به همین دلیل از اوایل دوران قاجار دیگر معماران توانمند ایرانی بودند که شهر را، چون بوم نقاشی به عمارت‌های دیدنی مزین می‌کردند. هرچه شرایط مالی صاحب زمین بهتر و یا از طبقه‌ی اشرافی‌تری بود، عمارت با جزئیات و زیبایی‌های بیشتری برایش ساخته می‌شد.

 

امروزه از آن گنجینه‌های معماری تنها تعداد کمی باقی مانده است. اگر پایتخت نشین هستید و یا در شهر زیبای تهران به دنبال دیدنی‌های تاریخی می‌گردید، بازدید از این عمارت‌ها را از دست ندهید.

 

معماری بومی را می‌توان دلیلی بر وجود آرامش در هر شهر و دیار دانست. عمارت‌ها مکان‌هایی برای زندگی بودند که به طور کامل با موقعیت جغرافیایی منطقه‌ای که در آن ساخته می‌شد، همسو بودند. شاید به همین دلیل است که به اصطلاح امروزی، آن‌ها را مکان‌هایی پر از روح و طراوت می‌دانیم.

 

جایی که نه از سرمای رنگ سیمان خبری هست و نه از طبقاتی که یکی پس از دیگری بر بالای هم قرار گرفته‌اند. با این مطلب همراه باشید تا آلبوم قدیمی‌ترین عمارت‌های باقی‌مانده در شهرتهران را ورق بزنیم.

 

عمارت ارباب هرمز، موزه گرافیک ایران

 

 

اگر انتظار دارید که عمارت‌های ماندگار تهرانی را تنها در مرکز شهر ببینید، باید بگوییم که اشتباه کرده‌اید. عمارت ارباب هرمز یکی از زیباترین عمارت‌های قدیمی تهران است که در محدوده‌ی تهرانپارس و در منطقه شرق قرار دارد. قدمت این عمارت را مربوط به دوره قاجار می‌دانند و علت نام‌گذاری آن نیز نام صاحبش بود. هرمز آرش یکی از زرتشتیان محله خیر آباد یزد بود که او را ارباب هرمز می‌نامیدند.

 

ارباب هرمز مانند دیگر زرتشتیان ساکن یزد، یکی از افراد نیکوکار و خیر بود که این عمارت را برای خود و همسرش خرید و پس از آن محله‌های اطراف عمارت را خیابان کشی و امکانات عام المنفعه‌ای مانند درمانگاه، مرکز پلیس، منابع آب، مدرسه و... را ایجاد کرد. عمارت ارباب هرمز با نمای آجری و رنگ گرم، ستون‌های سفید و زیبا و شیشه‌های رنگارنگ از سال ۱۳۹۳ به موزه گرافیک ایران تبدیل شد. این موزه همچنین اولین موزه طراحی گرافیک در آسیا است و بعضی از اتاق‌های آن سالانه میزبان نمایشگاه‌های مرتبط با این حوزه است.

 

---

عمارت مسعودیه، در ستایش معماری

 

پیش از ورود به عمارت باید بدانید که به یکی از عمارت‌های اصیل تهران با فضاسازی منحصر به فرد و سازه‌ای دوست داشتنی روبه رو هستید. عمارت مسعودیه ساخته دست قاجار‌ها است و در حقیقت محلی برای اقامت حاکم اصفهانی در تهران خوش آب و هوای آن روزگار بوده است. این حاکم، مسعود میرزا نام داشت و فرزند ناصرالدین شاه بود. به همین دلیل نام عمارت را مسعودیه گذاشتند و این نام تا امروز هم در دفتر تاریخ عمارت باقی مانده است. دو قسمت اندرونی و بیرونی عمارت فضا‌هایی هستند که می‌توانید از آن‌ها دیدن کنید. عمارت مسعودیه در نزدیکی میدان بهارستان قرار گرفته و به دلیل گچبری‌های منحصر به فرد و معماری قاجاری و استوارش یکی از مهم‌ترین دیدنی‌های تهران به حساب می‌آید.

