عاشقا خَروب تو آمد كژي
همچو طفلان سوي كژ چون مي خزي
حضرت سليمان (ع) كه به ساختن مسجدالاقصي پرداخت، بنايي نهاد كه مانند كعبه پاك و مانند منا فرخنده بود. در ساختمان آن مسجد، شكوه و عظمتي ديده مي شد و آن بنا مانند ساختمان هاي ديگر بي روح نبود. به هنگام ساختن آن مسجد، هر سنگي كه از كوه مي شكستند، آشكارا مي گفت: اول مرا با خود ببريد.
جنيان و انسان ها در ساختن اين مسجد با حضرت سليمان همراهي كردند. وقتي آن بناي مقدس به پايان رسيد، سليمان هر بامداد، آنگاه از منزلش بيرون مي آمد، فروتنانه وارد مسجد اقصي مي شد و به هر گياه تازه اي كه در آن مي روييد مي گفت: نام خود را بگو و خاصيت خود را شرح ده و بگو كه چه نوع دارويي هستي؟ براي چه كساني مضري و براي چه كساني نافعي؟ پس هر گياهي نام و خاصيت خود را مي گفت و در مورد فوايد و مضراتش توضيح مي داد.
روزي حضرت سليمان ديد كه در گوشه اي از مسجد گياه تازه اي روييده است. آن گياه به قدري سبز و با طراوت بود كه توجه سليمان را به خود جلب كرد، آن گياه به سليمان سلام كرد، سليمان پاسخ سلام او را داد، سپس از او پرسيد: نامت چيست؟ گياه گفت: اي سلطان جهان، نام من خَروب است. سليمان پرسيد خاصيتت چيست؟ خَروب گفت: من در هر جا كه برويم آن مكان ويران مي شود.
سليمان در همان لحظه دريافت كه اجلش رسيده است و به زودي به سراي آخرت سفر خواهد كرد.
مسجد است آن دل كه چشمش ساجد است
يار بد خَروب هر جا مسجد است
يار بد چون رست در تو مهر او
هين ازو بگريز و كم كن گفت و گو
بركن از بيخش كه گر سر برزند
مر تو را و مسجدت را بركند
عاشقا خروب تو آمد كژي
همچو طفلان سوي كژ چون مي خزي
خويش مجرم دان و مجرم گو مترس
تا ندزدد از تو آن استاد درس
چون بگويي: جاهلم، تعليم ده
اين چنين انصاف از ناموس به
از پدر آموز اي روشن جبين
ربنا گفت و ظلمنا پيش ازين
استنتاج
حيات مادي دنيا بر چه اصلي استوار است؟
اصل بقا و جاودانگي؟ اصل فنا و ناپايداري؟
پاسخ اين پرسش از ديدگاه هاي مختلفي قابل بررسي و تحقيق است، ولي ديدگاهي كه بتواند با حكايت استنتاج ما قابل انطباق باشد، ديدگاهي است كه حيات مادي دنيا را بر اصل فنا و ناپايداري ترسيم نموده است. اين اصل را نه تنها تاريخ زندگي گذشتگان، بلكه محسوسات وملموسات زندگي روزمره ما نيز تجربه مي كند، مگر نه اين است كه مرگ و ميرهاي بعد از حيات، غيبت هاي بعد از ظهور، خرابي هاي بعد از آباداني و ... گوياي اين حقيقت است كه:
" كُلُ مَن عَلَيهَا فَان* وَيَبقَي وَجهَ ربك ذُوالجَلالِ وَ الاكرَامِ"
" تمام كساني كه روي آن ـ زمين ـ هستند فاني مي شوند، و تنها ذات ذوالجلال و گرامي پروردگارت باقي مي ماند."
" ... كُلُ شَيء هَالِكُ اِلَا وَجهَهُ..."
" همه چيز جز ذات پاك او فاني مي شود."
آيا معاني "فنا" و "هلاكت" در دو آيه فوق چيزي غير از درهم پاشيدن نظام معتدل زندگي مادي موجودات و مخلوقات جهان است؟!
قرآن براي اثبات اصل فنا پذيري و ناپايداري زندگي دنيا، تعبيرات و تشبيهات بسيار زيبا و گويايي دارد توجه كنيد:
1ـ دنيا محل زراعت است:
" ... مَن كََان يُرِيدُ حَرثَ الدُنيَا نُوتِهِ مِنهَا..."
" كسي كه كشت دنيا را مي طلبد از آن به او مي دهيم."
2ـ دنيا، متاع است
" ... ذَلِكَ مَتَاعُ الحَياةِ الدُنيَا..."
" اين ها سرمايه زندگي پست ـ مادي ـ هستند."
3ـ دنيا شكوفه است
" ... زَهرَةَ الحَيَاةِ الدُنيَا..."
" شكوفه هاي زندگي دنيا"
4ـ 5ـ 6ـ 7ـ 8ـ دنيا بازي، سرگرمي، تجمل پرستي، تفاخر و فزون طلبي است.
" اعلَمُوا اَنَمَا الحَيَاةُ الدُنيَا لَعِبُ و لَهوُ وَزِينَةُ و تَفَاخُرُ بَينَكُم و تَكَاثُرُ فِي الاَموَالِ وَ الاَولَادِ..."چ
" بدانيد زندگي دنيا تنها بازي و سرگرمي، و تجمل پرستي و تفاخر در ميان شما و افزون طلبي در اموال و فرزندان است."
موارد هشتگانه فوق، كه قرآن در وصف دنيا و زندگي دنيايي بيان نموده است، هر كدام به نوعي بيانگر معنا و مفهوم طبيعت ناپايدار و فناپذيري دنيا است. با توجه به مطالب فوق و انطباق آن با قسمت آخر اين حكايت در مورد گفتگوي حضرت سليمان و گياه خروب ، مولانا چنين نتيجه مي گيرد: دل سالك زماني به قداست مسجد باقي مي ماند كه جسمش اطاعت او كند و بذر گياهان هوس را در دامن آن مسجد نپاشد؛ چرا كه گياهان هرزه همچون دوستان فاسدي هستند كه در هر سرايي برويند، آن جا را به مخروبه اي تبديل مي سازند. پس اي سالك، با تلاش و تهذيب و تاديب نفس، ريشه هاي اين گياه را از سراي دل بركن و خود را از آفات آن مصون فرما.