اتحادخبر: اجرای موسیقی آن هم توسط خانم ها معمولا مشکلات زیادی به همراه دارد. این محدودیت برای ساز نی انبان همواره بیشتر بوده است. اما زهرا زیارتی نوجوان سنت شکنی کرده و اولین بانوی دشتستانی است که ساز نی انبان را حرفه ای می نوازد. او تابستان همین امسال موفق شد در المپیاد دانش آموزی کشور به مقام دوم دست یابد...
اتحادجنوب - مهشید شهنه مطلق: اجرای موسیقی آن هم توسط خانم ها معمولا محدودیت ها و مشکلات زیادی به همراه دارد. این محدودیت برای ساز نی انبان همواره بیشتر بوده است.
اما زهرا زیارتی نوجوان سنت شکنی کرده و اولین بانوی دشتستانی است که ساز نی انبان را حرفه ای می نوازد. او بعد از چند سال آموزش و تمرین در تابستان همین امسال موفق شد در المپیاد دانش آموزی کشور به مقام دوم دست یابد. همه آنچه گفته شد بهانه ای شد تا این هنرمند تلاش گر، پرکار و سخت کوش عرصه موسیقی محلی را به دفتر اتحاد جنوب دعوت نموده و با او به گفت و گو بنشینیم.
*لطفا خودتان را برای مخاطبان ما معرفی کنید.
_ زهرا زیارتی، 18 ساله، متولد برازجان و هنرمند هستم که در سال سال آخر رشته ریاضی تحصیل می کنم. در موسیقی رشته نی انبان، عود، فلوت عربی و فلوت كليدی کار می کنم.
*اولین باری که به سمت موسیقی و نی انبان کشیده شدی چه زمانی و توسط چه کسی بود؟
_ من دوران دبستان به آهنگ هایی که نی انبان داشت، علاقه داشتم چون آدم شادی بودم و همیشه وقتی آهنگ گوش می دادم خودم را در حال نی انبان زدن تصور می کردم و تصور نی انبان زدن هم من را به وجد می آورد و همیشه به دوستانم می گفتم که من بالاخره یک روز نی انبان را یاد می گیرم. حدودا دو سه سال بعد ما رفتیم بوشهر و هنوز به نی انبان علاقه داشتم. اتفاقی در شبکه اجتماعی اینستاگرام سرگرم بودم و یک فیلم از خانم و آقایی را دیدم که در کنار همدیگر نی انبان می زدند و تعجب کردم که خانم هم نی انبان می زند و سریع فیلم را به پدرم نشان دادم و گفتم کسی که به این خانم آموزش داده، بوشهری است بعد به پدرم گفتم می خواهم بروم و آموزش ببینم. باوجود اینکه آن زمان هنوز فرهنگش جا نیفتاده بود که یک دختر نی انبان بزند، پدرم بدون هیچ مخالفتی شماره کسی که نی انبان را آموزش می داد در اینستاگرام برداشت و با آن تماس گرفت و برای من کلاس گرفت. اولین کسی که حامی من بود و باعث شد نی انبان را یاد بگیرم، پدرم بود.
بعد از آن پنج سال پیش به واسطه استادم اصغر جاشویی در بوشهر نی انبان را شروع کردم و تا الان در حال ادامه دادن هستم.
* درباره ساز و سبکتان توضیح دهید.
_ نی انبان ساز اصیل جنوبی و یک ساز بومی است که بیشتر در استان بوشهر به آن توجه شده است و بعد از آن بندرعباس و شهرهای دیگر. نی انبان را بیشتر به عنوان ساز شاد می شناسند و در مجالس شاد از آن استفاده می شود ولی در مجالس غم خیلی زیاد استفاده نمی شود. نی انبان سبک های مختلف دارد و مردم بیشتر با سبک بندری آن آشنا هستند.
