امروز: جمعه 10 فروردين 1403
- دکتر یوسفی؛ مدیری در کنار همکاران
- برخورد توهین آمیز رئیس صمت دشتستان با نمایندگان برخی اصناف شهرستان
- یوسفی؛ مدیری با نگاه فرهنگی
- تاجگردون: ۱۴۰۳ سال خیلی سختی است / رأی ندادن خاتمی یک علامت است
- تصاویر دیدنی از تیپ و استایل نوروزی پریناز ایزدیار
- طارمی- آزمون و حالا قایدی: چه خط حملهای!
- مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد
- جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ جزییات و زمان اعمال
- بیش از ۸.۵ میلیون تردد در جادههای بوشهر ثبت شد
- دکتر یوسفی؛ معتقد و عامل به تعامل صنعت نفت با محیط پیرامون
شهر سعدآباد در پانزده كيلومتري شمال برازجان در جايي دلنشين و در كناره ي رود خانه ي شاپور بر روي بخشي از نشانه هاي بر جا مانده از شهر باستاني بزرگ و پرنام و آوازه ي توج/ توز برپا شده است. سعدآباد در سال 1354 ش شهر گرديده و از ديد پيشينه ي شهر بودن پس از برازجان جايگاه دوم را در دشتستان دارد و تا ده ها سال برازجان و سعدآباد تنها شهر هاي اين شهرستان بودند. با همه ي اين ها چون از راه هاي بزرگ و پر رفت و آمد دور بوده است...
روئيده از خاک توج
1. سعدآباد
شهر سعدآباد در پانزده كيلومتري شمال برازجان در جايي دلنشين و در كناره ي رود خانه ي شاپور بر روي بخشي از نشانه هاي بر جا مانده از شهر باستاني بزرگ و پرنام و آوازه ي توج/ توز برپا شده است. سعدآباد در سال 1354 ش شهر گرديده و از ديد پيشينه ي شهر بودن پس از برازجان جايگاه دوم را در دشتستان دارد و تا ده ها سال برازجان و سعدآباد تنها شهر هاي اين شهرستان بودند. با همه ي اين ها چون از راه هاي بزرگ و پر رفت و آمد دور بوده است از رشد و پيشرفت آن چناني برخوردار نبوده و از آغاز انقلاب اسلامي تاكنون كمترين شمار كوچ كنندگان را به سوي خود كشانده است. بخش جنوبي اين شهر كهن ترين بخش آن است و اين جا نقطه ي آغاز و پيدايش شهر بوده است. نشستگاه شهر سعدآباد در طول شرقي 51 درجه و 6 دقيقه و عرض شمالي 29 درجه و 24 دقيقه و بلندي آن از سطح دريا نزديك به 50 متر است. در سمت شمال شهر سعدآباد روستاي زيراه بر روي تپه هاي بلند و باستاني خودنمايي مي كند. اين روستا داراي ديرينگي بسياري است و برخي آن را يادگار و بازمانده اي از توز باستاني مي دانند. در نزديكي هاي روستاي زيراه غار و چشمه اي با آبراه پهن وبلند و درختان بزرگ و سايه در كناره ي آن نشانه ها و بازمانده هايي از سازه هاي آسياب هاي آبي كهن گردش گاهي كوچك اما زيبا را فراهم نموده اند. تا نزديك به 70 ـ 60 سال گذشته اين آسياب ها آباد و بسيار پررونق و پر رفت وآمد بوده اند. در زمين هاي بخش شمالي سعدآباد و در پيرامون زيراه كه بخش بزرگي از آن را نخلستان فرا گرفته است نشانه هاي فراوان و پرشماري از شهر باستاني توج/ توز هم چون آب انبار ها، پي خانه ها، آجرها، ظروف سفالين گوناگون شكسته و سالم هر بيننده اي را كنجكاو كرده و به سوي خود مي كشاند جز مسئولين و جان مي دهد براي كاوش هاي باستان شناختي. آجرهايي كه به خوبي پخته شده اند با چيدماني استادانه در پي ديوار ها و ظروف سفالين نگاره دار و رنگين نازكي ها با آب و تاب بسيار ساخته و پرداخته شده اند پيام رساناني از فرهنگ و تمدن پربار چندين هزار ساله ي ايران هستند. كمي آن سوتر و در سمت غربي تر در ديواره ي رودخانه ي شاپور بناي معروف و بزرگ و بسيار ارزشمند و بي مانند چهل خانه خودنمايي مي كند. اين جا اولين گور دخمه هاي پارسيان در ايران است كه به قول باستان شناس برجسته استاد ارجمند دكتر يغمايي پيش درآمدي بوده است براي ساخت آرامگاه هاي تخت جمشيد و نقش رستم. سمت جنوب و مشرق سعدآباد را نخلستان هاي انبوه و كهن با درختان قد برافراشته اي فرا گرفته كه چشم انداز آن ها به ويژه هنگام آبياري باغات با افتادن تصوير نخل هاي بلند در آينه ي آبگير ها و جويبارها بسيار زيبا و تماشايي است. فراز و نشيب ها و بلندي هاي ملايم زمين ها و نخلستان ها نيز به جاي خود به اين زيبايي ها افزوده و آنها را ديدني تر مي سازد. را ه هاي پرشمار ميان باغ ها و در كنار آن ها كانال ها و جوي هاي بزرگ و كوچك آب رساني در اين سوي شهر گردش گاهي كم مانند ساخته است. از سمت مغرب سعدآباد رودخانه ي شاپور مي گذرد. يكمين سد بتوني و به شيوه ي امروزي در ايران به دستور رضا شاه در اين سمت شهر بر روي اين رودخانه ساخته شده كه اكنون نزديك به هفتاد سال از ساخت آن مي گذرد و از جاهاي ديدني سعدآباد است. ساختمان نگهباني و نگهداري آن پس از ده ها سال هنوز پا بر جا و استوار است و از آن بهره برداري مي شود. كمي بالاتر ودر سمت شمال سد روستاي مشفق آباد بر بلندي تپه هايي نمايان است. نشانه ها و بازمانده هايي از چاه هاي آب شيرين پرشماري كه روزگاري آب آشاميدني شهرهاي آبپخش و سعدآباد و ديگر روستاها از آن برداشت مي شد در كناره هاي روستا هنوز به چشم مي خورد. اگر در زيبا سازي شهر به ويژه در زمينه ي خانه سازي شهروندان تلاش و سليقه نشان دهند و شهرداري شيوه ها و روش هايي به كار گيرد و پياده كند واگر دولت برنامه هايي داشته باشد شهر سعدآباد يكي از جاذبه هاي گردشگري خواهد شد. اين زمينه براي بسياري از روستاهاي بخش سعدآباد چون زيراه، جتوط، نظرآقا،... هم فراهم است.
