از یکشنبه این هفته نیویورک میزبان «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان است تا وی در نشست شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل حضور یابد اما این سفر تفاوت چشمگیری با سفرهای قبل داشت. مصاحبه‌های مختلف ظریف، محدودیت تردد وی در نیویورک و موضع گیری های نرم مقامات آمریکایی از جمله مسائل حاشیه‌ای این سفر بوده است.

اما یکی از مهمترین موضع گیری های وزیر امور خارجه کشورمان در جریان گفت وگوی با شبکه تلویزیونی «ان بی سی نیوز» ایراد شد؛ مصاحبه‌ای که فرصت را برای به چالش کشیدن سیاست‌های جنگ افروزانه آمریکا فراهم کرد.

ظریف در پرسش به پاسخ مجری مبنی بر اینکه آیا حتی اگر برنامه موشکی ایران هم روی میز باشد ایران حاضر به مذاکره است، گفت: اجازه دهید با چیزی شروع کنیم که پیش‌تر روی ان توافق کرده ایم، و ببینیم که چه کار می‌توانیم انجام دهیم و بعد اگر می‌خواهید درباره برنامه موشکی صحبت کنید در آن صورت باید درباره میزان سلاحی که به منطقه ما فروخته می‌شود هم گفت وگو کنیم.

وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه با ذکر مصادیق، آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن را بانی آشوب‌ها در منطقه دانست و افزود: ایران سال گذشته در مجموع ۱۶ میلیارد دلار هزینه نظامی داشت. کشور ما ۸۲ میلیون نفر جمعیت دارد و حدود یک میلیون نیروی مسلح و تنها ۱۶ میلیارد دلار هزینه کردیم. امارات متحده عربی با یک میلیون جمعیت (بومی)، ۲۲ میلیارد دلار هزینه (بخش نظامی) کرد. عربستان سعودی با کمتر از نصف جمعیت ما ۶۷ میلیارد دلار هزینه کرد. بیشتر ان‌ها (تسلیحات خریداری شده) آمریکایی هستند. این تسلیحات آمریکایی هستند که وارد منطقه ما می‌شوند و منطقه ما را در استانه انفجار قرار می‌دهند. از این رو اگر ان‌ها می‌خواهند درباره موشک‌های ما حرف بزنند، اول باید فروش این تسلیحات از جمله موشک‌ها را متوقف کنند.

در دولت «دونالد ترامپ» توجه ویژه ای به فروش تسلیحات و جنگ افزارهای نظامی صورت گرفته است و چند هفته پیش خبرگزاری «رویترز» در این باره از افزایش حجم فروش تسلیحات آمریکا به کشورهای خارجی در سه ماهه اول سال جاری میلادی (۲۰۱۹) خبر داد که به بیش از ۴۴.۱۵ میلیارد دلار رسیده است. این در حالی است که سال ۲۰۱۸ نیز حجم معاملات تسلیحاتی آمریکا افزایشی ۳۳ درصدی داشته بود.

همچنین چندی پیش «انستیتو پژوهش‌های صلح» (سیپری) مستقر در استکهلم نیز گزارشی از فروش جنگ افزارهای آمریکایی انتشار داد و تاکید کرد که آمریکا با فاصله چشمگیری در صدر کشورهای فروشنده تسلیحات در جهان قرار دارد. به گزارش این مؤسسه پژوهشی سوئدی، آمریکا در دوره پنج ساله منتهی به ۲۰۱۸ به تنهایی ۳۶ درصد از بازار فروش تسلیحات جهان را به خود اختصاص داده است.

در این میان برخی کشورهای عربی منطقه به ویژه عربستان نقش تعیین کننده‌ای در افزایش فروش تسلیحات آمریکایی داشته اند به طوری که ریاض با خرید ۱۲ درصد از جنگ افزارهای آمریکایی در صدر مشتریان واشنگتن قرار دارد.

در دولت ترامپ بیش از پیش به عربستان سعودی و ضرورت فروش تسلیحات به آن تاکید شده است که نگاهی آماری به توافقات تسلیحاتی بین ریاض و واشنگتن این واقعیت را منعکس می‌کند.

ترامپ همان ماه‌های نخست ریاست جمهوری خود، عربستان را به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود برگزید و در ماه مه ۲۰۱۷ با سفر به ریاض، قراردادی تسلیحاتی به ارزش ۴۶۰ میلیون دلار با آل سعود به امضا رساند؛ توافقی که ۱۱۰ میلیون دلار از آن اجرایی شده و ۳۵۰ میلیارد دلار دیگر نیز قرار است در یک دهه آینده وارد فاز عملیاتی شود. بر پایه برخی گزارش‌ها که حجم توافقات تسلیحاتی واشنگتن- ریاض بین سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۷ تنها ۹ میلیارد دلار برآورد می‌شد، اینک به صدها میلیارد دلار رسیده است.

در چنین شرایطی قانونگذاران آمریکایی نسبت به طمع توافقات تسلیحاتی و دلارهای نفتی بین ترامپ و ریاض نگاهی نگران دارند چرا که تداوم این روند، بحران‌های خاورمیانه را به مسیر بی بازگشت قرار خواهد داد. از این رو تا کنون بارها تلاش کرده‌اند، در مقابل این توافقات سنگ اندازی کنند.

پنجشنبه ۳۰ خرداد شاهد یکی از اقدامات بازدارنده کنگره بودیم و سنای آمریکا با تصویب قطعنامه‌ای فروش حدود هشت میلیارد دلار سلاح به عربستان (۲۲ معامله تسلیحاتی) را ممنوع اعلام کرد. نکته جالب توجه این است که برخلاف مجلس نمایندگان، اکثریت سنا در اختیار جمهوری‌خواهان و هم حزبی‌های ترامپ قرار دارد؛ اقدامی ناخوشایند برای ترامپ که باعث شد او کنگره را تهدید به وتو کند.

این اقدام مهم سناتورها پس از آن انجام گرفت که حدود یک هفته قبل از آن، دو سناتور به نام‌های «کریس مورفی» سناتور دموکرات از کانتیکت و «تاد یانگ» سناتور جمهوری خواه از ایندیانا طرح «انسداد فروش سلاح به عربستان» ارائه کرده بودند. این طرح از طرف یک سناتور جمهوریخواه و سناتور دیگر از حزب رقیب (دموکرات) تهیه شده، نشانگر هسمویی دو طیف سیاسی اصلی این کشور در مقابله با سیاست خارجی آمریکا در قبال عربستان سعودی است.

نمایندگان کنگره معتقدند یکی از عمده دلایل فرسایشی شدن جنگ یمن و حملات مکرر ائتلاف به رهبری عربستان به این کشور بحران زده، سیل سلاح‌هایی است که از سوی آمریکا روانه کشورهای عربی به ویژه عربستان می‌شود؛ بحرانی که از آغاز شکل گیری در سال ۲۰۱۵ تاکنون به کشته شدن بیش از ۱۰ هزار تن و آوارگی میلیون‌ها نفر دیگر منجر شده است.

ترور «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی نیز مزید بر علت شده و اینک نیز تشدید تنش‌ها بین ایران و آمریکا، نمایندگان کنگره را نسبت به فروش افسارگسیخته سلاح به خاورمیانه و احتمال جنگی دیگر نگران ساخته است.

ایرنا