* چرا این ساز را انتخاب کرده اید؟
- به این دلیل که علاقه داشتم و همیشه به خاص بودن فکر می کردم و دوست داشتم خاص باشم. در واقع اول علاقه بود و بعد دوست داشتم سازی را انتخاب کنم که کسی زیاد سمتش نمی رود و هرچقدر سازت خاص تر باشد، پیشرفت بیشتری داری. اول به علاقه ام فکر کردم و بعد اینکه دوست داشتم فرد خاصی باشم در بوشهر و بعد در کشور، که اینطور هم شد با وجود اینکه مشکلات زیادی در این پنج سال داشتم یک مدت به دلیل اینکه کنسرت ها را لغو کرده بودند می خواستم نی انبان را کنار بگذارم و پیش خودم فکر می کردم که این ساز پیشرفتی ندارد و کسی دیگر در آن پیشرفت نمی کند به همین دلیل نی انبان را کنار گذاشتم و ساز دیگری بنام ساز فلوت کلیدی را شروع کردم و تصمیم گرفتم که این ساز را شروع کنم ببینم چه می شود ولی دیدم که نی انبان بیشتر باعث پیشرفتم شد و بعد سازهای دیگر. کم کم فرهنگ نی انبان در بوشهر جا افتاد و بعد که فیلم هایم در فضای مجازی پخش شد دخترهای زیادی سمت نی انبان آمدند و کم کم فرهنگ تغییر می کرد و قبول می کردند که دختر هم می تواند این ساز را بزند و فرق نمی کند که زن بزند یا مرد. دختران زیادی بعد از من برای آموزش نی انبان اقدام کردند ولی به دلیل سختی هایی که دارد و بعضی ها به خاطر شرایط خانواده بین راه ول کردند اما من سعی کردم تا اینجا ادامه دهم.
* زمانی که وارد عرصه موسیقی نی انبان شدید چند نفر از خانم ها در استان بوشهر در این عرصه بودند؟
- در مجموع با خودم می شدند چهار نفر. ساناز یوسفی اولین نفری بود که ساز نی انبان را شروع کرد، دومین نفر المیرا پیراسته و بعد از ان اگر اشتباه نکنم لیانا شریفیان و در اخر من شروع کردم. اما مطمئن نیستم در مورد این آمار
*لیانا شریفیان چطور؟
- آن زمان لیانا هنوز هنرش را نشان نداده بود و بعد از من فیلم هایش پخش شده بود. به دلیل اینکه پدر لیانا نوازنده نی انبان است احتمال دارد که از کودکی نی انبان را به دخترش آموزش داده باشد اما هنوز هنرش را نشان نداده بود.
* در حال حاضر چه تعداد در عرصه موسیقی نی انبان فعالیت می کنند؟
-دخترهای زیادی سمت نی انبان آمدند در بوشهر ولی آموزش نی انبان در برازجان تازه راه افتاده است ولی در بوشهر زیاد فعالیت می کنند. اما به دلیل سختی وسط راه ول می کنند یا به دلیل خانواده. اما تا به الان با خودم فقط هفت نفر هستیم که به صورت جدی ادامه می دهیم و سه نفرمان حرفه ای هستیم.
* اولین خانمی که در برازجان ساز نی انبان را کار کرد شما بودید؟
- بله. در استان بوشهر من اولین نفری بودم که به صورت عمومی اجرا کردم.
* اولین اجرای عمومیتان کجا بود؟
- اولین اجرای عمومی ام پارک شورا با حضور فرماندار و استاندار بوشهر بود که خیلی استقبال شد. اولین دختری بودم که به صورت آزاد توانستم اجرا کنم روز بوشهر سال 95.
بعد از یک سال به من پیشنهاد کاری شد که در نتیجه این پیشنهاد تصمیم گرفتم یک گروه تشکیل دهم و برای اولین بار گروه محلی نی انبان بانوان تشکیل شد. برای تشکیل این گروه نوازنده ها را گردهم آوردیم و آهنگ های اصیل بوشهری را کار کردیم و یک گروه پنج نفره با یک خواننده زن در اردیبهشت ماه سال 96 تشکیل دادیم و برای اولین بار در کشور و در بوشهر کنسرت محلی بانوان را اجرا کردیم.
آن روز استقبال و حمایت مردم آنقدر زیاد بود که همه بلیط ها فروش رفت و ما مجبور شدیم دو سانس در یک روز اجرا کنیم و مردم به ناچار روی زمین نشسته بودند.
* اسم گروهتان چه بود؟ آیا گروهتان را ثبت کردید؟
- گروه طاره، بله در ارشاد ثبت کردیم.
