مطالعه تاریخ تمدن بشر آکنده از فراگیری درس و دانش و تجربه انسان از پدیده های طبیعی است. هرکدام از پدیده های طبیعی اعم از جنگل، کوه، دریا، بیابان و... همواره جولانگاه انسان ها بوده است. در طول زمان در برخورد انسان مسلح بر قوه عقل و ادراک با طبیعت، به طور نسبی و به فراخور نیاز خود پدیده های اطراف را مطیع خود ساخته است. سازگاری انسان با طبیعت و استفاده از نعمات آن تنها زمانی موفقیت آمیز بوده که بشر در چارچوب نظم حاکم بر جهان هستی قرار گرفته و براساس آن تعامل نموده است. هرجا که این نظم را نشناخته یا به آن بی توجه بوده قرین تلخ کامی و شکست بوده است.

اگر چه در گذشته چیزی به عنوان ورزش در قاموس زندگی بشر وجود نداشت اما تلاش معاش او که در زندگی روزمره اش به عنوان شکار یا کشاورزی تکرار می شد خود نوعی ورزش ناخواسته بود. با گذشت زمان پیچیده تر شدن نسبی روابط اجتماعی و شکل گیری جماعات انسانی در تمدن هایی مانند ایران باستان، یونان و روم باستان و... تحرکات بدنی و رشته های ورزشی شکل گرفتند که عمدتا رقابتی و مسابقه ای بوده است. در دنیای امروز با گسترش زندگی شهرنشینی و گسترده شدن روابط اجتماعی و فرهنگی و... ورزش نیز از مقولاتی است که پیچ و خم های خاص مسیر خود را پیموده و پا به عرصه های جدیدی همچون اقتصاد و سیاست گذاشته است.

تقریبا در تمام رشته های ورزشی رسم غالب برتری جویی، سبقت گرفتن، شکست دادن، انتقام گرفتن، ضربه زدن، ناکام گذاشتن حریف سرلوحه کار هر ورزشکار مبتدی تا حرفه ای می باشد. در این راستا متاسفانه گاه ی برای رسیدن به هدف از هر وسیله ی نا موجهی استفاده می شود. بارها شاهد دوپینگ برخی ورزشکاران برای پیشی گرفتن از حریف در میادین ورزشی بوده ایم. این حرکت زشت سبب شده تا سازمان های متولی امر ورزش نیز زوایا و گستردگی خاصی بیابند و برای پایش این قضیه هر چه بیشتر عریض و طویل تر شوند و برگرفتاری های انسان افزوده شود.

اگر در عرصه ورزش های رقابتی به پدیده ی بی نظیری همچون جهان پهلوان غلامرضا تختی بر می خوردیم آن یک استثناست که در رقابت با حریف روس از گرفتن پای آسیب دیده حریف خود پرهیز می کرد، ولی درنهایت نوع ورزش کشتی خود مسابقه ای و رقابتی می باشد.

ورزش زیبا و انسان ساز کوهنوردی اگر چه ریشه در تاریخ این سرزمین دارد اما از عمر کوهنوردی به عنوان یک رشته ورزشی چند سالی بیش نمی گذرد و رشته ای جوان به حساب می آید. طبعا در استان ما نیز قدمت آن زیر پنجاه سال است. به نظر نگارنده این سطور کوهنوردی در مقایسه با سایر رشته های ورزشی، پاک ترین و بی آلایش ترین رشته ورزشی می باشد که هیچ اتهامی نمی توان بر آن بست. کوهنوردی برخلاف سایر رشته ها، رشته ای رفاقتی است که درآن کمک و همیاری، گذشت و فداکاری، دوستی و مهرورزی در وجود کوهنورد تبلور می یابد، در کوهنوردی یک آموزگار به نام کوهستان وجود دارد که هر شاگردی اعم از پیر وجوان و زن ومرد را با گشاده رویی می پذیرد و آموزش می دهد تا جایی که می توان  گفت کلاس کوه به کلاس های هنر تنه می زند. پا نهادن در کلاس کوهستان یعنی ورود به عرصه خطر، یعنی آماده شدن برای فراگیری آنچه که لازمه رسیدن به کمال انسانی است. در کلاس کوه غرور و تکبر خود بزرگ بینی جایی ندارد. در این کلاس فداکاری و گذشت تا جایی است که انسان برای موفقیت همنوردش زندگی خود را به خطر می اندازد. درس هایی که از این معلم می توان فراگرفت:

