محمد محتشمی:                

مقدمه: مقابله لغوی آن، یعنی برابر کردن و روبرو شدن است. و از ماده (قِبلَ) آمده است. یعنی پیش رو یا جلو هر چیزی. و در اصطلاح یعنی روبروی همدیگر نشستن. چه روی زمین باشد و چه بر روی تخت یا هر جای دیگر باشد. که در سوره واقعه آیه 16 آمده است.

مقابله در اصطلاح عُرف، فقط جلسه قرآنی که در ماه مبارک رمضان برگزار می شود می گویند. که دور هم یا روبروی هم می نشینند و قرآن تلاوت می کنند. اما فلسفه واقعی و علمی مقابله، بحث و گفتگو کردن، تبادل نظر کردن در مورد معنا و مفهوم هدایتی و تربیتی و همه مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، اداری، قضایی، و باورهای دینی مردم و بعلاوه مسائلی که اعتقاد و باورهای دینی مردم را مورد هجوم قرار می دهد. مانند فرهنگ ها و نقشه های بیگانگان است. و سپس پیدا کردن راهکار برای مقابله با فرهنگ های بیگانه می باشد. که از دیدگاه قرآن و همه ی اولیای دین بهترین سلاح برای توسعه دین و خنثی کردن فرهنگ های بیگانه ترویج علم و دانش و فرهنگ قرآن و نماز است.

ارزش علم و دانش در قرآن همان بس که اولین کلام وحی بر پیامبر اسلام خداوند فرموده است: «إقرأ» بخوان. و سپس بیش از 1500 بار فراگیری علم و دانش را به انسان امر کرده است. مهمترین فلسفه واجب شدن نماز نیز فراگیری علم و دانش است. که در سوره « حمد » می خوانیم (پروردگارا ما را هدایت کن ) ناگفته نماز که فلسفه نیّت در برگزاری نماز هم فراگیری علم و دانش و سپس ترویج فرهنگ و پیام آن در جامعه است و نیّت در نماز باید در تمام گفتار و اعمال ما ساری و جاری باشد.

ارزش هدایت و تعلیم و تربیت در قرآن بیش از 350 بار تکرار شده است و همواره یادمان باشد که بعثت همه ی پیامبران الهی برای هدایت و تعلیم و تربیت بشر و اصلاح جوامع بشری از ناهنجاری و کجروی دینی و اجتماعی بوده است. چنانکه پیامبر اسلام (ص) فرموده است: من برای تعلیم فرستاده شده ام. 

اصلاح جامعه بیش از 180 بار در قرآن به انسان امر شده است. پیامبر اسلام (ص) شرط مسلمان بودن را اصلاح جامعه معرفی کرده است. ( هر کس صبح بیدار شود امّا در اصلاح جامعه تلاش نکند مسلمان نیست. ) و در حدیثی دیگر می فرماید: (بهترین خدمت به هر کس هدایت اوست). امام علی (ع) حتی جنگ را بخاطر اصلاح می داند و می فرماید:( مقصود ما از جنگ هدایت مردم است. ) امام رضا (ع) فرموده است: ( عبادت به نماز و روزه نیست بلکه به تفکر در عبادت و همه آیات خداوند است.) امام صادق (ع) فرموده است: (کسانی که بدون آگاهی از عالمان و دانشمندان تقلید می کنند مانند عوام یهود مردمی قابل سرزنش هستند. )

بنابراین بنا به امر خداوند به فراگیری علم و دانش و احادیث فراوان پیامبر و همه اولیای دین توجه به رشد آگاهی و شناخت مسائل دینی و اجتماعی واجب است که در تشکیل مقابله های قرآن شرایط برگزاری را مدنظر قرار دهند زیرا هیچ موضوعی بدون رعایت شرایط نتیجه مطلوب را نمی دهد و چه بسا عکس قضیه را ثابت کند!

شرایط برگزاری مقابله قرائت قرآن:

1-    داشتن نیّت و هدف الهی: هیچ برنامه و شروع هر کاری بدون هدف الهی و اصلاح اجتماعی در پرتو هدایت ارزش معنوی ندارد. زیرا خداوند هیچ عملی را بدون نیت الهی نمی پذیرد حتی اگر صحیح باشد.

