حوریزاد قائدی:

ملخ صحرایی با نام علمی Schistocerca gregaria     یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آفات مهاجر می‌باشد. این آفت قدرت تغذیه بالایی دارد و می‌تواند از تمام قسمت‌های گیاه و تمام انواع پوشش‌های گیاهی تغذیه کند. ملخ صحرایی بومی کشور ما نیست و از طریق مرزهای دریایی به کشور وارد می‌شود به همین دلیل به آن ملخ دریایی نیز می‌گویند. موطن اصلی آن نواحی خشک و نیمه خشک کشورهای آفریقایی و برخی از کشورهای خاورمیانه و جنوب غربی آسیا است.

  سال‌ها  به نظر می‌رسید ملخ صحرایی دو گونه حشره متفاوت است. در سال 1921ملخ شناس روسی، به نام اواروف، اثبات کرد که این حشره، تنها یک گونه است که دارای استراتژی منحصر به فرد برای زنده ماندن در سخت‌ترین شرایط محیطی می‌باشد؛ به عبارت دیگر دارای حالت انفرادی و مهاجر است و هنگامی که در کانون‌های بومی خود با کمبود غذا روبرو می‌شود حالت طغیانی به خود می‌گیرد و به سمت نقاط دیگر حرکت می‌کند. تاکنون در منطقه خاورمیانه هفت بار طغیان و هجوم ملخ دریایی رخ داده است. وقتی ملخ صحرایی مرزهای قرنطینه را شکست و به منطقه جدید وارد شد؛ با توجه به قدرت بالای تخمریزی که قادر به گذاشتن ۳۰۰ تا۴۰۰ تخم می‌باشد و بقای تخم‌ها در کپسول تخم، نمی‌توان از افزایش جمعیت آن جلوگیری کرد. قدرت بالای پرواز این آفت سبب می‌شود که روزانه 200-250 کیلومتر را طی ‌کند و در صورت وزش باد موافق می‌تواند 500 تا 1000 کیلومتر پیشروی کند. در چنین مواقعی سمپاشی به عنوان راهکار کلیدی برای کم کردن جمعیت و کوچک کردن گروه‌ها و دسته‌ها می‌باشد در غیر این صورت اکوسیستم منطقه دچار آسیب جدی می‌شود.

این آفت آخرین بار ایران را در سال 1340 مورد حمله قرار داد که مناطق آلوده شامل استان‌های فارس، کرمان، خوزستان، شرق استان‌های خراسان، سیستان و بلوچستان، مرکزی، یزد، اصفهان، کاشان و بالاخره استان‌های غربی و شمال غربی به ویژه استان‌های کرمانشاه و آذربایجان بودند. قدرت تخریب این حشره آنقدر بالا است که در صورت عدم مقابله با آن به نابودی میلیون‌ها هکتار زمین کشاورزی و قحطی منجر می‌شود. خسارت این آفت در ایران به‌طور دقیق برآورد نشده ‌است. در آخرین حمله، سطح مبارزه علیه آن دو میلیون و 500 هزار هکتار بوده ‌است.

اواخر دی ماه سال 1397 سازمان خوار و بار کشاورزی ملل متحد (FAO)، به دلیل افزایش بارندگی‌ها در ایران و ایجاد شرایط آب و هوایی مساعد برای بروز آفات درباره حمله ملخ از شبه جزیره عربستان به سمت ایران هشدار داد و اوایل بهمن ماه همان سال ملخ‌ها به استان‌های جنوبی (هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمان، سیستان و بلوچستان و فارس) وارد شدند. در اواخر سال گذشته نیز ملخ‌ها دوباره در تعداد بیشتری نسبت به سال قبل به کشور برگشتند که کارشناسان دلیل آن‌را تغییر شرایط اقلیمی در کانون‌های دائمی آفت  و نیز در استان‌های جنوبی کشور (ناشی از بارندگی‌های زیاد) دانسته‌اند. طغیان‌ها و افزایش جمعیت‌ پی در پی ملخ صحرایی در یک منطقه، گسترش آفت را نشان می‌دهد. این طغیان‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که باران به اندازه کافی باریده باشد و منطقه برای تولید مثل مناسب باشد. خطرناک‌ترین مرحله تغذیه ملخ صحرایی مربوط به پوره‌های سن چهارم و پنجم و حشرات بالغ می‌باشد که هر ملخ می‌تواند تا سه برابر وزن خود در روز غذا بخورد. ملخ‌ها بعنوان آفات عمومي تلقي می‌شوند و مسئولیت كنترل آنها برعهده بخش دولتي می‌باشد.  عملیات کنترل در گذشته عمدتا بر اساس آفت‌کش‌های فسفره بود اما مواردی مانند افزایش مقاومت به حشره‌کش‌ها، افزایش هزینه‌ها و نگرانی در مورد باقی مانده سموم، باعث شد در سال‌های اخیر برای کنترل ملخ صحرایی از سم دلتامترین استفاده شود. استفاده از بیمارگرهای حشرات، ترکیبات تنظیم کننده‌ی رشد و نیز مواد بازدارنده‌ی تغذیه می‌توانند به عنوان عوامل کنترل این آفت، بیشتر مورد توجه قرار بگیرند. بهترین زمان برای کنترل ملخ، زمانی است که پوره‌ها در اولین سنین تغییر و پوست اندازی خود هستند، چون کنترل ملخ‌های بالغ عملا کاری ناممکن و هزینه بر خواهد بود. كارشناسان امر بر اساس مرحله زندگي، فاز، وسعت آلودگي، تعداد و تراكم آفت، عواملي نظير نزديكي جمعيت آفت به محصول، نوع محصول و اهميت آن، احتمال توليد مثل و افزايش جمعيت آفت تصمیم‌گیری نهايي برای مبارزه را انجام می‌دهند. به عنوان اصلی‌ترین و اساسی‌ترین روش، می‌توان پایش و ردیابی دقیق این حشره (در کشور مبداء و کشور مقصد) را ذکر کرد. برای رسیدن به این امر نیاز به نیروی انسانی و تجهیزات کامپیوتری و ماهواره‌ای می‌باشد. باید حرکت گروه‌ها و دسته‌ها در فواصل زمانی مختلف حداقل در یک دوره‌ی زمانی دو ساله بررسی گردد. دلایل تغییر فاز، وضعیت اکولوژیکی و ارتباط آنها با اندازه گروه‌ها و دسته‌ها بررسی شود. در این صورت نیاز به سمپاشی کمتر خواهد بود. خطرات زیست محیطی سموم کاهش می‌یابد و دستکاری کمتری در محیط زیست صورت می‌گیرد.

همکاری کشورهای حاشیه دریای سرخ و به ویژه عربستان سعودی در مبارزه مناسب با ملخ صحرایی و نیز ارسال و انتشار صحیح اطلاعات بر روی نقشه‌های سازمان فائو می‌تواند به برنامه‌ریزی و آمادگی بیشتر کشورهای منطقه برای مقابله و مبارزه با این آفت خطرناک کمک کند. در پایان لازم به ذکر است که این حشرات منبع غنی از مواد معدنی، پروتئینی و انواع ویتامین هستند و برای استفاده در صنعت دام، طیور و آبزیان مناسب می‌باشند.