کد خبر: 110068 ، سرويس: مقاله
تاريخ انتشار: 28 اسفند 1397 - 18:00
نگاهی به زندگانی مرحوم کربلایی کرم کوهستانی

اتحاد خبر- دکتر عباس قاسمی : شکر و سپاس از آن پروردگاری است که ایشان را با نیروی زبان و زیبایی گفتار بر سایر مخلوقات برتری داد، به انسان قدرت تعلیم، تعلّم و تکلم عطا فرمود و او را از نادانی آزاد ساخت و بر طبق این حدیث شریف نبوی (ص) که می‌فرماید: خداوند بزرگ در زیر عرش خود دارای گنجینه هایی است و کلید آن گنجینه ها زبان شاعران است...

* دکتر عباس قاسمی:



شکر و سپاس از آن پروردگاری است که ایشان را با نیروی زبان و زیبایی گفتار بر سایر مخلوقات برتری داد، به انسان قدرت تعلیم، تعلّم و تکلم عطا فرمود و او را از نادانی آزاد ساخت و بر طبق این حدیث شریف نبوی (ص) که می‌فرماید: «خداوند بزرگ در زیر عرش خود دارای گنجینه هایی است و کلید آن گنجینه ها زبان شاعران است. »


زیبایی سخن را متوجه اصحاب قلم و امیران کلام یا همان شاعران نمود. چنانچه شاعر سرودن شعر خود را با الهام گیری از علم و ایمان شروع کند، می‌توان او را دنباله رو پیامبران و بزرگان قلمداد کرد. بر همین مبنا نظامی گنجوی شاعر قرن ششم هجری می‌گوید:


پرده رازی که سخن‌پروری است         سایه‌ای از پرده پیغمبری است


پیش و پسی بسته صف اولیاء            پس شعراء آمد و پیش انبیاء


این دو نظر محرم یک دوستند            این دو چو مغز، آن همه چون پوستند.


بنابراین شاعران در هر جامعه و مملکت از شریف‌ترین و بزرگ‌ترین افراد آن جامعه و در واقع نعمتی بزرگ و موهبتی عظیم به شمار می روند. دشتستان بزرگ از دیرباز اصحاب قلم و شاعران گران‌سنگی را در خود پرورانیده است. در قرن دوم و سوم هجری ابن هارون توزی از دانشمندان بزرگ علم لغت و صاحب کتاب‌هایی همچون «الامثال»، «الاضداد» و «الخیل» از این خاک عالم خیز برخاسته است. در دوره صفویه در میان شاعران پارسی گوی دربار سلاطین هند، ما با شاعری چیره‌دست و توانا به نام تاج‌الدین زیراهی  برخورد می‌کنیم که از دشتستان بزرگ است. در دوره معاصر نیز این دیار شاعران و نویسندگان بزرگی را تقدیم جامعه ادب پارسی نموده است. شادروان محمد شفیع رئیسی را که به حق باید وی را یکی از پیشگامان  داستان‌نویسی کوتاه به سبک جدید در جنوب ایران دانست، از بزرگ‌ترین نویسندگان تاریخ ادبیات معاصر ایران، از دشتستان برخاست. وی توانست در دهه 1340 شمسی 29 داستان کوتاه به سبک جدید به چاپ برساند .

 

همچنین در دوره معاصر، شاعران گران‌سنگی در دشتستان ظهور کردند که نام زیبای آن‌ها بر تارک تاریخ ادبیات معاصر ایران‌زمین می‌درخشد. از جمله این شاعران بزرگ، مرحوم کربلایی کرم کوهستانی «کوهی» می‌باشد. مرحوم کوهستانی از بزرگان طایفه سلمانی «آرایشگران» بود. دشتستان بزرگ همواره جایگاه طوایف بزرگ و متشخص بوده است. یکی از این طوایف بزرگ و متشخص، طایفه سلمانی می‌باشد. این طایفه متشکل از سه تیره است که عبارتند از:

