خانواده‌های مشخصی، طی سال‌ها موقعیت خاصی در نظام سیاسی پیدا کرده‌اند. این مساله به تدریج اعتماد عمومی را از بین برده است. هرچند که فضایی پوپولیستی در این مورد حاکم است ولی پدیده آقازادگی به هر حال وجود دارد و به شکل بیماری درآمده است. شفافیت در گفتمان دموکراسی مساله مهمی است که در ایران وجه بسیار ضعیفی است.

صدا رسانی از نهاد‌های اجتماعی و مدنی و احزاب سیاسی با قوت صورت نمی‌گیرد؛ و یکی از دلایل گستردگی فساد محدودیت‌های دموکراتیک است. اگر رویه‌های دموکراتیک و رقابت سالم در حوزه سیاسی و اقتصادی به وجود بیاید، پادزهر فساد را هم در دست خواهیم داشت. شیوع فساد از جمله پدیده آقازادگی به نواقص دموکراسی در ایران بازمی‌گردد.

وقتی که فرزندان مسوولان که باید در برابر مردم پاسخگو باشند، از رانت استفاده می‌کنند، اعتماد جامعه از بین می‌رود. در چنین شرایطی آنان نیز به کار و تولید گرایش پیدا نمی‌کنند و «اخلاق کار» آسیب می‌بیند. وقتی که محرومیت عینیت می‌یابد و شکاف‌های طبقاتی گسترده می‌شود، شورش و عصیان و نارضایتی گسترش پیدا کرده و جامعه را متلاشی می‌کند. مردم ضد اجتماع می‌شوند و دیگر کار نمی‌کنند.

پدیده‌ای ضد اجتماعی، اجتماعی می‌شود و عمومیت پیدا می‌کند. وقتی نظام اجتماعی و اقتصادی بر مبنای کار نباشد و حمایت از کسانی که کار و تولید می‌کنند، صورت نمی‌گیرد، تمایل به کار نکردن فراگیر می‌شود. آسیب دیدن اخلاق کار یکی از پیامد‌های پدیده آقازادگی خواهد بود.

وقتی جو حاکم بر کشور مشوق تولید نیست، مشوق سرمایه‌گذاری هم نخواهد بود. عرضه و تقاضا با هم نمی‌خواند و تورم بالا می‌رود و کسانی را که باید با یک شیفت کارکردن بتوانند خرج ماهانه‌شان را دربیاورند و پس‌انداز هم بکنند، مجبور به دو شیفت کار کردن می‌کنند. بخشی از جامعه هم به این سمت کشیده می‌شود، اما این الزاما به معنای کار کردن نیست، چون کار باید بهره‌وری خود را نشان بدهد.

این مساله اصولا در بخش‌های مختلف واحد‌های تولیدی اثر معکوس می‌گذارد. مردم هر طوری که فرصت کنند، از کار فرار می‌کنند، چون انگیزه کار از بین رفته است. دلیلش این است که زندگی افراد با کار تامین نمی‌شود و با پدیده کارگریزی نیز مواجه می‌شویم. اوقات فراغت‌شان را هم از دست می‌دهند و به این ترتیب وجدان اجتماعی نسبت به کار از بین می‌رود.

آقازاده‌ها از منابع مختلف رانت بهره می‌گیرند. اگر نظام اقتصادی سالم باشد، درآمد و ثروت از راه‌های مشروع، قانونی و برمبنای مهارت و تخصص و در فرصت برابر کسب می‌شود. به جای شایسته‌سالاری و رقابت شاهد رانت و انحصارطلبی خواهیم بود.

اگر شایسته‌سالاری باشد، باید اقشار دیگر هم سرمایه‌دار شوند، اما عده‌ای تنها با دسترسی به منابع رانت در موقعیت‌های کلیدی قرار می‌گیرند. با نوعی خانواده‌سالاری و الیگارشی مواجه هستیم که گروه‌های خاصی دسترسی به پوزیشن‌های کلیدی و از جمله رانت اطلاعاتی دارند.

بدون اینکه این افراد نقشی در تولید داشته باشند، درآمد‌های سرشار کسب می‌کنند. آنها، چون ثروت‌شان را از راه مفت و غیرمولد به دست آورده‌اند، به صورت غیرمولد نیز صرف می‌کنند. کسی که سرمایه‌دار باشد، هیچ‌وقت ماشین چند میلیاردی سوار نمی‌شود. سرمایه‌دار به انباشت سرمایه اهمیت می‌دهد، نه اتلاف آن. اتفاقا سرمایه‌دار ولخرجی نمی‌کند. آقازاده‌ها پولی که غیرمولد به دست آمده را به صورت غیرمولد خرج می‌کنند.

سرمایه‌دار جنتلمن است، یعنی اصالت و نجابت دارد و چشم و دل سیر است. آقازاده‌ها اگر از خانواده‌هایی در طبقه اجتماعی بالا بودند و به معنای واقعی کلمه نجیب‌زاده و اشراف بودند، چشم و دل‌شان سیر بود. اما عده‌ای پیش از کسب موقعیت اصلا پول ندیده بودند. آن‌ها از طبقات پایین بالا آمده‌اند و این بحث جداگانه‌ای را می‌طلبد که طبقات پایین چطور باید بالا بیایند.

آیا پا برهنه‌ها باید به صورت رانتی بالا بیایند؟ وقتی یکباره و از مسیر‌های غیر رقابتی و غیر مولد بالا بیایند، نتیجه این می‌شود که میلیارد‌ها دلار هم داشته باشند، سیر نمی‌شوند. آمار ثروتمندان را که بگیریم با افرادی مواجه می‌شویم که با حدود ٣٠ سال سن میلیارد‌ها تومان ثروت دارند. فاسد بودن نظام اقتصادی موجب این امر می‌شود. وقتی عده‌ای بخش عمده ثروت‌شان خارج از کشور است، چطور از صاحبان سرمایه می‌خواهند که ثروت‌شان را از کشور خارج نکنند. اتفاقا چنین رویکرد‌هایی است که به ضرر نظام تمام می‌شود.