* باتوجه به علاقه مندی که مردم به ساز نی انبان دارند چرا کنسرت های بیشتری را اجرا نکردید؟
- نوازنده هر سازی آرزویش این است که هنرش را در بین مردم بگذارد و مردم از هنرش لذت ببرند. متاسفانه با محدودیت هایی که برای ساز نی انبان در استان بوشهر وجود دارد، خیلی سخت مجوز برای اجرای کنسرت بانوان می دهند. اردیبهشت ماه دوسال پیش برای اجرای یک کنسرت مجوز گرفته بودیم اما یکباره ارشاد مجوز را لغو کرد و اجازه اجرای کنسرت را ندادند.
_ بعد از فستیوالی که در بوشهر برگزار شد ارشاد برای مجوز دادن به کنسرت بانوان سخت گیری می کند و از آن موقع کنسرت بانوان به خصوص نی انبان به تعداد کم در بوشهر اجرا شد ولی در شیراز و تهران به نی انبان خیلی توجه می شود و راحت مجوز می دهند.
* به این فکر کرده اید که بتوانید با گروهتان طاره که ثبت کرده اید اجراهای ملی و فرا ملی داشته باشید؟
- بله صد در صد، گروهمان تصمیم داشت برای جشنواره فجر آماده شود اما به دلیل محدودیت هایی که ایجاد شد، این هدف محقق نشد. بعضی مواقع فکر می کردیم که برای تقویت رزومه گروه باید در یک فستیوال خارجی شرکت کنیم اما متاسفانه اسپانسری وجود نداشت که ما را حمایت کند چون از اینکه مردم حمایت نکنند و ارشاد مجوز ندهد، می ترسیدند.
_ یکبار اجرا داشتیم و بلیط ها همه فروش رفته بود اما موقع اجرا به دلیل اینکه خواننده زن بود به ما اجازه اجرا ندادند و ما مجبور شدیم کنسرت را با خواننده مرد برگزار کنیم. مامورهای ارشاد بالا ایستاده بودند و نظارت می کردند که ما کار اشتباهی انجام ندهیم.
* محدودیت هایی که در استان بوشهر است شاید در استان های دیگر نباشد، به این فکر نکردید که بتوانید با گروهتان کنسرت های دیگری در شیراز یا تهران اجرا کنید؟
_ اتفافا گروه ما با یک موسسه در شیراز قرارداد بسته و قرار است فروردین در آنجا کنسرت اجرا کنیم و پیشنهادی هم از تهران داشتیم که ان شاالله تابستان سال آینده در آنجا اجرا می کنیم.
* در عرصه موسیقی نی انبان که مشغول هستید چه موفقیت های هنری داشتید؟
_ من از سالی که شروع کردم باتوجه به پشتکاری که داشتم خیلی زود نی انبان را یاد گرفتم و به من پیشنهاد شد که کنسرت یا اجراهای ارگانی داشته باشم. هرسال پنج یا شش اجرا به صورت رسمی، ارگانی و عمومی داشتم، بیشتر اجراهای رسمی و ارگانی داشتم. شرایط شرکت در جشنواره پیش نیامد و فقط در مسابقه دانش آموزی کشوری توانستم مقام دوم را کسب کنم اما به دلیل شرایط درس و کنکور شرکت در جشنواره را برای بعد از کنکور محول کردم.
* جشنواره دانش آموزی که رفتید کی و کجا برگزار شد و به چه صورت بود؟
_ پارسال مرحله کشوری را در 27 مرداد ماه رفتیم و من و دوستم تنها نوازندگان نی انبان خانمی بودیم که از بوشهر رفتیم، خانم عاطفه ناصحی که مقام سوم را آورد، هر دو برای اولین بار به مسابقات کشوری تهران رفتیم. آنجا از همه سازها بود مثل تار، عود، سازهای محلی، سازهای کلاسیک غربی و آنجا فقط ما دو نفر برای ساز نی انبان بودیم. مسابقه برگزار شد و قطعه هایمان را باتوجه به کم و کسری ها و بی توجه هایی که به سازمان شد، اجرا کردیم و من مقام دوم و دوستم مقام سوم را کسب کردیم. برایم تجربه ای شد که چنین جاهایی نروم چون داوری بسیار ضعیفی داشت و خود داورها با ساز نی انبان آشنایی نداشتند و نتوانستند داوری خوبی کنند. متاسفانه ما با سرپرستی رفتیم که هیچ آشنایی با ساز من نداشت و برای اجرا بسیار اذیت شدم.