رشد و گسترش شهر سعدآباد تا اندازه اي در سمت شمال و چند سالي است كه بيشتر در سمت غربي آن انجام مي گيرد كه در زمين هاي بخش شبانكاره است. سال ها پيش پل بزرگ و بسيار پايدار و ارزشمندي بر روي رودخانه شاپور ساخته شده است كه پس از آن ساخت و سازه ها بيشتر در اين سمت شهر انجام مي گيرد. گرايش شهر و خانه سازي در اين بخش براي نزديكتر شدن به راه ارزشمند برازجان ـ گناوه است. ساختمان هاي اين شهر همگي يك طبقه و كاربري آن ها نيز مسكوني است. چون سعدآباد زمان درازتري از شهرهاي پيرامون خود را داراي شهرداري بوده است محله هاي تازه ساخت آن سر و سامان بهتري دارند.
شمار خيابان هاي بزرگ اين شهر از دو تا سه تا بيشتر نيست و بزرگترين و پر رفت و آمد ترين آن ها ورودي اين شهر از سمت غربي است. با ساخت و پايان يافتن بخش برون شهري اين بولوار كه دو شهر سعدآباد و آبپخش را به يكديگر پيوند مي دهد در آينده اي نزديك و با ساخت و سازهايي كه انجام خواهد گرفت دو شهر به يكديگر رسيده و به هم خواهند پيوست. اين خواست مردم هر دو شهر است كه بيشتر آن ها داراي پيوند هاي خويشي و فاميلي نزديكي با يكديگر هستند. ساختن كانون هاي رفاهي و ادراري و خدماتي براي بهره برداري مشترك مردم هر دو شهر چون بيمارستان، دانشگاه و مانند آن در زمين هاي هموار دو سوي اين بولوار اين به هم پيوستن و يكپارچگي را شتاب بيشتري داده و آن را پايدارتر و استوارتر مي كند. شهر سعدآباد مدت ها مركز بلوك هاي سعدآباد (زيراه) و شبانكاره و بزرگترين و مهمترين نقاط اين دو بخش بوده و از ديرباز كانون پيدايش و سمت و سو دادن به مبارزات و امور سياسي و اجتماعي آن ها بوده است. افراد برجسته و سرشناس و عالمان و سرايندگان بسياري از اين شهر برخاسته اند و سعدآباد از اين نگاه هميشه زبانزد و نام آور بوده است. جمعيت: در سال 1345 سعدآباد 3598 نفر جمعيت داشته است. ده سال پس از آن و در سال 1355 شمار شهروندان آن به 3959 نفر رسيد.
در سال 1365 و پس از يك دهه ي ديگر با نرخ رشد 2/ 5 درصد جمعيت آن به 6614 نفر افزايش يافت. با گذشت ده سال ديگر و در سال 1375 با رشد 8% درصد شمار شهروندان سعدآباد به 7253 نفر رسيد. پيش بيني سازمان مديريت و برنامه ريزي براي جمعيت سعدآباد در سال 1380 نيز 7472 نفر بوده است (شناسنامه ي شهرهاي استان بوشهر ـ استانداري بوشهر).
كتاب (راهنماي خليج فارس ـ لوريمر جان گوردن ـ بنياد ايران شناسي) نزديك به يك صد سال پيش شمار خانه هاي سعدآباد را يك صد خانه نوشته است كه جمعيت آن نزديك به 500 نفر در آن زمان بوده است.وجه تسميه و سابقه ي تاريخي:
نزديك به سال 1170 ه. ق شخصي به نام حاج محمد قطيفي اهل بحرين كه داراي سر رشته و دانش در زمينه ي آبياري كاشت و برپا كردن نخلستان بوده است وارد اين منطقه گرديد و آغاز به ساخت كانال هاي آبياري و آب رساني نمود. وي در آغاز كارش در جايي كه محله ي جنوبي شهر كنوني سعدآباد است آبادي كوچكي را بنا گذاشت كه برگرفته از نام او محمد آباد ناميده شد. نزديك به سال 1312 ه.ق كه اسماعيل خان شبانكاره اي پدربزرگ اردشير و ملك منصور خان بلوك هاي زيراه (سعدآباد) و شبانكاره را از مالك اصلي آن محمد حسن خان مافي ملقب به سعدالملك اجاره نمود در همسايگي آبادي (محمدآباد) و در جايي بالا دست آن براي خود قلعه و برج بارويي ساخت و در آن جا ماندگار شد. اسماعيل خان سپس براي برخوردار شدن هر چه بيشتر از پشتيباني هاي محمد حسن خان و خوشايند او كه نزد پادشاه آن زمان نيز برش هايي داشت، نام روستا را از محمدآباد به سعدآباد برگرفته از لقب محمد حسن خان (سعدالملك) تغيير داد. محمد حسن خان نيز به پاسداشت اين كار پيشكش هاي با ارزشي به اسماعيل خان پرداخت و به سفارش او نشانه هايي نيز از سوي شاه براي او فرستاده شد.