2-    رعایت غذای حلال و حرام: قبولی همه عبادات و عامل مهم اصلاح فکر و ایجاد اعتماد و اطمینان در جامعه رعایت غذای حلال و حرام است.
خالق مهربان در سوره آیه می فرماید: ( بخورید غذایی که هم حلال و هم پاک باشد. ) پیامبر اسلام فرموده است: ( یک لقمه غذای حرام تا چهل شب هیچ عبادتی مقبول نیست. )

3-    عنیت بخشیدن به معنای واقعی مقابله: ایجاد بحث و تبادل نظر و تحقیق در خصوص مفاهیم آیات و بکارگیری آن در زندگی فردی و اجتماعی. زیرا خداوند در سوره حجرات آیه 7 فرموده است: ( هیچ کاری را بدون تحقیق انجام ندهید. ) قاریان مشکلات جامعه را بررسی و راهکارهای مفید علمی را برای حل آنها معرفی کنند.

4-    اجتماعی شدن فکر: قرآن یک کتاب الهی و اجتماعی است. خطاب قرآن اجتماعی است و هدفش اصلاح اجتماع از معضلات یعنی افکار فردی و سلیقه ای تکبر و تظاهر که مسیر جامعه را به فساد و انحراف می برد. لذا قاریان قرآن و پیروان آن باید از قرآن درس بگیرند و کسانی که فکر آنها فردی و سلیقه ای می باشد از منیّت، خودخواهی و تکروی دست بردارند و مصلحت جمع را بر نفع فردی ترجیح دهند. در غیر این صورت نه تنها قرائت آنها ارزش و ثوابی ندارد بلکه برخلاف اهداف قرآن عمل کرده اند!

5-    توجه به فراگیری علم و دانش قرآن: ارزش علم و آگاهی در جامعه مانند: جریان خون و وجود روح در بدن انسان است. جامعه بدون علم و آگاهی از تلاش و معاش از توسعه و پیشرفت باز می ماند. در نتیجه مشکلات عدیده اجتماعی و اقتصادی و ضعف باورهای دینی و حتی دین گریزی روزبروز افزایش می یابد. قرآن کامل ترین کتاب علم و دانش، قانون و نظم در جهان است. پیروان قرآن با داشتن کامل ترین کتاب علم و دانش باید پرچم دار علم و دانش و اختراع و اکتشاف و صنعت در جهان باشند. پس چرا به این مهم نرسیده اند. چون کتاب علم و دانش را برای ثواب می خوانند: در صورتی که تا رسیدن به معنای ثواب راهی بس طولانی پیش رو داریم.

قرآن کامل ترین قانون در جهان است. قانون را باید اجرا و به مرحله ی عمل رسانیده شود نه فقط روخوانی کنیم. خداوند می فرماید: ( ایمان و عمل صالح ) ایمان به خدا و قرآن در انجام اعمال صالح به اثبات می رسد ولاغیر. اگر مهندسان راه و پزشکان بیمارستان و مهندسان اداره برق فقط برای مردم حرف خالی بدون عمل بر زبان بیاورند و هیچ گونه راه حل اصلاحی و بهبودی و عملی نداشته باشند آیا مشکلات مردم حل و فصل می شود؟

قرآن تمام برنامه و راهکارهای سازندگی و اصلاحی را برای  پیروان خود بیان کرده است. اما پیروان بجای هدایت شدن و یافتن راه حل ها فقط به روخوانی و الفاظ آن بسنده کرده اند و پس از 1400 سال هر ساله همان شیوه گذشتگان را تکرار می کنند. در صورتی که خداوند در چندین آیه هشدار می دهد. چرا در قرآن تفکر نمی کنید؟ چرا در قرآن تعقل نمی کنید؟ و چرا از قرآن پند نمی گیرید؟ خداوند می فرماید: پاداش ما به اعمال صالح و گفتار صادقانه و عادلانه و آگاهانه می باشد و هر گفتار و اعمالی که آگاهانه نباشد مردود است حتی اگر عادلانه باشد.

