خار زل:
نوعی گیاه رستنی که انتهای برگ هایش کنگره ای مانند و ساقه ی آن خارهای ریز دارد و گل های آن زرد است.
خار زن:
خواهر زن
خارسه کُت:
خار سه پهلو، خار خسک، گیاهی است خودرو از تیره کواچ ها، شاخه هایش همانند بوته ی هندوانه روی زمین می خوابد و خارهایی به اندازه  نخود دارد. در فرهنگ معین بنام های حسک، سه کوهک، شکر خنج نام برده شده.
خارشت/ خرشت:
عمل خاریدن بدن، خارش کردن پوست بدن، عمل خاریدن با سرناخن روی پوست بدن خود یا دیگری، کشیدن و خارش دادن که در گویش دیگر کرُندن هم می گویند مثال « سرم خیلی خُرشت میده: سرم خیلی می خارد»یا «بیو کمرمه بکرن: بیا کمرم را بخاران» وگاه میل به کتک خوردن کسی را بیان می کند مثال «لارش خُرشت میده سی یه رمب کتک: بدنش می خارد برای خوردن یک کتک فصل»یک بیت از شعر از گرد آورنده تحت عنوان (وختی دنیا اومدُم)
می تُو نَم لارت خُرشت می ده سی یه رمبی کتک
بکنیم ریت بزنیمت تا واوی خُرد و خمهک
خارگُلی:
لوزتین، دو عدد غده کوچک بادامی شکل که بیخ حلق قرار دارند و کار آن ها ساختن گلبول های سفید است. لوزه کلمه ای عربی به معنی بادام است. چون این دو غده لنفاوی هر کدام به شکل بادام اند به آن ها لوزتین، لوزتان و در فارسی متداول لوزه ها و در گویش مردم دشتستان «خارگُلی» خار گلو می گویند. لازم به ذکر است که هم واژه خار و همینطور واژه گلو یا گُلی هر دو فارسی پهلوی هستند و جایگزین مناسبی برای کلمه عربی لوزتین، لوزتان و لوزه ها در گویش فارسی است.
خار میره:
خواهر شوهر، خار مخفف خواهر+ میره واژه ای فارسی پهلوی به معنی شوهر (میره: شوهر، رییس خانواده، کد خدا، خواجه، سرور (فرهنگ عمید)) (میره: شوهر (فرهنگ معین)) (میره: خواجه و سرور (فرهنگ جامع))
خارمخ:
خار درخت نخل، این خار وقتی در پوست می خلد بسیار درآور و سوزناک است و اگر بیرون کشیده نشود علاوه، بر عفونی و چرکین شدن محل گاها از جای خود حرکت کرده و به جلو می رود. شاید اغراق آمیز  باشد اما گفته می شود نوک تیز این خار همراه با گردش خون در رگ ها خود را به قلب هم می رساند.
خارو:
الف: نوعی نخل و خرما که رطب آن بسیار مرغوب است.
ب: نوعی ماهی با خارهای بلند و فراوان، دراز اندام به رنگ سفید نقره ای که گاه وزن آن تا بیش از پنج کیلو گرم می رسد محل پرورش این آبزی آب های گرم و شور خلیج همیشه فارس است.
خارک:
میوه درخت نخل، حد فاصل زمان پس از (پهک) غوره نخل که سبز رنگ و تلخ مزه است وپیش از مرحله نیم خُون شدن که قسمتی از دانه آن رطب شده و رطب کامل شدن.
خارک رنگ:
مدت زمانی که پهک میوه کال و نارس درخت نخل شروع به تغییر رنگ از سبزی به زردی و یا قرمزی (بسته به نوع و گونه درخت) و آغاز شیرین شدن است.
خارکور:
زبون، ذلیل، حقیر و بی اعتبار، خار مخفف خوار: پست، ذلیل، حقیر وبی اعتبار + کور: خاموش بی رونق، بی نور. کسی یا چیزی که از نظر ما افتاده، شخصی یا شیئی که دیده نمی شود و به او توجهی نمی کنند.
