اصغر علی خانی/ برازجان:

(مجموعه ی قصه)،جلال هاشمی تنگستانی،تبریز،نشر احیا، ۱۳۵۶

داستان اول :هداک (گونه ای صید ماهی)

مرد حمّال بندری،بعد از مدت ها،وسایل ماهی گیری اش را بر می دارد تا به ساحل رفته،قوت فردایش را فراهم کند.دریا آرام است و زمینه ی صید فراهم.بار اول؛ قلابش به دو سه خوشه ی شیلو(نوعی گیاه دریایی)گره می خورد.به زور آن ها را بیرون آورده ، خشمگین می شود.بار دوم؛ یک ماهی صید می کند.ناگاه ،دریای رام ناآرام می شود.سه چهار دفعه ی دیگر قلاب ها را بیرون کشیده و به آب می اندازد اما از ماهی خبری نیست.ناامید،زنبیل را خالی می کند تا ماهی صید شده را در آن بگذارد.ماهی نیست.با تعجب در تاریکی می بیند که سگ لاغر سیاهی ته مانده ی ماهی را لیس می زند. با عصبانیت سنگی به سمتِ سگ پرتاب می کند .سگ جلوی مرد خود را روی زمین می غلطاند.وقتی برمی گردد که وسایلش را بردارد می بیند سگ باز دنبالش است.

این داستان؛ رمان "پیرمرد و دریا"همینگوی را به ذهن متبادر می کند.

مرد حمّال داستان مانند "سانتیاگو" ابر شخصیت همینگوی بدشانس است با این تفاوت که ؛سانتیاگو هشت و چهار روز دست خالی از دریا برگشته است و کارگر - قهرمان این داستان - روزهاست که وسایل ماهی گیری اش بی استفاده گوشه ای افتاده و ماهی نخورده اند.پیرمرد ماهی گیر همینگوی در روز هشتاد و پنجم با تلاش جان فرسا یک نیزه ماهی بزرگ صید می کند.کوشش کارگر قهرمان داستان "هداک" نیز در بار دومِ پرتابِ قلّاب ،به ثمر می نشیند و صاحب یک ماهی برای شام خانواده می شود.کوسه ها، نیزه ماهی صید شده ی پیرمرد را می بلعند هم چنان که ماهی صید شده ی کارگر ،طعمه ی سگ لاجون و سیاهی می شود.

پیام همینگوی به شکل خلاصه این است ؛ "انسان واقعی ممکن است نابود شود ولی هرگز شکست نخواهد خورد."
نقادان ؛ واژگان کلیدی داستان را این گونه رمز گشایی کرده اند؛

"سانتیاگو" شخصیت اصلی داستان "پیرمرد و دریا"؛ می‌تواند نماد یک قهرمان شکست خورده باشد.او نمونه‌ای است از شجاعت،قدرت و استقامت نژاد انسان.او مثل تمام انسان‌ها با سرنوشت (ماهی) و زندگی که هم دوست‌داشتنی است و هم مورد نفرت (دریا)به مبارزه برمی‌خیزد. چیزی که در واقعیت امر باعث شکست سانتیاگو می‌شود غرور اوست. نیزه‌ماهی نماد مذهب است.ماهی از همان روزهای اول پیدایش مسیحیت، نماد این دین بوده‌است.دریا نشانه زندگی است، چراکه زندگی از آن جا آغاز شده‌است و بقای بشریت بسته به وجود آن است.

قهرمان بر حریف که او آن را برادرِ خود می‌خواند چیره می‌گردد اما پیروز از میدان بیرون نمی‌آید،چراکه به هدف خود(فروش ماهی) نمی‌رسد.پیرمرد هرچند در پایان داستان زنده می‌ماند اما بخشی از شخصیت او قهرمانانه جان سپرده‌است. قهرمان در طول آن همه روز که موفق به صید ماهی نمی‌شود شکم خود را با اندک غذایی که کافه‌چی محل از روی دل سوزی به او می‌دهد سیر می‌کند. او گرسنگی و تحقیر را تحمّل می‌کند ولی هرگز امید خود را برای صید یک ماهی بزرگ از دست نمی‌دهد.او به انتظار روز موعود می‌نشیند.ذات صید کردن برای او مهم‌تر از سیر کردن شکم گرسنه خویش است؛ و آن ماهی بزرگ بالاخره روزی واقعاً از راه می‌رسد.پیرمرد برای اثباتِ مهارت و قدرت خویش در ماهی‌گیری گرسنگی خود را نادیده می‌گیرد؛ ولی وقتی ماهی را صید می‌کند، قسمتش نیست که بتواند آن را برای خود نگه دارد. شانسی که در پیدا کردن و صید آن ماهی غول‌پیکر داشته‌است در مقابل یک ضرر مادی (خورده شدن ماهی توسط کوسه‌ها) قرار می‌گیرد.ماهی می‌توانست پاداشی باشد برای آن همه تلاش، مبارزه و تحمل درد.اما وقتی سانتیاگو توجه خود را از شور و حال به دام انداختن ماهی منحرف کرده و به طمع و منافع مادی (فروش ماهی در بازار) متمرکز می‌کند، شانس و اقبال از وی روی برمی‌گردانند، چراکه دریا طمع‌کاری را پاداش نمی‌دهد. اما پیرمرد هرچه باشد بازی را نباخته ‌است...