تیره عالی کربلایی حسینی و عباس مشهدی، تیره آقا جعفری «ناظمی» و تیره کربلایی شنبه و استاد باقری. تیره عالی کربلایی حسینی و عباس مشهدی علی نخستین تیره از طایفه سلمانی است که همراه با طایفه روزبه از ابتدای تأسیس برازجان از بارگاهی به برازجان آمدند. تیره آقا جعفری «ناظمی» از روستای قلایی به برازجان آمدند. تیره کربلایی شنبه و استاد باقری «کوهستانی» اصالتاً اهل روستای بنداروز بودند. جد پدری این تیره دو برادر بودند. برادر بزرگ‌تر بنا بر رسم ازدواج آن دوره، همراه دختر یکی از خوانین که به ازدواج یک نفر از طایفه ملایان ساکن گیسکان درآمده بود، به آن منطقه مهاجرت می‌کند. وی در آنجا مورد محبت و عنایت خاص اهالی آن دیار قرار می‌گیرد و در آنجا ازدواج‌کرده و ساکن می‌شود. مدتی بعد برخی از افراد این تیره به منطقه رود فاریاب رفته و در آنجا ساکن می‌شوند و به کار زراعت و باغداری مشغول می‌شوند اما بعد از مدتی کدخدای محل با آن‌ها اختلاف پیدا می‌کند لذا به برازجان می‌آیند و اولین فردی که از این تیره به برازجان آمد مرحوم مشهدی باقر پدربزرگ مرحوم کربلایی کرم کوهستانی بود . این طایفه همواره افراد بزرگی را در خود پرورانیده است. یکی از شاعران بزرگ و مهم دشتستان در قرن سیزدهم هجری قمری، مرحوم ملا محمد سلمانی متخلص به «ساعی» است که از وی دوبیتی‌ها و غزل‌های نفیسی برجای مانده است. فرزند وی مرحوم ملاعلی سلمانی متخلص به «واصف» از شاعران بزرگ و خطاطان متبحّر دشتستان در قرون سیزده و چهارده قمری بود که از وی اشعار جالب و بسیار باقی است. مرحوم ملاحسن سلمانی متخلص به «ناظم» از شاعران بزرگ در قرن چهاردهم هجری قمری در دشتستان است. وی فرزند مرحوم ملاعلی واصف و نوه مرحوم ملا محمد ساعی است. از ایشان اشعار زیادی در قالب‌های دوبیتی و مسمط برجای مانده است . از این شاعر بزرگ شعری نفیس در منقبت امام عصر (عج) باقی است. بزرگان این طایفه همواره مورد محبت و عنایت خاص خوانین برازجان بودند. مرحوم علی کوهستانی معروف به «علی شهرو» پسر عموی مرحوم کربلایی کرم کوهستانی میرشکار شهید میرزا محمدخان غضنفرالسلطنه برازجانی و فرمانده تک تیراندازان وی بود. او در شجاعت و چالاکی زبان زد خاص و عام بود. شیخ حسین خان چاه کوتاهی به شهید غضنفرالسلطنه پیشنهاد داد حاضر است تمامی املاک خود را به وی ببخشد و در ازای آن علی کوهستانی به وی بخشیده شود ولی شهید غضنفرالسلطنه نپذیرفت .


مرحوم کربلایی کرم کوهستانی فرزند مرحوم کربلایی غلامعلی در سال 1323 هجری قمری مصادف با سال 1283 هجری شمسی در برازجان متولد شد. وی تحصیلات دینی خود را که متداول‌ترین علوم آن روز بود در محضر بزرگانی نظیر مرحوم سید ابوالحسن ریاضی و مرحوم حضرت آیت‌الله شیخ محمدحسن برازجانی معروف به آقا شیخ میرزا انجام داد. وی از همان اوان نوجوانی سپس جوانی به شاعری روی آورد . جذبه شخصیتی مرحوم کوهستانی، به گونه‌ای بود که شهید غضنفرالسلطنه وی را از ندیمان خاص خود قرارداد. لذا وی در سفر و حضر شهید غضنفرالسلطنه را همراه و همدم بود. بر همین مبنا پژوهشگران عرصه تاریخ معاصر دشتستان بارها با وی مصاحبه کرده و صحبت‌های آن بزرگوار را به عنوان اسناد درجه اول آثار پژوهشی تاریخی خود قرار دادند. روایات مرحوم کوهستانی از نبردها و رشادت‌های شهید غضنفرالسلطنه و سایر دلاور مردان خطه دشتستان بزرگ، از اسناد مهم و معتبر تاریخی، در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌آیند . اخلاق خوب و سجایای بارز اخلاقی مرحوم کوهستانی زبان زد خاص و عام بود. محقق فرزانه مرحوم استاد علیمراد فراشبندی که به حق وی را باید نخستین مورخ معتبر تاریخ معاصر دشتستان دانست و آثار ارزنده و معتبر تاریخی ایشان را در زمره مراجع متقدم تاریخی دشتستان به شمار آورد، درباره مرحوم کوهستانی چنین می‌گوید: «حسن خلقش ضرب‌المثل صغار و کبار و پاکی ذاتش از نیکی صفاتش آشکار و جامع کمالات محموده و خصائل ستوده است، یکی از گویندگان خوش‌قریحه و باذوق برازجان است که طبعی روان و ذوقی سرشار داشته شعر را نیکو می‌سراید. دوبیتی زیر نمونه اشعار ایشان است:


چو محمل بست یار لاله رخسار     

  
به چشمم شد جهان همچون شب تار


چو بانک الرحیل برخاست کوهی         ز تن، جان رفت چون رفت از بزم یار.»