پا به راه و پر شتاب
2. آبپخش:
نشستگاه شهر آبپخش در 16 كيلومتري شمال غربي برازجان و بلندي آن از سطح دريا نزديك به 25 متر است. اين شهر از به هم پيوستن سه روستا درواهي، قلاعي و بهرام آباد كه در گذشته و تا چند سال پيش از يكديگر دور و جدا بودند پديد آمده و درواهي بزرگ ترين و كهن ترين بخش اين شهر است. راه ارزشمند برازجان گناوه از ميان اين شهر مي گذرد و آن را دو بخش مي كند. گذشتن اين راه بزرگ از شهر و بودن زمين هاي هموار و بارده در پيرامون آن و بهره برداري از آب رودخانه ي شاپور رشد و پيشرفت و رونق و گسترش فراوان اين شهر را در پي داشته است. از ده ها سال پيش باغ هاي خرماي پر شمار و نخلستان هاي انبوه در پيرامون آن برپاگرديده و يكي از كانون هاي توليد و خريد و فروش خرما از آن ساخته است. اما با همه ي اين ها آبپخش بسيار دير شهر گرديد و با اينكه گستردگي بسياري دارد چهره و سيماي آن بيشتر روستايي است تا شهري و در بيشتر بخش هاي آن اصول شهرسازي و خانه سازي پياده نشده است. بولوار هاي انقلاب اسلامي و وحدت بزرگ ترين و ارزشمند ترين خيابان هاي شهر هستند. بيشتر ساختمان ها جداي از شمار اندكي در كناره ي اين دو خيابان همگي كاربري مسكوني دارند. شهر آبپخش را از سه سمت مغرب، جنوب و مشرق نخلستان فرا گرفته و تنها از سوي شمال جا براي ساخت و ساز و گسترش شهر وجود دارد. بازارچه اي كه شهرداري در اين شهر ساخته هنوز رونقي پيدا نكرده و بخش بزرگ فروشگاه ها و كارگاه ها در كناره ي خيابان انقلاب اسلامي پديد آمده اند. كانون هاي اداري و خدماتي و رفاهي بيشتر در محله ي درواهي قرار دارند و اين بخش به تنهايي نزديك به 65% جمعيت شهر را در خود جاي داده است. مساحت اين شهر بيش از 700 هكتار است. در سمت شمال شهر آبپخش دشتي پهناور و با زمين هاي ماسه اي گسترده است. راه بزرگ برازجان ـ گناوه از شهر گذشته و اين دشت را نيز دو پاره مي كند. كانال آب رساني خاكي كهن و باستاني به نام (جوقيل) با درازا و پهنا و ژرفناي بسيار بزرگ و شگفت آورش كه بازگو كننده ي تلاش و دانش و آگاهي بالاي ايرانيان كهن است نزديك به يك كيلومتري اين شهر است. زمين هاي ماسه اي شمال آبپخش يكي از جاهاي مهم رويش و رشد درختچه ي زيباي غرق است. اگر شهروندان در نگهداري و جلوگيري از نابودي اين گياه با ارزش تلاش كنند در زمان كوتاهي جنگلي انبوه از آن پديد خواهد آمد.
اندكي شمال تر، گردشگاهي معروف به (چهار راه) با تپه ماهور ها و انبوه درختان كنار (سدر) وحشي در زمستان ها گردشگران بسياري را به سوي خود مي كشاند اما با بهره كشي هاي نادرست هم چون بريدن درختان و جولان دادن موتور سواران بر روي تپه ها كم كم از ميان مي رود و نابود مي شود. در سمت جنوب آبپخش باغ هاي سرسبز و انبوه خرما با كانال هاي آب رساني پر آب و پر شمار چشم اندازي بسيار زيبا دارند. ورودي شهر از اين سو به درازاي نزديك به يك كيلومتر با بودن اين نخلستان ها و جوي هاي آب در دو سوي آن نمايي ويژه دارد و در تمام جاده ي برازجان ـ گناوه و تا خوزستان مانندي ندارد. سمت مشرق آبپخش را نيز نخلستان فرا گرفته است. نزديك و چسبيده به شهر كانال بزرگ آب رساني آبپخش و اندكي آن سوتر نيز رودخانه ي شاپور مي گذرد. آب اين رودخانه با ساختن سد ذخيره اي و افزايش بسيار باغات و خشكسالي هاي پي در پي كاهش چشم گيري يافته است. خاك برداري ها و خاك ريزي هاي خود سرانه و رها كردن نخاله هاي ساختماني نيز چهره ي طبيعي و زيباي گذشته ي آن را دگرگون و بسيار ناپسند كرده است. سمت مغرب شهر آبپخش را نيز نخلستان ها و باغ هاي پر بار و پر شمار خرما فرا گرفته است.
جمعيت: در سال 1345 سه روستايي كه امروزه شهر آبپخش را ساخته اند روي هم 3481 نفر جمعيت داشته اند. در اين سال درواهي بيشترين و بهرام آباد كمترين جمعيت را داشته است. ده سال پس از آن و سال 1355 جمعيت سه روستا به 4573 نفر افزايش يافت.
در اين سال نيز درواهي به تنهايي نيمي از جمعيت را دارا بوده است. در سال 1365 با نرخ رشد 1/ 7 درصد چمعيت آبپخش به 9172 نفر رسيد. در اين زمان جمعيت درواهي 5722 نفر بوده است. در سال 1375 با 3/ 3 درصد رشد جمعيت آبپخش به 12798 نفر افزايش يافت. برآورد جمعيت آبپخش در سال 1380 از سوي سازمان مديريت و برنامه ريزي 14858 نفر بوده است. فشردگي جمعيت اين شهر نزديك به 22 نفر در هر هكتار است. (شناسنامه ي شهرهاي استان بوشهر ـ استانداري بوشهر ـ 1381).