 

---

عمارت قوام السلطنه، سرای باشکوه سیاستمدار ایرانی

 

 

این عمارت در میان خانه‌های قدیمی تهران کمی شناخته شده‌تر است. عمارت تاریخی قوام السلطنه که متعلق به احمد قوام، سیاستمدار پرنفوذ و توانا بود که در هر دو دوره‌ی قاجار و پهلوی فعالیت داشت. این خانه که امروزه از آن به عنوان موزه آبگینه و سفالینه استفاده می‌شود، در میانه‌ی خیابان سی تیر قرار گرفته و سبک آن تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است. منبت‌کاری‌ها، گچبری‌ها، در‌های چوبی آمیخته با شیشه و تزئینات ستون‌ها همگی برگرفته از ذوق و سلیقه‌ی معماران ایرانی است و کف‌پوش‌ها، پله‌ها و ورودی تالار‌ها نشان از معماری اروپایی به ویژه روسی دارد. در هنگام بازدید از عمارت قوام می‌توانید از سفالینه‌ها و ظروف شیشه‌ای که از زمان پیش از صفویان جمع آوری شده‌اند نیز دیدن کنید.

---

عمارت عین الدوله، میزبان نگارخانه برگ

 

 

اگرچه این عمارت در میان برگ‌های تاریخ و دیدنی‌های تهران محلی شناخته شده نیست، اما در گذشته یکی از بنا‌های مهم سیاسی در تهران بوده است. قدمت این عمارت مانند دیگر عمارت‌هایی که گفته شد به دوران قاجار باز می‌گردد و در حساس‌ترین دوره‌های قاجار، یعنی در هنگام تغییر حکومت و واگذاری آن به پهلوی‌ها بصیر الدوله و خانواده‌اش که به خانواده هروی شناخته می‌شدند در آن اقامت داشتند. یکی از اتفاقات مهمی که در حصار آجر‌های این خانه روی داده است، برگزاری کنفرانس تهران در زمان جنگ جهانی دوم بود. امروزه در این عمارت می‌توانید شاهد آثار هنری باشید که در قالب نگارخانه برگ در آن به نمایش در آمده است.

 

---

خانه امیر بهادر، سرای آرامش وزیر جنگ

 

کافی است قدم به این خانه ۲۰۰ ساله با حال و هوای آرام و مجسمه‌هایی از چهره‌های فرهنگی و گچبری‌های ظریف و زیبایش بگذارید تا تصور کنید که عمارتی متعلق به یکی از ادیبان دوران قاجار است. اما در حقیقت این عمارت محل زندگی امیر بهادر، وزیر جنگ مظفرالدین شاه و پیشکار سابقش بود. مردی که مخالف مشروطه بود و بعد از به توپ بستن مجلس، پادشاه لقب سپهسالار اعظم را به او پیشکش کرد. امیر بهادر بر خلاف زندگی پر از هیجان و خشونتی که داشت، از دوستداران ادبیات ایران بود. در روایت‌های تاریخی آمده است که تعداد بسیار زیادی از شاهنامه را در میان مردم توزیع کرد تا اشعار فردوسی در خانه‌ی ایرانیان جا بگیرد. این عمارت در سال ۸۰ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

---

خانه سلطان بیگم، لذت تماشای آینه کاری‌های معماری قاجار

 

همه‌ی عمارت‌های قاجاری معماری منحصر به فرد خود را دارند. گرچه بخش‌هایی از هر عمارت با یکدیگر مشترک است، اما می‌توان گفت هر معمار و گچبری امضای مخصوص خود را در ساخت هر خانه تاریخی به جا گذاشته است. خانه سلطان بیگم شجاعی یکی عمارت‌های قاجاری تهران است که می‌توان بیش از هر عمارت تهرانی دیگر در آن آینه کاری و زرق و برق را به تماشا نشست. این خانه متعلق به خواهر همسر احمد شاه و همسر تفنگدار پادشاه و دارای بادگیر، تالار آینه و گچبری‌هایی با الهام از طبیعت است. این بنا امروزه به خانه موزه بازار تبدیل شده و برای عموم قابل بازدید است.