* سبک موسیقی مورد علاقه تان چیست؟
_ بر خلاف ساز نی انبان که یک ساز بومی و شاد است به آهنگ های سنتی بسیار علاقه دارم و عود که یک ساز ایرانی است، می زنم. سعی کردم با عود ساز آهنگ سنتی ایرانی کار کنم و در کنار نی انبان با وجود تفاوت هایی که باهم دارند سعی کرده ام تمرکزم را روی ساز عود بگذارم که یک ساز ایرانی است.
* برنامه ات برای آینده در مورد موسیقی نی انبان چیست و چه هدفی داری؟
- اول اینکه امسال بعد از کنکورم تصمیم دارم دوباره به صورت خیلی جدی موسیقی را ادامه دهم و به هدفم برسم، امسال به دلیل کنکور از فعالیتم کمتر شده اماهنوز با گروه هستم و در حال تمرین کردن هستیم.
* برای چه رشته ای در کنکور در حال آماده شدن هستی؟
- رشته ریاضی
*تناسبی بین رشته ریاضی، هنر و موسیقی است؟
- بله، همان ریتم و بازی با آنها که در واقع همان بازی با ریاضی است. ریتم با اعداد بازی می کند پس ریاضی و هنر به هم مرتبط هستند.
* در دانشگاه قصد دارید رشته های هنری مثل موسیقی ادامه دهید یا اینکه به رشته های زیر مجموعه ریاضی بپردازید؟
- زیر مجموعه ریاضی را می خواهم ادامه دهم. اول این تصمیم را داشتم که کنکور هنر بدم و به صورت تخصصی در دانشگاه موسیقی را ادامه دهم اما به دلیل وضع هنر در ایران که هیچ درآمدی ندارد تصمیم گرفتم که شغل اصلی ام را داشته باشم و در کنارش موسیقی را هم ادامه دهم.
* الگوی شما در موسیقی چه کسی است؟
- اولین نفر استادم بود که من را با این ساز آشنا کرد بنام اصغر جاشویی. برای ساز نمی شود یک نفر را الگوی خودت قرار دهی و از او تقلید کنی زیرا موسیقی خیلی فراگیر و گسترده است. در موسیقی نمی شود به یک نفر اکتفا کرد، باید اول راه رفتن را یاد بگیری و بعد که به یک مرحله رسیدی خودت باتوجه به الگوها شروع به آهنگ سازی کنی و سبک خودت را ایجاد کنی.
* چند نفر از بهترین های نی انبان را نام ببرید.
- محسن شریفیان، علی ریاضی، کریم ادریس پور، محمدرضا خدری.
* چه اتفاقی شما را خیلی خوشحال و چه اتفاقی غمگینت می کند؟
- آرزویم این است که کنسرت بگذارم و مردم را شاد کنم و خوشحالی مردم خوشحالم می کند. ارزوی من و بچه های گروه این است که یک روز بدون دغدغه بتوانیم اجرا کنیم و فقط مخصوص به بانوان نباشد و عموم مردم بتوانند در کنسرت شرکت کنند. این طرز فکر باید کنار رود که بانوان فقط برای بانوان اجرا کنند و کنسرت بانوان هم برای اجرا کلی محدودیت دارند نه فیلم باید گرفته شود و نه صدایی ضبط شود زیرا اگر فیلمی گرفته شود گروه ممنوع کار می شود.
* اگر بخواهید نگاه حرفه ای به هنرتان داشته باشید که منبع درآمد برای شما باشد، این امکان برای شما وجود ندارد که در عروسی ها قسمت خاص خانم ها اجرا کنید؟
- قبل از اینکه گروه تشکیل دهم در مجالس می رفتم و نی انبان می زدم و بعضی مواقع منبع درآمدی بود، شاید اگر ادامه می دادم خیلی بهتر بود اما زمانی که گروه تشکیل می دهی به دلیل اینکه اسمت در اداره فرهنگ و ارشاد ثبت می شود اگر فیلمی از اجرا پخش شود و نشان بدهد که آن مراسم زیر نظر ارشاد نبوده، قطعا رزومه بدی برای گروهمان ثبت می شود، به همین دلیل بعد از تشکیل گروه سعی کردم که در مجالس شاد کار نکنم.