ـ وجه تسميه و سابقه ي تاريخي:
نام آبپخش برگرفته از كانال هاي پر شمار آب رساني است كه آب رودخانه ي شاپور را به جاهاي گوناگون پخش مي كنند و كانون آن در نزديكي و جنوب اين شهر است. آبپخش نام تازه اي است و بيش از دو سه دهه از پيدايش آن نمي گذرد. نام قلاعي كه بيشتر اما به نادرستي قلايي نوشته و خوانده مي شود برگرفته از قلعه اي كهن بوده است كه در اين روستا وجود داشته و گويا هسته ي پيدايش روستا بوده است. در گذشته و از آغاز نام آن (قلعه اي) بوده كه كم كم به قَعِلي، قَلِي و سپس به قِلِي گراييده و در دهه هاي گذشته آن را به نادرستي قلايي ثبت كرده اند. بهرام آباد گويا برگرفته از نام بنيان گذار اين روستا بوده است. اما برخي بر اين باورند كه چون بهرام گور، پادشاه ساساني زماني در اين جا اردو زده دستور به ساخت اين روستا داده بوده است بهرام آباد ناميده شده است كه گمان نمي رود درست باشد. در مورد درواهي و وجه تسميه آن گمان ها و باورهاي گوناگون و بيشتر نادرستي وجود دارد. گروهي آن را به معناي هيچ و پوچ، برخي آن را به معني وادي و بيابان و برگرفته از واهه و صحرا دانسته اند، دسته اي به معناي در بيابان مانده، گروهي آن را به معناي جاي باز وگشاد، برخي به معناي زمين و جاي بلند دانسته اند و مانند آن ها. اما نام و زندگي درواهي هيچ زماني از آب جدا نبوده و برگرفته و بسته به آب بوده است درست مانند امروز، چرا كه اساس پيدايش آن از آغاز آب بوده است. نام درواهي برگرفته از يك كانال آب رساني بسيار كهن كه دربندي نيز در پايان آن ساخته بوده اند مي باشد. از گذشته هاي بسيار دور و از سده ها پيش در زمين هاي مشرق درواهي نخلستان هاي آباد و سرسبزي وجود داشته است. اين نخلستان ها از جنوب شرقي درواهي تا شمال شرقي آن و تا نزديكي هاي سعدآباد گسترده بوده اند كه بخش هايي از بازمانده هاي اين نخلستان هاي كهن و پير كه در گذشته به نام هاي ( پنج دنگه، زنگله، باغ بردي، شير خاني، حسن لوه و نيوي) ناميده مي شده اند هنوز نيز وجود دارند. مردم هر ساله با به كار گيري مواد طبيعي چون خاك، سنگ، چوب، و مانند آن در جاي سد كنوني سعدآباد سدهايي موقتي مي ساخته اند كه با آغاز فصل بارندگي با اولين سيلاب از بين مي رفته اند. كانالي نيز ساخته بوده اند كه آب سدها را به نخلستان ها و باغ ها مي رسانده است. كانال آب رساني كنوني و اصلي آبپخش بعد ها و در زمان رضا شاه در مسير همان كانال و با استفاده از گودي آن ساخته شد. كانال و جوي قديمي تنها تا جنوب شرقي درواهي كشيده مي شد و در جايي كه پلي به نام (شيخي) ساخته شده به پايان مي رسيد و در همين جا دربندي ساخته بودند كه كار شير اطمينان را انجام مي داد. يعني در زمان هايي كه به همه ي آب كانال نياز داشتند آن را مي بستند و در زمان هايي كه آب بيش از اندازه نياز بود كمي آن را باز كرده و سر ريز آب از راه جوي كوچكي دوباره به سمت رودخانه باز مي گشت تا به كانال اصلي و بند باغ ها آسيبي نرسد. اين دربند داراي اهميت بسياري بوده و به گمان داراي نگهبان شبانه روزي بوده است. در گويش بومي اين دربند (دَرّاوه) ناميده مي شده است كه از دو بخش (در+ آبه) به معني در آب ساخته شده است. روستايي كه در كنار دَرّاوه ساخته شده بود برگرفته از نام آن به دَرّاوِي (دَرّابه اي) معروف گشت. كم كم و در درازاي سال هاي بسيار دَرّاوِي به دَروِي تبديل شد. در سال ها و دهه هاي گذشته و هنگام ثبت نام آن به پيروي از روال تبديل واژه هاي بومي و محلي به شكل درست و كتابي آن مانند تبديل برگِي به بارگاهي يا گدِي به گدايي يا كِهي به كاهي نام دَروِي را به دروايي و درواهي ثبت نموده اند. معني واژه ي «دَرّاوه» در كتاب سيري در گويش دشتستان راه آب انتهاي بندهاي بعد باغ كه در ديواره ي خاكريز قرار دارد و سر ريز آب را به بندهاي بعد هدايت مي كند آمد است. در مورد ديرينگي و پيشينه ي روستاهاي درواهي، قلاعي و بهرام آباد و زمان ساخت آن ها آگاهي درستي نيست.
1. سعدآباد
شهر سعدآباد در پانزده كيلومتري شمال برازجان در جايي دلنشين و در كناره ي رود خانه ي شاپور بر روي بخشي از نشانه هاي بر جا مانده از شهر باستاني بزرگ و پرنام و آوازه ي توج/ توز برپا شده است. سعدآباد در سال 1354 ش شهر گرديده و از ديد پيشينه ي شهر بودن پس از برازجان جايگاه دوم را در دشتستان دارد و تا ده ها سال برازجان و سعدآباد تنها شهر هاي اين شهرستان بودند. با همه ي اين ها چون از راه هاي بزرگ و پر رفت و آمد دور بوده است از رشد و پيشرفت آن چناني برخوردار نبوده و از آغاز انقلاب اسلامي تاكنون كمترين شمار كوچ كنندگان را به سوي خود كشانده است. بخش جنوبي اين شهر كهن ترين بخش آن است و اين جا نقطه ي آغاز و پيدايش شهر بوده است. نشستگاه شهر سعدآباد در طول شرقي 51 درجه و 6 دقيقه و عرض شمالي 29 درجه و 24 دقيقه و بلندي آن از سطح دريا نزديك به 50 متر است. در سمت شمال شهر سعدآباد روستاي زيراه بر روي تپه هاي بلند و باستاني خودنمايي مي كند. اين روستا داراي ديرينگي بسياري است و برخي آن را يادگار و بازمانده اي از توز باستاني مي دانند. در نزديكي هاي روستاي زيراه غار و چشمه اي با آبراه پهن وبلند و درختان بزرگ و سايه در كناره