مختارِ فیاض:
مَثَل ها، عموماً داستان های شنیدنی و زیبایی دارند؛ داستان هایی که ریشه و پیشینه ی شکل گیریِ این امثال را به قرون اولیه و یا حتی پیش از اسلام  ارجاع می دهند. خوشبختانه تعدادی از پژوهشگران معاصر از جمله صادق هدایت، علامه دهخدا، احمد شاملو، انجوی شیرازی، امیرقلی امینی و حسن ذوالفقاری، پژوهش های شایسته ای در این زمینه انجام داده اند که بسیار بجاست هم به منظور شناخت بیشتر فضل و فرهنگ پیشینیانمان و هم بخاطرِ استفاده ی بموقع از این کلامِ ارزشمند و نهایتاً ایجاد انبساطِ خاطر، (خصوصا در این روزها و شبهایی که مجبوریم با شرایطی ویژه، اوقاتمان را در خانه سپری کنیم) به مطالعه و مرورِ آنها بپردازیم. حتما تا کنون همه ی ما  به کرّات شنیده ایم که شخصی در مقامِ سرزنش و نکوهشِ شخصِ دیگر، به جای گفتن اینکه:" تو داری اشتباه می کنی و راهِ رسیدن به موفقیت را گم کرده ای!" از مَثَلِ "سوراخ دعا را گُم کرده ای" استفاده می کند. مَثَل، مَثَلِ ارزشمند و زیبایی است؛ اما قطعاً زمانی گویایی، زیبایی و ارزشِ آن مُضاعف می شود که داستانِ شکل گیری اش را هم متوجّه شویم. ظاهراً داستانِ این مَثَل هم،  به سال هایِ دیر و دور می رسد؛ چرا که "مولانا" در قرنِ هفتم هجری نیز آن را در مثنویِ معنویِ خود بدین سیاق، نقل کرده است:
آن یکی در وقت استنجا بگفت/
که مرا با بویِ جنّت دار جُفت/
گفت شخصی:خوب وِرد آورده‌ای/
لیک سوراخِ دُعا گُم کرده‌ای/

تعدادی از بزرگان حوزه ی ادبیات عامه و امثال، خصوصاً شادروان علامه دهخدا و دکتر ذوالفقاری  داستانِ این مَثَل را  هر چند مختصر، در آثارِ خود آورده اند و لیکن من ترجیح می دهم که مبتنی بر مثنوی مولانا، که بسیار واضح به آن پرداخته و نتیجه ای اخلاقی و عرفانی نیز از آن گرفته است، اندکی بیشتر به داستان شکل گیریِ آن  برایِ استحضارِ علاقه مندان بپردازم:
"گویند شخصی، پس از قضای حاجت و بهنگامِ طهارت گرفتن،  به جای خواندن دعای ویژه‌ی این موضع، یعنی این دُعا: "خدایا کثافات جسمی را از خودم پاک کردم، تو هم پلیدی معنوی را از من پاک گردان"، به‌اشتباه، دعای شستن بینی بهنگامِ وضو را می‌خواند :"خدایا من بینیِ جسمی‌ام را می‌شویم، تو هم بینی روحی‌ام را پاک بگردان تا بوی بهشت را استشمام کنم."
در این هنگام شخصِ دیگری که صدایِ او را از مُستراح می شنید، به او گفت: دعا را خوب می‌‌خوانی، اما حیف که سوراخِ دعا را گُم کرده‌ای!

گفت شخصی، خوب وِرد آورده ای/
لیک سوراخِ دُعا گُم کرده ای

فروردین ماه نود و نه