مثل واژه سوت و کور صفت مرکب عامیانه بی نور، بی فروغ، بی رونق و جلا و بی سر و صدا مثال «وُهمی کار وبساط زشت و گپلِ گُتش خوشِ خارکور عالم کرده: با همین کارهای ناروا و حرف های نسنجیده و نابجا خودش را در میان مردم بی اعتبار و منزوی کرده.»
خارک پخته:
به منظور نگهداری خارک در فصول مختلف خارک را در آبجوش ریخته پس از چند جوش آن را به صورت ریسه همانند تسبیح به ریسمان کشیده و خشک می کنند لازم به ذکر است که همه ی واریته ی خارک موجود در دشتستان قابلیت خارک پخته شدن را ندارند و معمولا از خارک های بسیار شیرین و بدون هسته و گونه ای خارک به نام مکتیو استفاده می شود و مانند میوه های خشک دیگر مثل کشمش، مویز، آلو خشک، قیسی، انجیر و توت خشک و غیر و استفاده می شود.
خارکی:
نوعی نخل که خارک آن معمولا قبل از رطب و خرما شدن مصرف می شود.
خارک گتو:
خارک دانه بزرگ نوعی نخل و خرما که خارک آن بسیار درشت است.
خارک گنتار:
نوعی نخل که خارک، رطب و خرمای آن بسیار مرغوب است.
خارک شکر:
نوعی نخل با خارکی زرد رنگ که برخلاف نام آن دارای خارکی شیرین نیست.
خارک شیخالی:
نوعی نخل و خرما که منسوب به شخصی به نام شیخ عالی است دارای خارکی قرمز رنگ و شیرین اما رطب و خرمای آن از کیفیت چندانی برخوردار نیست.
خارک زینی:
نوعی نخل و خرما و همینطوری که از نامش مشخص است به معنی خوب، نیکو و آراسته است شعر محلی زیر «مو پنگه زینی هیچ نه تکُندم / دیرش و یسادُم سنگش جُمندم»
من خوشه خارک زینی را به قصد ریختن آن تکان ندادم بلکه از فاصله دور ایستادم و سنگ به او پرتاب کردم.
خارک بریمی:
نوعی نخل و خارک منسوب به شخصی به نام ابراهیمی.
خارک بریهی:
نوعی نخل و خرما که بومی دشتستان نیست اما در سال های اخیر در منطقه کاشته شده اصل نهال آن  از خوزستان است.
خارک کُت خُردو:
نوعی نخل و خرما که کلامک خارک و خرمای آن بسیار ریز و کوچک است.
خارک زردویی:
نوعی نخل که خارک آن زرد رنگ و درشت دانه و برخلاف دیگر گونه های خارک که بیضوی است این خارک گلوله ای و گرد است.
خارک هفتا نیم گزی:
نوعی نخل که دارای خارکی بلند و کشیده است و مردم دشتستان معتقدا که چنانچه هفت دانه آن را به صورت طولی کنار هم قرار دهند نیم گز که واحد طول است برابر با 8 گره و معادل 52 سانتی متر است که یقینا اغراق آمیز است و صرفا واژه ی هفت نیم گزی برای بیان بلندی و درازی این گونه خارک است.
خارک محبوبی:
نوعی نخل و خرما در دشتستان.
خارک مرسو:
نوعی نخل که خارک آن زمانی دیرتر از نخل های دیگر می رسد و از خارک های مرغوب هم نیست.
در گرداوری و تدوین این واژگان از منابعی مثل فرهنگ فارسی معین، فرهنگ جامع، فرهنگ عمید، سیری در گویش دشتستان خانم طیبه برازجانی، فرهنگ گویش دشتستانی دکتر داریوش اکبرزاده و گفتاره شفاهی معمرین و گویشوران محلی استفاده شده است.