چنانکه امام صادق می فرماید: صدور رأی و حکم یک قاضی هنگامی الهی است که اول آگاهانه و دوم عادلانه باشد اما اگر آگاهانه نباشد این حکم عصر جاهلیت قبل از اسلام و برخلاف قرآن است چنانکه امروزه دیده می شود بعضی احکام قضات بدون تحقیق و بدون آگاهی صادر شده است.

امام علی (ع) هم همین حدیث را بیان کرده و در حدیثی عبادت را برای آگاهی معرفی کرده است و می فرماید: ( عبادت بدون علم عبادت نیست. )

بنابراین رعایت همه احکام دین و بخصوص تلاوت قرآن، برگزاری نماز، دعا و تشکیل جلسه مقابله قرآن همه برای آگاهی بیش تر، شناختن قرآن از دیدگاه علمی و قانون مدون الهی برای علمی شدن جامعه، ایجاد روحیه و رویه علمی و قانونمند شدن جامعه است. پیروان قرآن باید آن چنان علمی را به دنیا عرضه کنند و آن چنان صنعت و فراورده های علمی به دنیا صادر کنند که تا به حال هیچ ملتی نتوانسته چنین صنعت علمی را اختراع کند امّا متأسفانه بیش تر جلسه های قرآنی و مقابله ها فقط به روخوانی و رعایت الفاظ توجه دارند اما توجهی به اهداف علمی و فرهنگی قرآن ندارند. چنانکه پیامبر اسلام (ص) فرموده است: ( روزی فرا رسد که قرآن را برای غیر هدفش می خوانند!! ) قرآن یک کتاب جامعه شناسی و مردم شناسی می باشد. لذا پیروان قرآن باید دارای دیدگاه جامعه شناسی جهانی باشند و موقعیت مسلمانان را در جهان با اهداف علمی و فرهنگی قرآن بررسی و شناسایی کنند و نقاط ضعف و کمبودها را بیابند و با راهکار و رهنمودهای قرآنی اقدام به حل نارسایی ها نمایند.

تأسف بار اینکه مقابله های قرآنی در طول 1400 سال همان شیوه گذشته ها را فقط تکرار می کنند. در صورتی که دنیای امروز دنیای علم و تجربه و آزمایش و جنگ مغزها و فرهنگ می باشد. بنابراین برای مقاومت در برابر فرهنگ های بیگانگان مهمترین سلاح که امنیت و اقتدار کشور را تضمین می کند تقویت فرهنگ و استفاده از راهکارهای متفکران و اندیشمندان از همه اقشار جامعه می باشد. هدف خداوند و پیامبر آن بوده است که مسلمانان در همه امور دینی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی، کشاورزی، علمی، اداری و سیاسی و ... برتر از تمام ملت های دنیا باشند و این مهم را در سوره یاسین آیه 61 از پیروان قرآن تعهد گرفته است . که باید در قیامت جواب بدهند که چرا از دیگر ملت های دنیا عقب گرفته اند؟

برگزاری مقابله قرآن، کلاس تدریس قرآن نیست که به صحیح خواندن توجه می شود. مقابله قرآن امتحان قرائت نیست که صحیح بخوانند تا نمره قبولی بگیرند! فلسفه مقابله چنانکه گفته شد بحث و تبادل نظر پیرامون هدف های علمی  فرهنگی قرآن و سپس اصلاح اشتباهات در جامعه می باشد.اگر در مقابله ها و همه جلسه های قرآنی به اهداف خداوند در کلام وحی و سفارش پیامبر و امام علی (ع) و همه ی اولیای دین توجه نشود و به روخوانی و الفاظ بسنده کنند آیا به ثواب و ارزش قرآن رسیده اند یا خیر؟

