اتحادخبر: کارگاه «هنر و ادبیات پست‌مدرن» از سری برنامه‌های سومین دوسالانه ملی جایزه ادبی بوشهر سه‌شنبه‌شب، 21 خردادماه با حضور «علی قنبری»، شاعر و مترجم هم‌استانی مقیم تهران در مرکز رفاهی فرهنگیان بوشهر برگزار شد.

حسین باقری در آغاز این نشست گفت: بدون‌شک وقتی از پست‌مدرن صحبت می‌کنیم، سوالات متناقضی در ذهنمان جای می‌گیرد. عمدتا جامعه نسبت به آثار پست مدرن دچار کج‌فهمی است و نتوانسته آن‌گونه که باید این ژانر را درک کند.

این شاعر در ادامه با بیان اینکه پست مدرن مبحثی است که عقلانیت را زیرسوال می‌برد، افزود: این در حالی است که عقلانیت برای جامعه ما مهم است. بنابراین در این کارگاه با حضور علی قنبری که کارنامه پرباری را در هنر و ادبیات کشور دارد و نسبت به مقوله پست مدرن سرشته و تسلط کافی دارد، مبحث هنر و ادبیات پست‌مدرن و مولفه‌های آن مورد واکاوی قرار می‌گیرد.

باقری در ادامه با تشریح کارنامه ادبی علی قنبری از وی برای شروع مباحث تخصصی کارگاه دعوت به سخنرانی کرد.

علی قنبری در بخش نخست این کارگاه در خصوص پست مدرن گفت: نوشتار و هنر پست‌مدرن به زندگی ما ایرانی‌ها به‌ویژه بوشهری‌ها بسیار نزدیک است. حاشیه‌پردازی یکی از مشخصه‌های پست مدرن است که بوشهری‌ها نیز در حرف‌هایشان به حاشیه می‌پردازند. همچنین موسیقی ما نمونه بارز پست مدرن است چون ریتم در آن اهمیت دارد و کلام‌محور نیست. از این‌رو در این هنر با اصوات بی‌شماری چون «جمبیسا» یا «هله مالی» و ... روبه‌رو هستیم که نمی‌دانیم معنای دقیق آنها چیست!

وی در ادامه با بیان اینکه قریب به ۲۰ سال است که در حوزه پست‌مدرن کار می‌کنم، افزود: اما وقتی از پست‌مدرنیسم حرف می‌زنیم با انبوهی از طرز تلقی و گفتمان‌های بنیادی روبه‌رو هستیم که حتی بعضی متناقضند و این ایده را به ذهن متبادر می‌کند که پست‌مدرنیسم یک «نظام دلالت بسیار نامتعارف» است. بنابراین در این سال‌ها پی برده‌ام که چند موضوع مشخص در پست‌مدرن مطرح است که عبارتند از: جامعه و فرهنگ و سبک زندگی امروز با ۱۵۰ سال پیش خیلی فرق کرده است. به امور ملموس از قبیل توسعه رسانه‌های همگانی، جامعه مصرفی و فناوری اطلاعات می‌پردازد. به این اشاره دارد که انواع پیشرفت‌های فوق بر درک ما از امور انتزاعی‌تر مانند معنا، هویت و... متکی است. تاکید بر این دارد که روش‌های تحلیل جوابگو نیست بلکه باید رویکرد جدیدی در پیش گرفت.

 قنبری در ادامه با تاکید بر اینکه خاستگاه پست‌مدرن امریکاست، تصریح کرد: وقتی از شروع جریان‌های هنری پست‌مدرن سخن به میان می‌آید، نگاه‌ها متوجه امریکا به‌خصوص نیویورک می‌شود. در دهه چهل میلادی شرایط بد اقتصادی در انگلیس و شرایط بد سیاسی در فرانسه، ایتالیا و آلمان باعث شد اغلب هنرمندان به امریکا مهاجرت کنند، در نتیجه هنر پست‌مدرن با توجه به بستری که در امریکا وجود داشت از سوی این هنرمندان پایه‌ریزی شد که چهره‌های چون چارلز اولسون (پدر شعر پست مدرن)، آلن گینز برگ (پدر معنوی شعر پست مدرن امریکا) و... ظهور کردند.