ي آن نشانه ها و بازمانده هايي از سازه هاي آسياب هاي آبي كهن گردش گاهي كوچك اما زيبا را فراهم نموده اند. تا نزديك به 70 ـ 60 سال گذشته اين آسياب ها آباد و بسيار پررونق و پر رفت وآمد بوده اند. در زمين هاي بخش شمالي سعدآباد و در پيرامون زيراه كه بخش بزرگي از آن را نخلستان فرا گرفته است نشانه هاي فراوان و پرشماري از شهر باستاني توج/ توز هم چون آب انبار ها، پي خانه ها، آجرها، ظروف سفالين گوناگون شكسته و سالم هر بيننده اي را كنجكاو كرده و به سوي خود مي كشاند جز مسئولين و جان مي دهد براي كاوش هاي باستان شناختي. آجرهايي كه به خوبي پخته شده اند با چيدماني استادانه در پي ديوار ها و ظروف سفالين نگاره دار و رنگين نازكي ها با آب و تاب بسيار ساخته و پرداخته شده اند پيام رساناني از فرهنگ و تمدن پربار چندين هزار ساله ي ايران هستند. كمي آن سوتر و در سمت غربي تر در ديواره ي رودخانه ي شاپور بناي معروف و بزرگ و بسيار ارزشمند و بي مانند چهل خانه خودنمايي مي كند. اين جا اولين گور دخمه هاي پارسيان در ايران است كه به قول باستان شناس برجسته استاد ارجمند دكتر يغمايي پيش درآمدي بوده است براي ساخت آرامگاه هاي تخت جمشيد و نقش رستم. سمت جنوب و مشرق سعدآباد را نخلستان هاي انبوه و كهن با درختان قد برافراشته اي فرا گرفته كه چشم انداز آن ها به ويژه هنگام آبياري باغات با افتادن تصوير نخل هاي بلند در آينه ي آبگير ها و جويبارها بسيار زيبا و تماشايي است. فراز و نشيب ها و بلندي هاي ملايم زمين ها و نخلستان ها نيز به جاي خود به اين زيبايي ها افزوده و آنها را ديدني تر مي سازد. را ه هاي پرشمار ميان باغ ها و در كنار آن ها كانال ها و جوي هاي بزرگ و كوچك آب رساني در اين سوي شهر گردش گاهي كم مانند ساخته است. از سمت مغرب سعدآباد رودخانه ي شاپور مي گذرد. يكمين سد بتوني و به شيوه ي امروزي در ايران به دستور رضا شاه در اين سمت شهر بر روي اين رودخانه ساخته شده كه اكنون نزديك به هفتاد سال از ساخت آن مي گذرد و از جاهاي ديدني سعدآباد است. ساختمان نگهباني و نگهداري آن پس از ده ها سال هنوز پا بر جا و استوار است و از آن بهره برداري مي شود. كمي بالاتر ودر سمت شمال سد روستاي مشفق آباد بر بلندي تپه هايي نمايان است. نشانه ها و بازمانده هايي از چاه هاي آب شيرين پرشماري كه روزگاري آب آشاميدني شهرهاي آبپخش و سعدآباد و ديگر روستاها از آن برداشت مي شد در كناره هاي روستا هنوز به چشم مي خورد. اگر در زيبا سازي شهر به ويژه در زمينه ي خانه سازي شهروندان تلاش و سليقه نشان دهند و شهرداري شيوه ها و روش هايي به كار گيرد و پياده كند واگر دولت برنامه هايي داشته باشد شهر سعدآباد يكي از جاذبه هاي گردشگري خواهد شد. اين زمينه براي بسياري از روستاهاي بخش سعدآباد چون زيراه، جتوط، نظرآقا،... هم فراهم است.
رشد و گسترش شهر سعدآباد تا اندازه اي در سمت شمال و چند سالي است كه بيشتر در سمت غربي آن انجام مي گيرد كه در زمين هاي بخش شبانكاره است. سال ها پيش پل بزرگ و بسيار پايدار و ارزشمندي بر روي رودخانه شاپور ساخته شده است كه پس از آن ساخت و سازه ها بيشتر در اين سمت شهر انجام مي گيرد. گرايش شهر و خانه سازي در اين بخش براي نزديكتر شدن به راه ارزشمند برازجان ـ گناوه است. ساختمان هاي اين شهر همگي يك طبقه و كاربري آن ها نيز مسكوني است. چون سعدآباد زمان درازتري از شهرهاي پيرامون خود را داراي شهرداري بوده است محله هاي تازه ساخت آن سر و سامان بهتري دارند.
شمار خيابان هاي بزرگ اين شهر از دو تا سه تا بيشتر نيست و بزرگترين و پر رفت و آمد ترين آن ها ورودي اين شهر از سمت غربي است. با ساخت و پايان يافتن بخش برون شهري اين بولوار كه دو شهر سعدآباد و آبپخش را به يكديگر پيوند مي دهد در آينده اي نزديك و با ساخت و سازهايي كه انجام خواهد گرفت دو شهر به يكديگر رسيده و به هم خواهند پيوست. اين خواست مردم هر دو شهر است كه بيشتر آن ها داراي پيوند هاي خويشي و فاميلي نزديكي با يكديگر هستند. ساختن كانون هاي رفاهي و ادراري و خدماتي براي بهره برداري مشترك مردم هر دو شهر چون بيمارستان، دانشگاه و مانند آن در زمين هاي هموار دو سوي اين بولوار اين به هم پيوستن و يكپارچگي را شتاب بيشتري داده و آن را پايدارتر و استوارتر مي كند. شهر سعدآباد مدت ها مركز بلوك هاي سعدآباد (زيراه) و شبانكاره و بزرگترين و مهمترين نقاط اين دو بخش بوده و از ديرباز كانون پيدايش و سمت و سو دادن به مبارزات و امور سياسي و اجتماعي آن ها بوده است. افراد برجسته و سرشناس و عالمان و سرايندگان بسياري از اين شهر برخاسته اند و سعدآباد از اين نگاه هميشه زبانزد و نام آور بوده است. جمعيت: در سال 1345 سعدآباد 3598 نفر جمعيت داشته است. ده سال پس از آن و در سال 1355 شمار شهروندان آن به 3959 نفر رسيد.
در سال 1365 و پس از يك دهه ي ديگر با نرخ رشد 2/ 5 درصد جمعيت آن به 6614 نفر افزايش يافت. با گذشت ده سال ديگر و در سال 1375 با رشد 8% درصد شمار شهروندان سعدآباد به 7253 نفر رسيد. پيش بيني سازمان مديريت و برنامه ريزي براي جمعيت سعدآباد در سال 1380 نيز 7472 نفر بوده است (شناسنامه ي شهرهاي استان بوشهر ـ استانداري بوشهر).