در این مورد پیامبر اسلام (ص) فرموده است: ( هر ذکر و عمل خیری که در آن فهمی نباشد و هر قرآنی خواندنی که در آن تدبّر نباشد هیچ خیر و ثوابی نیست. )
پیامبر اسلام (ص) به کسانی که فقط به الفاظ و حرکات حروف قرآن توجه دارند اما به اهداف علمی و فرهنگی و مفاهیم تربیتی و هدایتی آن توجه ندارند قسم خورده است و فرموده است: (وای به حال کسانی که الفاظ قرآن را در میان دو فک خود بگردانند امّا در آن تعقل و تفکر نکنند. ) امام علی (ع) فرموده است: بسیارند افرادی که ماهها و روزها در نماز و روزه هستند امّا فقط خود را خسته کرده اند!! حضرت علی (ع) در مورد قرائت قرآن فرموده است: ( اگر یک آیه از قرآن را بخوانیم و آنرا فهمیده و بدان عمل کنیم بهتر از خواندن کل قرآن است. )

بنابه فرمان خداوند و پیامبر اسلام و حضرت علی هدف از قرائت قرآن صحیح فهمیدن و صحیح عمل کردن است. پیامبر اسلام (ص) فرموده است: مردم را با عملتان به دین بخوانید. اما نگفته است مردم را با صحیح خواندن قرآن به دین بخوانید. اگر تمام مردم ایران قرآن را صحیح بخوانند اما تعقل و تفکر در آیات نکنند و به اهداف فرهنگی و اصلاح جامعه توجه نکنند چه نتیجه ای برای رفع مشکلات و نابسامانی های مردم دارد؟ هیچ قرائتی و هیچ عبادتی به خودی خود هیچ گونه ارزش و ثوابی ندارد. ارزش و ثواب برای هر جلسه دینی و هر عبادتی هنگامی است که شرایط آن رعایت شود ولاغیر.

تأسف بار اینکه در مقابله ها، نه تنها آیات علمی قرآن را با اهداف علمی و سازندگی و اصلاحی تفسیر و ترجمه نمی کنند بلکه بدون ترجمه و با شتاب دعا و قرآن را قرائت می کنند تا بعد از اتمام قرائت به روضه خوانی بپردازند! و مزدی بگیرند! در صورتی که خداوند مزد گرفتن برای تبلیغ دین و رساندن پیام خداوند به مردم را در چندین آیه قرآن شدیداً منع کرده است. چون تبلیغ دین و رسانیدن پیام خداوند به مردم اولین و مهمترین وظیفه بندگی می باشد و اگر خلاف آن عمل کنیم آیا ثواب برده ایم یا گناه کرده ایم. ناگفته نماند که تبلیغ دین وظیفه است و شغل نیست که بهای مادی داشته باشد.

آیا در ماه مبارک رمضان حق تقدم با قرائت قرآن و بیان اهداف و رساندن پیام خداوند است یا روضه های تکراری مسائل تاریخی دین؟؟ زیرا هر جلسه دینی به خصوص مقابله های قرآنی باید پیام علمی جدید و همگام فرهنگ زمان برای مردم بخصوص نسل جوان داشته باشد. در غیر این صورت از دیگر فرهنگ ها عقب می مانیم.
 در بعضی مقابله ها نه تنها ترجمه و تفسیر و یا احادیثی از اولیای دین گفته نمی شود بلکه با شتاب، دعا و قرآن قرائت می شود. هنگامی که به این شیوه اعتراض می شود جواب می دهند که صاحب مقابله یا فلانی گفته است که به این صورت مقابله را انجام بدهید! آیا از دیدگاه قرآن و پیام آور دین این شیوه قرائت و معرفی قرآن، صحیح است؟ آیا رسانیدن پیام خداوند و ابلاغ دستور او به این شیوه و با زبانی غیر از زبان رسمی مردم صحیح بوده و مردم نسبت به فرامین و احکام دین خدا آشنا می شوند؟ آیا شیوه معرفی و رسانیدن پیام خداوند و رسول او از 1400 سال تا به حال به مردم گفته نشده است؟ آیا طریقه رسانیدن ابلاغ و دستورات خداوند در قرآن و احادیث اولیای دین نیامده است؟ در صورتی که خداوند در سوره انعام آیه 39 فرموده است: هیچ چیز را در این کتاب فرو گذاری نکرده ایم.آیا فرمان خداوند و رسول او واجب تر است که همه آیات را بر پیامبر (ص) نازل کرده است یا کسی که نه تنها آگاهی های قرآنی ندارد بلکه از امروز و فردای خود نیز خبر ندارد؟آیا بنده خدا هستیم یا بنده دیگران؟ آیا به این مهم آگاهی داریم که نادیده گرفتن امر خداوند و رسول او و در عوض اطاعت از یک انسان، گناهی بزرگ است؟ با این روش ثابت می شود که چنین  مقابله هایی بدون نیّت الهی شروع شده است. و هر برنامه ای بدون نیت الهی شروع شود ارزش معنوی ندارد.
آیا مقابله هایی که بدون ترجمه و تفسیر و فقط عربی قرائت می شود و به دیگران هم اجازه نمی دهند که ترجمه و تفسیر قرآن را توضیح بدهند، می توانند اثبات کنند نیت الهی است یا شخصی و فردی؟