اول آشنا شدن با یکی از نوامیس خلقت یعنی نظم است، نظم در کوهستان الفبای این کلاس است، در پرتو نظم می توان در مسیر تعالی و کمال قدم گذاشت. دوم فداکاری برای همنوع و همنورد تا جایی که انسان آخرین ذخیره های غذایی خود را با همنوعش تقسیم می کند. سوم کمک به همنورد تا آنجا که برای موفقیت  رفیق همراه و رسیدنش به مقصد از موفقیت خود چشم پوشی می کند. چهارم تمرین مقاومت و استواری و سخت کوشی در مقابل ناملایمات، زیرا پا نهادن در حریم کوهستان یعنی به استقبال خطر رفتن و اصرار بر رسیدن به مقصود. پنجم تمرین زیبایی شناختی، کوهستان کلکسیونی از جلوه های زیبای جهان هستی است، از ریزترین موجوداتی که ممکن است یک کوهنورد با آن مواجه شود تا حتی شکل  قرارگیری سنگ ها و صخره ها و گیاهان و درختان که به قول سعدی «برگ درختان سبز در نظر هوشیار.....» ششم تمرین صبر و حوصله و بردباری در مقابل پدیده های طاقت شکنی مانند برف و بوران، طوفان و سردی و گرمی و...

اما کوهنورد کسی است که در پرتو نظم گروهی به دیگر همنوردان  احترام می گذارد، حقوق دیگران را رعایت می کند، آن ها را برخود مقدم می دارد، به دیگران نمی خندد بلکه با دیگران می خندد، خود بین نیست بلکه گروه را می بیند، همراه با دیگران گام بر می دارد، به زمان و وعده گروهی احترام می گذارد، مغرور نیست، گروه را به مخاطره نمی اندازد، افتادگی را تمرین می کند، منافع گروه را برمنافع خود ترجیح می دهد، طبیعت را نمی آلاید، شکل چینش پدیده های طبیعی را به هم نمی ریزد، کوهنورد برای موجودات و درختان حق حیات قایل است، پیوستگی و آهستگی را سرلوحه کارش قرار می دهد، مهربانی و گذشت یکی دیگر از خصلت های یک کوهنورد موفق است و موارد دیگر از حوصله این یادداشت خارج است.

در این راستا ممکن است هر کسی بتواند وارد کوهستان شود، ورزیده و چالاک باشد اما آنچه که اهمیت ویژه دارد دارا بودن فرهنگ کوهنوردی برای کوهنورد الزامی است. همانطور که هر مقوله دیگر مانند شهرنشینی، رانندگی یا استفاده از دستاوردهای تمدنی  همچون موبایل و غیره فرهنگ خاص خود را می طلبد، کوهنوردی نیز آداب و فرهنگ خاص خود را داراست. هر کسی که ادعای کوهنوردی دارد ملزم به رعایت آداب و فرهنگ آن است، بنابراین نمی توان هر کسی را که پا به کوهستان می گذارد کوهنورد نامید. کوهنورد کسی است که ضمن آموختن راه های رسیدن به کمال انسانی دانسته های خود را به طور غیر مستقیم با رفتار و خلق و خوی خود به دیگران بیاموزد، با این نشانه ها می توان گفت هر کوهنوردی به کوهستان می رود اما هر کسی که به کوهستان می رود کوهنورد نیست اگر چه دارای امکانات کوهنوردی باشد و مسیرها را به چالاکی بپیماید. به قول حافظ «نه هر که طرف کله کج نهاد و راست نشست کلاه داری و آیین سروری داند» اکنون که این ورزش انسان ساز در دیارمان فراگیر شده و در صحنه بین المللی نمود یافته دریغ است شاهد غروب خورشید آن باشیم. بر همه ورزشکاران  خصوصا کوهنوردان است تا آنچه از دانش و تجربه دراختیار دارند پاس داشته علاقه مندان را به این رشته تشویق نمایند و جا دارد تا متولیان امر ورزش  توجه ویژه ای به هیئت های کوهنوردی استان ها داشته باشند.

عضو گروه کوهنوردی سهند برازجان