كتاب (راهنماي خليج فارس ـ لوريمر جان گوردن ـ بنياد ايران شناسي) نزديك به يك صد سال پيش شمار خانه هاي سعدآباد را يك صد خانه نوشته است كه جمعيت آن نزديك به 500 نفر در آن زمان بوده است.وجه تسميه و سابقه ي تاريخي:
نزديك به سال 1170 ه. ق شخصي به نام حاج محمد قطيفي اهل بحرين كه داراي سر رشته و دانش در زمينه ي آبياري كاشت و برپا كردن نخلستان بوده است وارد اين منطقه گرديد و آغاز به ساخت كانال هاي آبياري و آب رساني نمود. وي در آغاز كارش در جايي كه محله ي جنوبي شهر كنوني سعدآباد است آبادي كوچكي را بنا گذاشت كه برگرفته از نام او محمد آباد ناميده شد. نزديك به سال 1312 ه.ق كه اسماعيل خان شبانكاره اي پدربزرگ اردشير و ملك منصور خان بلوك هاي زيراه (سعدآباد) و شبانكاره را از مالك اصلي آن محمد حسن خان مافي ملقب به سعدالملك اجاره نمود در همسايگي آبادي (محمدآباد) و در جايي بالا دست آن براي خود قلعه و برج بارويي ساخت و در آن جا ماندگار شد. اسماعيل خان سپس براي برخوردار شدن هر چه بيشتر از پشتيباني هاي محمد حسن خان و خوشايند او كه نزد پادشاه آن زمان نيز برش هايي داشت، نام روستا را از محمدآباد به سعدآباد برگرفته از لقب محمد حسن خان (سعدالملك) تغيير داد. محمد حسن خان نيز به پاسداشت اين كار پيشكش هاي با ارزشي به اسماعيل خان پرداخت و به سفارش او نشانه هايي نيز از سوي شاه براي او فرستاده شد.
پا به راه و پر شتاب
2. آبپخش:
نشستگاه شهر آبپخش در 16 كيلومتري شمال غربي برازجان و بلندي آن از سطح دريا نزديك به 25 متر است. اين شهر از به هم پيوستن سه روستا درواهي، قلاعي و بهرام آباد كه در گذشته و تا چند سال پيش از يكديگر دور و جدا بودند پديد آمده و درواهي بزرگ ترين و كهن ترين بخش اين شهر است. راه ارزشمند برازجان گناوه از ميان اين شهر مي گذرد و آن را دو بخش مي كند. گذشتن اين راه بزرگ از شهر و بودن زمين هاي هموار و بارده در پيرامون آن و بهره برداري از آب رودخانه ي شاپور رشد و پيشرفت و رونق و گسترش فراوان اين شهر را در پي داشته است. از ده ها سال پيش باغ هاي خرماي پر شمار و نخلستان هاي انبوه در پيرامون آن برپاگرديده و يكي از كانون هاي توليد و خريد و فروش خرما از آن ساخته است. اما با همه ي اين ها آبپخش بسيار دير شهر گرديد و با اينكه گستردگي بسياري دارد چهره و سيماي آن بيشتر روستايي است تا شهري و در بيشتر بخش هاي آن اصول شهرسازي و خانه سازي پياده نشده است. بولوار هاي انقلاب اسلامي و وحدت بزرگ ترين و ارزشمند ترين خيابان هاي شهر هستند. بيشتر ساختمان ها جداي از شمار اندكي در كناره ي اين دو خيابان همگي كاربري مسكوني دارند. شهر آبپخش را از سه سمت مغرب، جنوب و مشرق نخلستان فرا گرفته و تنها از سوي شمال جا براي ساخت و ساز و گسترش شهر وجود دارد. بازارچه اي كه شهرداري در اين شهر ساخته هنوز رونقي پيدا نكرده و بخش بزرگ فروشگاه ها و كارگاه ها در كناره ي خيابان انقلاب اسلامي پديد آمده اند. كانون هاي اداري و خدماتي و رفاهي بيشتر در محله ي درواهي قرار دارند و اين بخش به تنهايي نزديك به 65% جمعيت شهر را در خود جاي داده است. مساحت اين شهر بيش از 700 هكتار است. در سمت شمال شهر آبپخش دشتي پهناور و با زمين هاي ماسه اي گسترده است. راه بزرگ برازجان ـ گناوه از شهر گذشته و اين دشت را نيز دو پاره مي كند. كانال آب رساني خاكي كهن و باستاني به نام (جوقيل) با درازا و پهنا و ژرفناي بسيار بزرگ و شگفت آورش كه بازگو كننده ي تلاش و دانش و آگاهي بالاي ايرانيان كهن است نزديك به يك كيلومتري اين شهر است. زمين هاي ماسه اي شمال آبپخش يكي از جاهاي مهم رويش و رشد درختچه ي زيباي غرق است. اگر شهروندان در نگهداري و جلوگيري از نابودي اين گياه با ارزش تلاش كنند در زمان كوتاهي جنگلي انبوه از آن پديد خواهد آمد.
اندكي شمال تر، گردشگاهي معروف به (چهار راه) با تپه ماهور ها و انبوه درختان كنار (سدر) وحشي در زمستان ها گردشگران بسياري را به سوي خود مي كشاند اما با بهره كشي هاي نادرست هم چون بريدن درختان و جولان دادن موتور سواران بر روي تپه ها كم كم از ميان مي رود و نابود مي شود. در سمت جنوب آبپخش باغ هاي سرسبز و انبوه خرما با كانال هاي آب رساني پر آب و پر شمار چشم اندازي بسيار زيبا دارند. ورودي شهر از اين سو به درازاي نزديك به يك كيلومتر با بودن اين نخلستان ها و جوي هاي آب در دو سوي آن نمايي ويژه دارد و در تمام جاده ي برازجان ـ گناوه و تا خوزستان مانندي ندارد. سمت مشرق آبپخش را نيز نخلستان فرا گرفته است. نزديك و چسبيده به شهر كانال بزرگ آب رساني آبپخش و اندكي آن سوتر نيز رودخانه ي شاپور مي گذرد. آب اين رودخانه با ساختن سد ذخيره اي و افزايش بسيار باغات و خشكسالي هاي پي در پي كاهش چشم گيري يافته است. خاك برداري ها و خاك ريزي هاي خود سرانه و رها كردن نخاله هاي ساختماني نيز چهره ي طبيعي و زيباي گذشته ي آن را دگرگون و بسيار ناپسند كرده است. سمت مغرب شهر آبپخش را نيز نخلستان ها و باغ هاي پر بار و پر شمار خرما فرا گرفته است.