*گروه های موسیقی از آقایان که در مراسم ها اجرا می کنند مجوز دارند؟
- نه مجوز ندارند ولی آنها آزاد هستند بخاطر اینکه اسمشان در ارشاد ثبت نیست و راحت اجرا می کنند. بعضی از گروه ها برای آقایان هستند که هم می توانند در کنسرت ها اجرا کنند و هم در مجالس.
* ساز نی انبان را آنقدر حرفه ای یاد گرفته اید که بتوانید تدریس کنید؟
- من همیشه می گویم که خودم را در حد یک استاد نمی بینم ولی باتوجه به چیزهایی که یاد گرفته ام می توانم به افراد مبتدی آموزش دهم. پیشنهاد کاری به من شد اما خودم نخواستم که بروم و این توانایی را در خودم می بینم.
بوشهر نسبت به برازجان خیلی تغییر کرده است. آن زمان که من آموزش را شروع کرده بودم مردم تعجب می کردند که یک دختر نی انبان بزند اما وقتی استادم فیلم نی انبان زدن من را در اینستاگرام گذاشت مردم خیلی استقبال کردند. کم کم گذشت و استادم من را در کنسرت ها آورد و من به عنوان هنرجو اجرا می کردم که ایراد نگیرند و مشاهده کردیم که کم کم این دید در حال عوض شدن است که یک دختر هم می تواند نی انبان بزند. بعد به برازجان آمدیم، ولی آموزشگاه برازجان سال اول که کنسرت برگزار کرد ترس داشتند که دختر را برای اجرا روی سِن بیاورند به دلیل اینکه محدودیت ها در برازجان بیشتر از بوشهر بود. سال دوم تصمیم گرفتند که من را برای اولین بار در برازجان برای اجرا ببرند که همان سال وقتی روی سن رفتم و نی انبان را باد کردم مردم شروع کردند به جیغ و تشویق. هم برایشان جالب بود و هم اینکه می دیدند یک دختر نی انبان می زند شاد شده بودند وقتی اجرایم را تمام کردم کلی سوال از من سوال پرسیدند که چه زمان شروع کردی، استادت چه کسی بوده و ... همان روز من دو سانس اجرا کردم، استقبالی که پارسال کنسرت داشت باعث شد که کنسرت فقط برای ساز نی انبان بگذارند و از من خواستند که در هر سه سانس اجرا کنم و این نشان دهنده این بود که مردم برازجان از اینکه یک دختر نی انبان می زند لذت می برند و بیشتر خوشحال می شوند تا زمانی که یک مرد نی انبان می زند و پارسال هم سه سانس در برازجان اجرا شد.
* اجرای پارسال را زیر نظر کجا انجام دادید؟
- زیر نظر آموزشگاه چکاوک مجموعه فرید رفعت نژاد انجام دادیم.
* آرزو و رویایی در عرصه موسیقی و هنر دارید؟
- من هدفم در موسیقی معروف شدن نیست، اولین هدف من برای نی انبان شاد شدن حال مردم بود و شاد کردن مردم به من انرژی می دهد. دوست دارم با نی انبان به حدی استادی که خودم دوست دارم برسم و اینکه بتوانم راحت اجرا کنم و فکر کنم راحت اجرا کردن سقف آرزوهای من در ایران است که هیچ محدودیتی برای بانوان وجود نداشته باشد. من برای خارج از کشور هم پیشنهاد داشتم اما نتوانستم بروم. دوست دارم در ایران بدون هیچ دغدغه ای اجرا کنم و بتوانم ابتکارات جدیدی را در نی انبان اجرا کنم.
*چه صحبتی با مردم و مسئولان دارید؟
- مردم همیشه از من حمایت کرده اند و حتی کنسرت ها هم که لغو می شد مردم اعتراض می کردند که چرا کنسرت برگزار نمی شود و از مردم راضیم چرا که فکر نمی کردم آنقدر از من حمایت کنند.