قرآن برای همه عصرها و زمان قوانین نو و جدید برای حل مشکلات جامعه دارد. بنابراین وظیفه قاریان قرآن تنها روخوانی عربی نیست. استادان قرآن کسانی هستند که بتوانند در هر جلسه قرآنی معنا و مفاهیمی نو و جدیدی بیابند و برای حل مشکلات به مسئولین جامعه بدهند. امّا افسوس ... که بسیاری افراد کلام وحی را به تجارت گرفته و با بهای ناچیز می فروشند. و با قرائت آیات قرآن وجه مادی دریافت می کنند!! که این عمل تحقیر کلام وحی و ضربه ای بر فرهنگ پیش رو قرآن است.
مسلمانان با داشتن چنین کتاب علمی که همه علوم دنیا جزءِ کوچکی از علم بی پایان قرآن  می باشد و قادر است همه مجهولات جهان را پاسخ علمی و منطقی بدهد، نباید هیچ گونه مشکلی داشته باشند. و حتی تمام نیازمندیهای مردم جهان را فراهم نمایند. و با برتری صنایع علمی، مردم جهان را مجذوب اسلام کنند. پس چرا بعد از 1400 سال تا به حال به این نتایج مهم نرسیده اند! زیرا بسیاری به علت نداشتن نیت الهی و قرائت ها و مقابله ها و جلسه های قرآنی تکراری و بدون مفاهیم علمی و نداشتن پیام برای نسل جوان می باشد.

مشکل دیگری که در مقابله های قرآنی وجود دارد و بهانه ای برای نادیده گرفتن هدف واقعی یعنی تفسیر و ترجمه و بیان پیام خداوند به بندگان می شود این است که سعی دارند هر طور شده سوره تمام شود! که این موضوع سند و مدرکی ندارد که حتماً سوره تمام شود و با فرموده امام علی (ع) مغایرت دارد که فرموده است: ( اگر یک آیه قرآن را بخوانیم و به آن عمل کنیم بهتر از خواندن کل قرآن است. ) همه مراکز دینی و قرآنی و مقابله ها باید محل تولید علم و آگاهی و پرورش انسان های مصلح و متفکر باشد امّا به علت بی توجهی به اهداف علمی قرآن بسیاری قاریان و به اصطلاح استادان قرآن نه تنها عامل اصلاح نیستند بلکه خود عامل اختلاف و ناهنجاری هستند و به علت ضعف اعتقادات دینی و قرآنی نمی دانند که هر نوع بی قانونی و هر نوع سهل انگاری در علمی شدن جامعه و نرسانیدن پیام خداوند به مردم و حمایت های غیرقانونی نسبت به هر کس به زیان دین و کشور و حمایت از دشمنان دین و کشور است.

یکی از مبارزات مهم قرآن، مبارزه با انحصار طلبی بوده است امّا در بعضی مقابله ها دعا خواندن انحصاراً در اختیار یک نفر است و دیگران حق ندارند دعا بخوانند. اگر فردی تقاضای خواندن دعا را بکند، کسی که انحصاراً دعا می خوانده است بسیار نگران و چه بسا مقابله را برای همیشه ترک کند!! یعنی تکبر که شرک به خداوند است.

خداوندا ما را هدایت کن. ای معلم عالم به ما بیاموز که نیایش قانون انسان شدن است.