فرج اله گرمسیری نژاد:

درتاریخ معاصرایران (قبل از انقلاب اسلامی) دوبار در دانشگاه تهران تیراندازی و خونریزی شده است.
اول: دراعتراض به سفر نیکسون معاون رئیس جمهور وقت امریکابه ایران درسال 1332
دوم: درسیزده آبان 1357

دراین یادداشت واقعه اول بطور مختصر مورد بررسی قرارمیگیرد
دوره سلطنت محمدرضاشاه پهلوی راازشهریور1320تابهمن1357میتوان به سه دوره تقسیم کرد.
1-ازشهریور1320تاکودتای1332
2-ازکودتای 1332تاآبان1343
3-ازآبان 1343تابهمن1357
دردوره اول شاه جوان و تحصیلکرده تجربه چندانی دراداره امورکشوری نداشت. اگرچه مطابق قانون اساسی مشروطه مقام سلطنت مقامی تشریفاتی محسوب میگردید،لیکن نخستین تجربه شاه درمسندپادشاهی بود.
باخروج رضاشاه ازکشورانبوهی ازمشکلات ناشی ازجنگ جهانی دوم رمق چندانی برای کشورمان باقی نگذاشته بود.
مطابق کنفرانس تهران متفقین وعده داده بودندکه حداکثرشش ماه پس ازپایان جنگ ایران تخلیه نمایند،ولی نیروهای نظامی شوروی همچنان درایران بودند.
دراین دوره دوازده ساله(1320-1332)شاه دوره ضعف راسپری میکردوشکلی ازآزادی ودمکراسی وجودداشت.
دانشگاه بعنوان مرکزثقل اندیشه وتحول خواهی پیوسته زنده وبیدار،رفتارحاکمیت رادرزمینه های مختلف پایش میکرد.
با بالاگرفتن دعوای نفت به پرچمداری دکترمصدق وفراکسیون اقلیت مجلس وحمایت معنوی آیت اله کاشانی ،نفت ایران در29اسفند1329ملی اعلام شد و شعاع این پیروزی بزرگ به دورترین نقاط ایران ازجمله برازجان رسید و مطابق شنیده ها یکی از شعارهای جوانان آنروز در مخالفت بادولت انگلیس و حمایت از دکتر مصدق این بود. «نفت ماملی شده دکترمصدق / شاه انگلیس.....شده دکترمصدق»

دراواخردوره خوش دوازده ساله،دکترمصدق درمسندنخست وزیری قرارگرفت.
مصدق نیزتحصیلکرده وازافراداستخوان دار و خوشنام آن عهدبود.
درایام نخست وزیری اومطبوعات آزادبودند،مصدق توصیه کرده بودکه هیچ مطبوعه ای رابه جرم انتقادازنخست وزیربازخواست نکنند.
اودرسفرهای خارجی برای اعاده حقوق حقه ملت ایران ازجیب خودش هزینه میکرد.
هیچگاه ازدولت حقوق نگرفت ولعنت کرده بودکس یا کسانی راکه ازاومجسمه ای بسازند.
دراین دوره دانشگاه بیدارومحل برخوردآرا وعقایدگوناگون بود.اساتیددانشگاه عمدتاافرادشاخص وبرجسته ومورداحترام بودند.
درعرصه بین الملل رقابت شدیدی بین بلوک کمونیسم وجهان سرمایه داری درگرفته وشاه جوان ایران پیوسته زیرفشارسیاسی این دوبلوک سرگردان بود.
باپیروزی مردم وملی شدن نفت،دنیای سرمایه داری برآن شدتاموازنه سیاسی رادرایران برهم بزندتاشرکت نفت ایران وانگلیس بخش اعظم سودسرشارنفت راروانه غرب نماید.اولین هدف دررسیدن به مقصودسرنگونی دولت ملی دکترمصدق بودکه توانسته بودرأی دیوان دادگستری لاهه رابه سودملت ایران بدست آورد.
بنابراین دولتین امریکا وانگلیس باهمراهی عوامل داخلی کودتای 28مرداد1332 راطراحی واجرانمودندکه نتیجه آن سقوط دولت ملی دکترمصدق بود.
باپیروزی کودتاچیان همه آمال وآرزوهای ملت ایران بربادرفت.روشنفکران موردآزارواذیت قرارگرفتند.عده ای خانه نشین شدند،عده ای اعدام وتعدادزیادی دستگیروزندانی شدند،تعداددستگیرشدگان بحدی بودکه دربرخی نقاط دورافتاده ایران ازجمله برازجان ،کاروانسرای مشیررابااندکی تغییرات به زندان تبدیل کرده افرادسرشناس سیاسی رادراینگونه زندانها نگهداری میکردند.

قشرجوان وتحصیلکرده سرخورده ازاتفاقی که افتاده بودناراحت ونگران بودند.دانشگاه ازتب وتاب وجوشش افتاده بود.
این سالها آغازدوره دوم سلطنت محمدرضاشاه وقدرتمندشدن اوباحمایت غرب بود.

پس ازکودتادانشگاه محل جولان نظامیان شده بود،مطبوعات محدودوقدرت مانورشان محدودترشده بود.

باسقوط دولت ملی دکترمصدق ،اورانیزبه دادگاه کشیده ،محبوس کردند.آرامش وسکوت مرگباری ایران رافراگرفت.

به فاصله حدود 108 روز پس ازوقوع کودتا، ریچاردنیکسون معاون رئیس جمهوروقت امریکا برای بازدید به ایران آمد و این خود دهن کجی بزرگی به ایرانیان بود، زیرا در قیام سی ام تیر1331و در دعوای نفت، ملت ایران تعدادی ازفرزندان خودراقربانی کرده بود.

باورودنیکسون به ایران ،دانشگاه بعنوان کانون بیداری وپایش رفتارحکومت ناآرام شد.دانشجویان دانشکده های مختلف ورودنظامیان مسلح رابه محوطه دانشگاه خلاف استقلال وآزادی دانشگاه میدانستند.آنهاتبانی قلم واسلحه رابرنمی تافتند،اسلحه همیشه بعنوان سمبل قدرت وخشونت وزورگوئی تعبیرمیشدوقلم مظهرفرهنگ وادب وعلم واندیشه بوده است.

بنابراین دانشگاهیان حضورنظامیان رادردانشگاه هضم نمیکردند. یکی ازاشتباهات استراتژیک حکومت پهلوی دوم درتعامل بادانشگاه همین امربود.گروهی ازنظامیان بعنوان گارددانشگاه برای همیشه درجنب دانشگاه یا درگوشه ای ازفضای دانشگاههامستقرشده واین خودبی حرمتی بزرگی به هویت وشخصیت مهدعلم ودانش بود.

در روز 16آذر 1332 دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران موردحمله نظامیان قرارگرفته، سه تن ازبهترین فرزندان ملت ایران به نامهای شریعت رضوی،بزرگ نیا، قندچی بضرب گلوله نظامیان برخاک افتادند. از آنروز هر ساله دانشگاههای ایران در روز 16آذر آبستن حوادث و اعتراضاتی به حکومت پهلوی بود.

مرحوم دکترشریعتی تعبیر«سه آذراهورائی»رابرای این سه نفربکاربرده بود.

هم اکنون یادمان این سه دانشجو در کریدور دانشکده فنی دانشگاه تهران روی ستون سمت چپ کنار راه پله دیده میشود.

روانشان شادویادشان گرامی باد.

درتقویم روز  16آذر به نام روز دانشجو ثبت شده است.