صبحتم با مسئولین این است که نگاهشان را نسبت به نی انبان زدن یک دختر، موسیقی و بقیه سازها تغییر دهند و برای زن و مرد برابری باشد.
چرا نی انبان که مخصوص استان بوشهر است باید آنقدر محدودیت داشته باشد؟ درصورتی که در شهرهای دیگر اصرار بر این دارند که نی انبان در شهرشان اجرا شود. برایم عجیب است که چرا باید با چیزی که هویت ما را نشان می دهد مخالفت شود.
به سراغ پدر زهرا زیارتی می رویم و سوال هایی از او می پرسیم:
* ورود هنرمندان به عرصه موسیقی نی انبان محدودیت هایی دارد و این محدودیت برای خانم ها ده برابر است، نگاهتان نسبت به هنر و موسیقی نی انبان برای یک دختر چه بود که این اجازه را دادید که دخترتان در این عرصه ورود و پیشرفت کند و در این زمینه حرفی برای گفتن داشته باشد؟
- من یک فرد بسیجی، جبهه ای و مذهبی ام. با این وجود که مذهبی ام، هیچگاه نشده که در هیچ زمینه ای یک جنبه خاص را دنبال کنم. افتخارم این است که بوشهریم و دو چیز را در استان بوشهر خیلی دوست دارم، یک سنج و دمام و سینه بوشهری که فقط سینه بوشهری به من می چسبد و در موسیقی هم فقط نی انبان که نماد موسیقی محلی بوشهری است را خیلی دوست دارم. نی انبان سازی است که می تواند جنوبی ها را به حرکت در آورد. اگر در یک سالن بروید که اجرای زنده موسیقی داشته باشند و سازهای متفاوتی را اجرا کنند آن سازی می تواند مردم را به وجد بیاورد که با دلشان همسان باشد و در منطقه ما و کل جهان موسیقی نی انبان می تواند همه را به وجد بیاورد. نی انبان ساز بومی ما است و باید گرامی داشته شود و نمی شود جنوب و بوشهر را بدون ساز نی انبان داشته باشیم. زمانی که دخترم به من اطلاع داد که می خواهم ساز نی انبان را یاد بگیرم او را تشویقش کردم و مخالفتی نکردم. من باوجود اینکه میدانستم خیلی از افراد حتی در خانواده خودمان مخالف می کنند اما همه چیز را قبول کردم چون شادی مردم به ما انرژی می دهد و خوشحالمان می کند.
* با اشاره به اینکه گفتید در خانواده هم مخالفت هایی وجود داشته، دوستان، فامیل و یا حتی همکارانتان وقتی متوجه اجرای دخترتان در عرصه نی انبان شدند ممکن است واکنش هایی داشته باشند چه تشویق کرده باشند و چه اعتراض، برخورد شما در مقابل این اعتراض ها چگونه بوده است؟
- مسلما اعتراض های زیادی وجو داشت. همیشه وقتی مخالفتی را می دیدم می گفتم که این ساز با دیگر سازها هیچ تفاوتی ندارد، بلکه یک ساز بومی است و به آن علاقه دارم و می دانم که برای شخصیت دخترم ایرادی ندارد ازش حمایت میکنم و با جدیت تمام پیگیری کردم. حتی روزهایی بوده که کل کارم را کنسل می کردم که در کنار دخترم باشم ولی باز حمایت کردم.
* پنج سال پیش که دخترتان وارد عرصه آموزش نی انبان شد بین نگاه مردم به نی انبان زدن یک دختر از پنج سال پیش تا به الان تفاوتی را احساس می کنید؟
- بله الان خیلی بهتر شده است. همیشه باید یک عده ای قربانی شوند تا کاری رسمیت پیدا کند. باید پای کار بمانی و حرف بشنوی تا بتوان موفق شد. اولین اجرایی که دخترم رفت حتی استادش از استعداد دخترم شگفت زده شده بود. الان نگاه مردم خیلی تغییر کرده و پذیرش این موضوع در جامعه بیشتر شده است.
* از وقتی که برای این مصاحبه اختصاص دادید سپاسگزاریم و با آرزوی موفقیت برای شما.