وی در پایان بخش نخست این برنامه، به تشریح شعر پست مدرن پرداخت و در خصوص مهم‌ترین مولفه‌های شعر پست‌مدرن گفت: مهم‌ترین مولفه‌های شعر پست‌مدرن عبارتند از: داشتن یک ماهیت مبهم و متناقض و عدم قطعیت، تاکید بر سوژه چندپاره، حذف مرز بین هنر و زندگی روزمره، داشتن فرم‌های فصلی و نه عطفی، نوعی موزاییک‌وارگی، پروسه‌های اتفاقی و شانسی، بی‌توجهی به مهارت‌های کلامی و تصحیح و ویراست، فراروی از مرزهای ژانریک، تفسیرزدایی و غلط‌خوانی، پرداختن به وجوه شیزوفرنیک نظیر حاشیه‌پردازی و بی‌ربط‌گویی، ارزیابی شعر به مثابه یک پروسه و نه محصول و تولید، کثرت‌گرایی، وجود یک چشم‌چرخان و چشم‌انداز چندوجهی، از آن خود‌سازی (ناشی از مرگ مولف)، ارجاعی‌بودن معنا، رد مدلول یکه و استعلایی، رد تک‌محوری، رد بیانگری، رد من بورژوازی، رد من تغزلی و...

شاعر مجموعه‌هایی مانند «یک ساعت با مارک وستندواچ» در آغاز بخش دوم و پایانی این کارگاه را به داستان پست مدرن اختصاص داد و در این باره بیان کرد: به‌طور کلی داستان‌های پست‌مدرن چه در ساخت و چه در زبان، مولفه‌های ویژه‌ای دارد. نخست این که عنصر هجو (Parody) در آن‌ها زیاد است و گویی به کمک این ویژگی می‌کوشد تا چیزی را که پیش از آن در دوران کلاسیک و مدرن شکل گرفته، هجو و سپس نقض ‌کند. عنصر زبانی دیگر آثار پست مدرن طنز (Satire) است. طنز هم ابزار موثری است در دست پست‌مدرن‌ها برای به سخره گرفتن روابط و پیوندهای شکل‌گرفته در جهان واقعی و داستانی دوران کلاسیک و مدرن. همچنین است عنصر طعنه (Irony) که کارکردی مشابه با طنز و هجو دارد. این سه ویژگی به ویژه در آثار براتیگان به‌عنوان نویسنده شاخص پست‌مدرن دیده می‌شود. ویژگی دیگر آثار پست مدرن در نوع روایت آن‌ها است. در واقع در داستان‌های پست‌مدرنیستی نوعی گسست وجود دارد و روایت آن‌ها تکه تکه و پاره پاره است. رمان‌ها با تکه تکه کردن روایت در پی نفی نظم و انسجامی هستند که داستان‌های کلاسیک و مدرن داشتند، نظمی که کاشف وحدت زمان و مکان بود. از سوی دیگر داستان‌های پست‌مدرنیستی همواره در لایه‌ای از ابهام روایت می‌شوند تا به خواننده اجازه دهند برداشت‌های چندی از جهان داستان داشته باشد. عدم وضوحی که در این نوع آثار دیده می‌شود نوعی تاویل پذیری مفرط و نسبی‌انگاری را بازتاب می‌دهند. داستان عمدتا از وسط آغاز می‌شود. اتفاقات همدیگر را دنبال نمی‌کنند. حداقل کلمه و جمله به کار می‌رود. در این گونه داستان‌ها بدوی گرایی اهمیت دارد.

پایان‌بخش این کارگاه نمایش آثار پست مدرن در عرصه هنر و خوانش بخشی از آثار ادبی پست‌مدرن جهان از سوی علی قنبری بود.

یادآوری می‌شود، مجموعه شعرهای «یک ساعت سعد با مارک وستندواچ»، «نقطه پشت فعل خراب یا فرانتس کافکای پشت جلد» و «نامه (به/از) رویا و ضمائم پاره وقت» از جمله آثار منتشر شده علی قنبری است و مجموعه شعر «گفت‌وگو با یک داور فوتبال»، رمان «تم‌ها و واریاسیون‌های موش کور»، ترجمه «آنتولوژی شعر پست مدرن آمریکا» نوشته پل هوور و ترجمه «زوزه و اشعار دیگر» سروده آلن گینزبرگ از دیگر آثار این شاعر و مترجم بوشهری است.