---

عمارت پیرنیا، هر خشت یک روایت تاریخی

 

خانه مشیرالدوله یا عمارت پیرنیا را می‌توان روایتگر بخش‌های مهمی از تاریخ دانست. در اسناد و خاطرات تاریخی بیان شده که در این عمارت بود که رضا خان زانو زد، در این عمارت نظامنامه‌ی حق ویزا و سایر تصدیقات اتباع ایرانی نگارش و امضا شد و بسیاری دیگر از اتفاقات ریز و درشت تاریخی در این مکان اتفاق افتاد. اما بخش ثبت شده‌ی تاریخ نشان می‌دهد که این خانه منزل حسن پیرنیا، نگارنده‌ی نخستین کتاب تاریخ باستان ایران و نخستین قانون مدون بین المللی به زبان فارسی بود. امروزه این عمارت در اختیار دانشگاه علوم پزشکی قرار دارد و بازدید از بخش‌های داخلی آن برای گردشگران مقدور نیست.

---

موزه مقدم، خانه اشیای تاریخی

 

موزه مقدم را می‌توان یکی از عمارت‌های قاجاری شناخته شده در پایتخت دانست. زیرا در سال‌های اخیر مرمت شد و مورد پسند گردشگران تهرانی قرار گرفت. این موزه در حقیقت خانه‌ی محمد تقی خان احتساب الملک، از درباریان ثروتمند قاجاری است. علت نام گذاری این خانه این است که بعد‌ها، عمارت در اختیار محسن مقدم، فرزند او و یکی از اساتید باستان شناسی ایران قرار گرفت. خانه مقدم این روز‌ها پذیرای گردشگران برای تماشای اشیای تاریخی با ارزشی است که در آن به نمایش درآمده. نمایشگاهی که بخش زیادی از آن را خود محسن مقدم با وسواس و دانش راه اندازی کرده و هنوز هم بازدیدکنندگان خود را دارد. این خانه در فهرست آثار ملی ایران نیز به بت رسیده است.

 

---

خانه وارطان، ایستاده بر ستون‌های معماری مدرن

 

بعد از دیدن این همه عمارت قاجاری وقت آن رسیده که پا به دنیای مدرن‌تری بگذارید. خانه وارطان عمارتی قاجاری نیست. اما می‌توان آن را در دسته‌ی معماری‌های مهم شهر تهران آورد. بنایی که معمار ایرانی ارمنی تبار به نام وارطان هوانسیان معماری آن را به عهده داشت و حالا دانشجویان معماری این خانه را با نام وارطان می‌شناسند. او یکی از پایه‌گذاران معماری مدرن در ایران بود و تفاوت این خانه ۸۰ ساله با بنا‌های هم نسلش نیز همین است و به سبک آرت دکو ساخته شده. شما می‌توانید از این بنا دیدن کنید و در کافه‌ی حیاط آن خستگی از تن به در کنید. در اتاق‌های این مجموعه نیز گالری‌های متفاوتی برپا می‌شود. این مجموعه در خیابان طالقانی قرار گرفته و یکی از خانه‌های فرهنگ پایتخت به حساب می‌آید.

 

این تنها بخشی از عمارت‌های دست نخورده و کهنسال کلان شهر زیبای ایران است. بنا‌هایی که شناسنامه‌ی بخش مهمی از تاریخ شهر است. در طول تاریخ و با آپارتمان نشینی بخش زیادی از هویت شهری در حال از بین رفتن است؛ در هنگام بازدید از این ثروت‌های تاریخی، مراقب آن‌ها باشید.

 

 

 

 

 

برترین‌ها