سید محمد هادی مساوات: با مطالعه تاریخ یا شرح حال رجال مذهبی و سیاسی ایران به نام رادمردی آشنا و پر آوازه از دیار دشتستان بر می خوریم که نه تنها اسباب سربلندی این خطه غیرت خیز، بلکه همه مردم ایران اهورایی، به قامت استوار این سیمرغ قاف نشین مباهی و مفتخرند. حجت الاسلام سید محمدرضا مساوات فرزند برومند مرحوم آیت ا... سید محمدحسن معروف به ( مجتهد برازجانی ) در عمر پر بار خود با فاصله زمانی نسبتا کم در دو رویداد و حادثه پر التهاب تاریخ حیات سیاسی همه مردم ایران مشارکت فعال داشته و به شهادت بسیاری از اسناد موجود از مستشرقین خارجی و محققین ایرانی، با فداکاری و مبارزات سر سخت و بی امان خود عامل بسیار نیرومند و موثری در دفع غائله ی استبداد داخلی و متجاوزین و متجاسرین اجنبی بوده است. این دو واقعه مهم عبارتند از:

1. ماجرای انقلاب مشروطیت به منظور استقرار حاکمیت ملی با تاسیس عدالتخانه و دارالشورا (مجلس شورای ملی )

2. رویداد جنگ بزرگ ( جنگ بین الملل اول ) و نقض اعلام بی طرفی ایران به وسیله دول متخاصم و تلاش پیگیر و حضور فعال او در مقدمات تشکیل دولت « مهاجرت »

در باب روزنامه مساوات تنها به ذکر یک نمونه از کتاب « خاطرات پدرم جمال زاده » نوشته زنده یاد محمدعلی جمال زاده بسنده می شود:

تقریبا ساعت شش قبل از ظهر امروز، شاه ( محمدعلی شاه ) بیست نفر قزاق برای دستگیری هشت نفر که در مسجد مجلس بودند فرستاد. این هشت نفر مقصر سیاسی که شاه تبعید آن ها را از ایران می خواست عبارت بودند از: سلیمان خان میکده، معاون سابق وزارت جنگ که با مشروطه خواهان ارتباط محرمانه داشت و از زراد خانه قشون اسلحه به آن ها رسانده بود، دو ناطق درجه اول یعنی سید جمال اصفهانی و ملک المتکلمین ( هر دو را محمدعلی شاه به فواصل مختلف بعد از کودتا کشت ) و سه روزنامه نگار درجه اول یعنی میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل، میرزا علی اکبر خان دهخدا و سید محمدرضا مساوات ( اولی را شاه کشت ) !

می توان روزنامه مساوات در دوران مشروطه را به مثابه « آب در خوابگه مورچگان » دانست که به قول زنده یاد نیما یوشیج 

از شعرم خلقی به هم انگیخته ام

خوب و بدشان به هم در آمیخته ام

خود گوشه گرفته ام تماشا را، کآب 

در خوابگه مورچگان ریخته ام

ادیب فرزانه، سید فضل ا... مساوات در مقدمه کتاب خود « سفینه اهل نظر » از انتشار روزنامه مساوات در این روزگار به جای ایران یا حد اقل دشتستان، متاسفانه در جمهوری آذربایجان با مدیریت عیسی قنبر و مدیریت داخلی رئوف آیت اوغلو خبر داده است. در حال حاضر نسخه های متعددی از روزنامه مساوات با مدیریت داخلی شادروان سید محمدرضا مساوات در کتابخانه مجلس شورای اسلامی ( مجلس شورای ملی سابق )، موزه تبریز، کتابخانه علامه طباطبایی شیراز، موزه ها و کتابخانه های معتبر کشور موجود است.

سر تا سر زندگی پر افتخار مرحوم سید محمدرضا مساوات و شرح فداکاری ها و مبارزات این مجاهد نستوه، همگی درس عبرت و ایثار و دلسوزی برای مردم بوده همچنان که دغدغه همه انسان های آزاده و سلحشور نیز مشاهده همین نابرابری ها و ناکامی های مردم روزگار خود بوده است.

مختصر وصف شیوه نگارش روزنامه مساوات به نقل از روزنامه چهره، چاپ مصر ( 1327 قمری ) چنین است:

یقین مشترکین محترم اعتراض خواهند فرمود اکنون که چهار ماه از تاریخ سال دوم ولادت مساوات می گذرد، می بایست لااقل این نمره را شماره اول از سال دوم قرار بدهند نه شماره اول؛ با کمال شرمساری از هموطنان اعتذار می خواهم که بله چنین است. قانون جریده نگاری هم همین حکم را می کند اما افسوس این قانون مقدس نه بر وفق مزاج مملکت ماست. چه بدبختانه در ایران بواسطه تکوین جانورهای موذی جراید را آفتهاست. 2

نام و یاد همه آزاد اندیشان، خدمتگزاران و ملجا محرومان و ستمدیدگان از جمله آیت ا... سید محمدحسن مساوات ( مجتهد برازجانی)، فرزند برومندش حجت الاسلام سید محمدرضا مساوات و حجت الاسلام آقا سید ابراهیم مساوات، روحانیت آگاه و متعهد خطه دشتستان را ارج نهاده و به ارواح طیبه اشان درود می فرستیم. نامشان ماندگار و راهشان پر رهرو باد.

سید محمد هادی مساوات

کارشناس ارشد جغرافیای انسانی و اقتصادی

پی نوشت:

1. صفحه 151 ـ کتاب تلاش آزادی ـ تالیف دکتر باستانی پاریزی ـ برگرفته از مقاله ی دکتر شیخ الاسلامی راهنمای کتاب ـ سال دهم ـ شماره ی سوم.

2. تاریخ مطبوعات دشتستان ـ داوود آرچین ـ صفحه ی 42 ـ نقل از تاریخ جراید و مجلات ایران ـ محمد صدر هاشمی. /م