فَاَی رَجُلٍ لَطَمَ اِمْرَأَتَهُ لَطْمَه اَمَرَ اللّه  عَزَّوَجَلَّ مالِک خازِنِ النّیرانِ فَیلْطَمُهُ عَلی حَرِّ وَجْهِهِ سَبْعینَ لَطْمَه فی نارِ جَهَنَّمَ؛ همان، ص250.

11. مکارم الاخلاق، ص80.

12. وسائل الشیعه، ج14، ص183.

13. النِساءُ یحْبِبْنَ اَنْ یرَینَ الرَّجُلَ فی مِثْلِ ما یحِبُّ الرَّجُلُ اَنْ یری فیهِ النّساءَ مِنَ الزّینَه؛ بحار الانوار، ج76، ص102.

14. وَلا تَکونُ فاکهَةٌ عامَّةٌ اِلاّ اَطْعَمَ عِیالَهُ مِنها وَلا یدَعُ اَنْ یکونَ لِلْعیدِ عِنْدَهُمْ فَضْلٌ فی الطَّعامِ وَاَنْ یسْنِی لَهُمْ فی ذلِک شَی ءٌ ما لَمْ یسْنِ لَهُمْ فی سائِرِ الاَیامِ؛ فیض کاشانی، محجّه البیضاء، ج3، ص70.

15. خیارُکمْ اَلْینُکمْ مُناکبَةً وَاَکرَمُهُمْ لِنِسائِهِمْ؛ کنز العمال، ج7، ص225؛ تاریخ بغداد، ج12، ص50؛ دلائل الامامه، ص7.

16. کنزل العمال، ج7، ص225؛ تاریخ بغداد، ج12، ص50.

17. ر.ک: بحار الانوار، ج16، ص227 ـ 230.

18. مستدرک الوسائل، ج13، ص48؛ بحار الانوار، ج43، ص81 و 31.

19. بحار الانوار، ج43، ص134 و 84 و 85.