جمعيت: در سال 1345 سه روستايي كه امروزه شهر آبپخش را ساخته اند روي هم 3481 نفر جمعيت داشته اند. در اين سال درواهي بيشترين و بهرام آباد كمترين جمعيت را داشته است. ده سال پس از آن و سال 1355 جمعيت سه روستا به 4573 نفر افزايش يافت.
در اين سال نيز درواهي به تنهايي نيمي از جمعيت را دارا بوده است. در سال 1365 با نرخ رشد 1/ 7 درصد چمعيت آبپخش به 9172 نفر رسيد. در اين زمان جمعيت درواهي 5722 نفر بوده است. در سال 1375 با 3/ 3 درصد رشد جمعيت آبپخش به 12798 نفر افزايش يافت. برآورد جمعيت آبپخش در سال 1380 از سوي سازمان مديريت و برنامه ريزي 14858 نفر بوده است. فشردگي جمعيت اين شهر نزديك به 22 نفر در هر هكتار است. (شناسنامه ي شهرهاي استان بوشهر ـ استانداري بوشهر ـ 1381).
ـ وجه تسميه و سابقه ي تاريخي:
نام آبپخش برگرفته از كانال هاي پر شمار آب رساني است كه آب رودخانه ي شاپور را به جاهاي گوناگون پخش مي كنند و كانون آن در نزديكي و جنوب اين شهر است. آبپخش نام تازه اي است و بيش از دو سه دهه از پيدايش آن نمي گذرد. نام قلاعي كه بيشتر اما به نادرستي قلايي نوشته و خوانده مي شود برگرفته از قلعه اي كهن بوده است كه در اين روستا وجود داشته و گويا هسته ي پيدايش روستا بوده است. در گذشته و از آغاز نام آن (قلعه اي) بوده كه كم كم به قَعِلي، قَلِي و سپس به قِلِي گراييده و در دهه هاي گذشته آن را به نادرستي قلايي ثبت كرده اند. بهرام آباد گويا برگرفته از نام بنيان گذار اين روستا بوده است. اما برخي بر اين باورند كه چون بهرام گور، پادشاه ساساني زماني در اين جا اردو زده دستور به ساخت اين روستا داده بوده است بهرام آباد ناميده شده است كه گمان نمي رود درست باشد. در مورد درواهي و وجه تسميه آن گمان ها و باورهاي گوناگون و بيشتر نادرستي وجود دارد. گروهي آن را به معناي هيچ و پوچ، برخي آن را به معني وادي و بيابان و برگرفته از واهه و صحرا دانسته اند، دسته اي به معناي در بيابان مانده، گروهي آن را به معناي جاي باز وگشاد، برخي به معناي زمين و جاي بلند دانسته اند و مانند آن ها. اما نام و زندگي درواهي هيچ زماني از آب جدا نبوده و برگرفته و بسته به آب بوده است درست مانند امروز، چرا كه اساس پيدايش آن از آغاز آب بوده است. نام درواهي برگرفته از يك كانال آب رساني بسيار كهن كه دربندي نيز در پايان آن ساخته بوده اند مي باشد. از گذشته هاي بسيار دور و از سده ها پيش در زمين هاي مشرق درواهي نخلستان هاي آباد و سرسبزي وجود داشته است. اين نخلستان ها از جنوب شرقي درواهي تا شمال شرقي آن و تا نزديكي هاي سعدآباد گسترده بوده اند كه بخش هايي از بازمانده هاي اين نخلستان هاي كهن و پير كه در گذشته به نام هاي ( پنج دنگه، زنگله، باغ بردي، شير خاني، حسن لوه و نيوي) ناميده مي شده اند هنوز نيز وجود دارند. مردم هر ساله با به كار گيري مواد طبيعي چون خاك، سنگ، چوب، و مانند آن در جاي سد كنوني سعدآباد سدهايي موقتي مي ساخته اند كه با آغاز فصل بارندگي با اولين سيلاب از بين مي رفته اند. كانالي نيز ساخته بوده اند كه آب سدها را به نخلستان ها و باغ ها مي رسانده است. كانال آب رساني كنوني و اصلي آبپخش بعد ها و در زمان رضا شاه در مسير همان كانال و با استفاده از گودي آن ساخته شد. كانال و جوي قديمي تنها تا جنوب شرقي درواهي كشيده مي شد و در جايي كه پلي به نام (شيخي) ساخته شده به پايان مي رسيد و در همين جا دربندي ساخته بودند كه كار شير اطمينان را انجام مي داد. يعني در زمان هايي كه به همه ي آب كانال نياز داشتند آن را مي بستند و در زمان هايي كه آب بيش از اندازه نياز بود كمي آن را باز كرده و سر ريز آب از راه جوي كوچكي دوباره به سمت رودخانه باز مي گشت تا به كانال اصلي و بند باغ ها آسيبي نرسد. اين دربند داراي اهميت بسياري بوده و به گمان داراي نگهبان شبانه روزي بوده است. در گويش بومي اين دربند (دَرّاوه) ناميده مي شده است كه از دو بخش (در+ آبه) به معني در آب ساخته شده است. روستايي كه در كنار دَرّاوه ساخته شده بود برگرفته از نام آن به دَرّاوِي (دَرّابه اي) معروف گشت. كم كم و در درازاي سال هاي بسيار دَرّاوِي به دَروِي تبديل شد. در سال ها و دهه هاي گذشته و هنگام ثبت نام آن به پيروي از روال تبديل واژه هاي بومي و محلي به شكل درست و كتابي آن مانند تبديل برگِي به بارگاهي يا گدِي به گدايي يا كِهي به كاهي نام دَروِي را به دروايي و درواهي ثبت نموده اند. معني واژه ي «دَرّاوه» در كتاب سيري در گويش دشتستان راه آب انتهاي بندهاي بعد باغ كه در ديواره ي خاكريز قرار دارد و سر ريز آب را به بندهاي بعد هدايت مي كند آمد است. در مورد ديرينگي و پيشينه ي روستاهاي درواهي، قلاعي و بهرام آباد و زمان ساخت آن ها آگاهي درستي نيست.