مرحوم کوهستانی در ابتدای دوران جوانی به شغل آبا و اجدادی خود یعنی سلمانی روی آورد. سپس در تشکیلات ارتش استخدام شد اما چند سالی نگذشت که استعفا داد. با توجه به شهرت نیکی که کسب کرده بود از طرف خوانین منطقه کازرون، مدتی به عنوان کدخدای کمارج سپس بیشابور خدمت کرد. مردمان آن دیار خاطرات خوشی از آن دوران در ذهن خوددارند. وفاداری مرحوم کوهستانی به خاندان شهید غضنفرالسلطنه برازجانی باعث شد وی بار دیگر به وطن مراجعت نماید و از جانب مرحوم ابراهیم‌خان غضنفری به عنوان کدخدای رود فاریاب و مضافات آن منصوب شود. سرانجام مرحوم کوهستانی بعد از سالیان چندی کدخدایی، در منطقه رود فاریاب و توابع آن به برازجان بازگشت . مرحوم کوهستانی فردی متدین و از عاشقان و دلباختگان اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) بود. وی در ماه‌های محرم و صفر نقش رهبر تعزیه‌خوانی مراسم عزاداری حضرت سیدالشهدا (ع) را عهده‌دار بود و افرادی که در مراسم تعزیه‌خوانی ایفای نقش می‌کردند، اشعار ایشان را می‌خواندند . دو بیتی‌های مرحوم کوهستانی را باید از نفیس‌ترین انواع شعری در تاریخ ادبیات معاصر ایران به شمار آورد. دکتر سید جعفر حمیدی درباره مرحوم کوهستانی می‌گوید: «کوهی شاعری متواضع، فروتن و مردم دوست بود و شعرش بیشتر دوبیتی است که رنگ و بوی اشعار دیگر دوبیتی سراهای جنوب دارد.» . سر انجام این شاعر گران‌سنگ بعد از یک عمر حیات باعزت در شب جمعه 11 آذرماه 1367 شمسی مصادف با 22 ربیع‌الثانی سال 1409 هجری قمری دعوت حق را لبیک گفت و طی یک مراسم تشییع باشکوه در بهشت سجاد شهر برازجان به خاک سپرده شد.


  - محمد عوفی، لباب الالباب، با کوشش محمد عباسی، جلد اول، تهران: انتشارات فخر رازی، 1361، ص 7

- نظامی گنجه ای، مخزن الاسرار، با کوشش عبدالمحمد آیتی، چاپ دوم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، 1370، ص 37

- شهاب الدین احمد یاقوت حموی، معجم الادباء، ترجمه عبدالمحمد آیتی، جلد دوم، تهران: نشر سروش، 1381، ص 676 و نیز بنگرید به: محمد علی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، جلد هشتم، تهران: نشر فیام، 1374، صص 267 و 266

- رضا قلی خان هدایت، مجمع الفصحاء، به کوشش مظاهر مصفا، جلد اول، تهران: انتشارات امیرکبیر، 1339، صص 465 و 464

- محمدجواد فخرایی، دشتستان در گذر تاریخ، شیراز: نشر نوید، 1383، ص 413

 

- علیمراد فراشبندی، تاریخ و جغرافیای برازجان یا سنگر مجاهدین، جلد دوم، شیراز: چاپخانه نور، 1336، صص 154 و 153 و 152

 - فراشبندی، همان، جلد اول، صص 154 و 151 و 147 و 146

- مصاحبه نگارنده با خانم خیری کوهستانی دختر مرحوم کربلایی کرم کوهستانی و خانم فروغ کوهستانی نوه پسری مرحوم کربلایی کرم کوهستانی مورخه 3/4/1396

 

  - هیبت الله مالکی، شرح حال شعرای دشتستان بزرگ، بی جا: رودکی، 1369، ص 143

- ویلم فلور، برازجان، ترجمه دکتر عبدالرسول خیراندیش، تهران: نشرآباد بوم، 1388، صص 75 و 74

 

 - فراشبندی، همان، ص 187

- مالکی، همان، ص 143

- مصاحبه نگارنده با یکی از معمّرین کمارج مورخه 15/12/1383

- مالکی، همان

- حیدرعرفان، ترانه سرایان بوشهر یا دشتستان بزرگ، تهران: چاپ نقش جهان، 1371، ص 157

 

  - سید جعفر حمیدی، فرهنگ نامه بوشهر، تهران: سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1381، ص

لينک خبر:
https://www.ettehadkhabar.ir/fa/posts/110068