مرتبط:
» برگزاری مسابقات فوتبال دسته اول برازجان [بيش از 11 سال قبل]
» حرف های شما برای گوش های شنوا ... [بيش از 11 سال قبل]
» پيام پليس /سرهنگ جعفري [بيش از 11 سال قبل]
» قضاوت خوب اطمینان و هاشمی در لیگ کشور [بيش از 11 سال قبل]
» نجات معجزه آسای کودک 1 سال و 3 ماهه پس از سقوط در چاه [بيش از 11 سال قبل]
» سه شعر از محمد غلامی [بيش از 11 سال قبل]
» ناکامی تیم هندبال ساحلی برازجان در رقابت های لیگ برتر [بيش از 11 سال قبل]
» واژگان متداول در گویش مردم برازجان و دشتستان/بخش هشتم/ حسين برازجاني [بيش از 11 سال قبل]
برچسب ها:
news
نظرات کاربران
تازه ترین خبرها
- برخورد توهین آمیز رئیس صمت دشتستان با نمایندگان برخی اصناف شهرستان
- یوسفی؛ مدیری با نگاه فرهنگی
- تاجگردون: ۱۴۰۳ سال خیلی سختی است / رأی ندادن خاتمی یک علامت است
- تصاویر دیدنی از تیپ و استایل نوروزی پریناز ایزدیار
- طارمی- آزمون و حالا قایدی: چه خط حملهای!
- مالیات ارزش افزوده ۱۰ درصدی ابلاغ شد
- جریمه تخلفات حادثه ساز ۵ برابر شد/ جزییات و زمان اعمال
- بیش از ۸.۵ میلیون تردد در جادههای بوشهر ثبت شد
- دکتر یوسفی؛ معتقد و عامل به تعامل صنعت نفت با محیط پیرامون
- مدیری با اشراف کامل
- قلب جوان 23 ساله دشتستانی اهدا شد/ تصاویر
- یک فروند شناور گردشگری بدلیل هنجار شکنی در بوشهر توقیف شد
- اگر رسایی به هیئت رئیسه برود باید برای مجلس تاسف خورد!
- اولین واریزی بزرگ برای معلمان در 1403
- مبالغ جرایم رانندگی بهروزرسانی شد
- توئیت معنادار حسن روحانی
- در آینده یکی از خبر ساز ترین باشگاههای فوتبال پایه ایران خواهیم بود
- هدایای باقیمانده پیاده روی برازجان قرعه کشی شد
- دبیر ستاد بزرگداشت هفته دولت در استان بوشهر منصوب شد
- استان بوشهر در اغلب شاخصهای اقتصادی رتبه اول تا پنجم را دارد
- توجه ویژه به کالای تهلنجی و تعاونی مرزنشینان در استان بوشهر
- ۹۶۵ بازرسی از مراکز تهیه و توزیع مواد غذایی دشتستان انجام شد
- ۵۰ کلاس درس در شبانکاره برای اسکان مسافران نوروزی آماده شد
- همه دستگاهها برای کاهش وقوع جرایم همکاری کنند
- موارد تغییر کاربری غیر مجاز اراضی استان بوشهر بررسی شد
- ۵۷ هزار مسافر نوروزی در مدارس شهرستان گناوه اسکان داده شدند
- شهروندان و مسافران از اسکلههای مجاز در بوشهر استفاده کنند
- ۹۰ هزار مسافر وارد شهرستان عسلویه شد
- ۱۸۰۰ سما کارت بین توانخواهان بهزیستی استان بوشهر توزیع شد
- ۱۶۷ هزار مسافر توسط ناوگان حمل و نقل عمومی استان بوشهر جابجا شد
- ۲ ورزشکار بوشهری به اردوی تیم ملی بسکتبال جوانان دعوت شدند
- ترسم ای فَصاد گر فصدم کنی/ تیغ را ناگه تو برلیلی زنی
- جلسه ستاد ساماندهی سواحل استان بوشهر در استانداری
- لیگ برتری شدن تیم پارس جنوبی هیچگاه از ذهن مردم جم و جنوب استان پاک نخواهد شد
- غیبت آزمون به تیم ملی لطمه نمی زند/ جوان گرایی اتفاقی مثبت بود
- سپاهان از فردا تمریناتش را آغاز میکند
- معاون رئیسی: گفتهایم در پایان ۱۴۰۷ تورم باید تک رقمی شود / توانستهایم در سیاست خارجی گامهای بلندی برداریم / ما عضو شانگهای، بریکس و اتحادیه اقتصادی اوراسیا شدیم
- ارسال پُستی شیرخشک در ایام نوروز/ نگران کمبود شیرخشک نباشید
- وضعیت دارو در سالی که گذشت/ از صادرات تا مطالبات داروخانهها
- بازگشت احتمالی ترامپ چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟
- ۷۰ درصد از اعتبارات سرمایهای استان بوشهر تخصیص یافت
- شناورهای تفریحی که هنجارهای اجتماعی را رعایت نکنند توقیف می شوند
- نجات ۳ نفر در ساحل گناوه/ امدادرسانی به یک فروند جت اسکی انجام شد
- ۴۵ کمپ اسکان گردشگران در استان بوشهر ایجاد شد
- آب های استان بوشهر متلاطم و مواج است/شنا و دریاگردی ممنوع
- مدیری پیشرو در مسئولیت های اجتماعی
- برای دوستم مهدی یوسفی/ در ستایش خرد
- ایران حملات تروریستی در مسکو را محکوم کرد
- میوه خشک جایگزین آجیل شور و شیرینی شود
- برنامه فشرده سپاهان در سال جدید/ هر ۳/۵ روز یک بازی در لیگ!